بسیاری از سازمانهای مردم‌نهاد غیرانتفاعی هستند و بودجه آنها ازطریق کمک‌های مردمی، سازمانهای دولتی و یا ترکیبی از آنها صورت می گیرد، سازمانهای مردم‌نهاد برای رسیدن به اهداف گوناگونی فعالیت می‌کنند و معمولا در جهت پیشبرد اهداف اجتماعی اعضا در حرکت هستند.
برای اطلاع از وضعیت سمن های اردبیل با شفیع شفیعی مدیرکل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری و دبیر هیات نظارت بر سازمان های مردم نهاد استان اردبیل به گفتگو نشستیم.
- بعنوان سئوال نخست لطفا بفرمایید فلسفه شکل گیری سازمان های مردم نهاد چیست؟
** NGO یا به تعبیری سازمان های غیر دولتی که در اصطلاح امروزی با عنوان سازمان های مردم نهاد و سمن ها در ایران از آن یاد می شود سازمانی با شخصیت حقوقی مستقل، غیر دولتی، غیر انتفاعی و غیر سیاسی است که برای انجام فعالیت های داوطلبانه با گرایش فرهنگی، اجتماعی، مذهبی، بشردوستانه و بر اساس قانونمندی و اساسنامه مدون، رعایت چارچوب قوانین موضوعه کشور در اجرای مصوبه شماره 7862ت31281هـمورخ 08/05/1384هیئت محترم وزیرانفعالیت می کند.
اطلاع رسانی وآگاهسازی عمومی (ارتباطات)، جلب مشارکت مردمی (بسیج عمومی)، جذب سرمایه ها و منابع کوچک مردمی (بسیج منابع)، ایجاد، گسترش و تقویت هماهنگی بین دولت ومردم، گسترش نظارت عمومی، ارزیابی فعالیت های دولت، افزایش بهره وری در استفاده از منابع و هنجارسازی از کارکردهای اساسی و فلسفه تشکیل سازمانهای مردم نهاد(NGO) است ازمیان کارکردهای فوق موضوعجلب مشارکت مردمی،بسیج منابع، نظارت عمومی وارزیابیازاهمیت وجایگاه بالاتری برخوردارهستند.
ضرورت تشکیل سازمان های مردم نهاد ، آشنا ساختن گروهی از افراد جامعه با کلیه ویژگی های لازم برای همکاری در یک اجتماع کوچک است که در زمینه ای خاص فعالیت می نمایند ، لذا تحقق این امر مشارکت عموم اعضای آن گروه و عموم مردم در برنامه های کلان توسعه کشور و همچنین ایجاد روحیه مسئولیت پذیری و همگرایی با ارزش های حاکم بر نظام اسلامی را در یک فرآیند عملی در آنان بوجود می آورد و آنها را برای ورود به فعالیت های جاری کشور و تصدی مناسب و مسئولیت های اجتماعی آماده می سازد.
- لطفا تعریفی از سازمان های مردم نهاد حوزه اجتماعی بیان کنید؟
** همانطوری که مستحضرید سازمان های مردم نهاد در موضوعات مختلف با مدنظر قرار دادن ماهیت اصلی آنها یعنی غیردولتی، غیرانتفاعی و غیرسیاسی بودن می توانند از دستگاه های صادر کننده ی پروانه فعالیت مجوز دریافت نمایند که این موضوعات خود شامل حوزه های گوناگونیست و با توجه به رشته تخصصی و فعالیت تجربی افراد متقاضی سمن به آنها مجوز فعالیت صادر می گردد.
موضوع اجتماعی نیز یکی از مسایل اصلی فعالیت سازمان های مردم نهاد بوده که خود شامل حوزه های آسیب های اجتماعی، توسعه اجتماعی، حمایت های اجتماعی، خیریه و نیکوکاری، خیریه مرتبط با فقرزدایی زیرساختی، زنان و خانواده، کودکان، جوانان، ورزش، حقوق شهروندی و اقوام است.
درحالت کلی می توان گفت سازمان مردم نهاد اجتماعی سازمانیست که با هدف فعالیت های اجتماع محور در سطح جامعه محلی، استانی، منطقه ای، کشوری و یا بین المللی فعالیت می کنند و برای تحقق اهداف حوزه های اجتماعی مدنظر سمن خود نهایت تلاش خود را انجام می دهد تا با برقراری روابط اجتماعی تخصصی نسبت به شناسایی، احصاء و رفع موانع و مشکلات پیش رو و تعیین شاخص ها، اصول، آرمان ها و تحقق اهداف کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت خود تلاش کند.
-نقش سمن های اجتماعی در کنترل و کاهش آسیب های این حوزه چیست؟
** آسیب های اجتماعی دربرگیرنده کلیه آسیب هایی است که در سطح جامعه بصورت عینی قابل مشاهده بوده و وجدان جمعی و هنجارهای اجتماعی را تهدید نموده و لطمات جبران ناپذیری به افراد یک جامعه وارد می کند.
یکی از ماهیت های اصلی سازمان های مردم نهاد شناسایی آسیب ها، مقابله با تهدیدات، کنترل و کاهش معضلات و فرهنگ سازی صحیح در راستای مشارکت همگانی برای رفع موانع این حرکات تاثیرگذار است.
بنابراین می توان گفت سازمان های مردم نهاد اجتماعی نقشی اساسی در زمینه ایجاد گفتمان و مشارکت مردمی برای کنترل و کاهش آسیب های این حوزه دارند و خواهند داشت.
-سمن های اجتماعی در پیشبرد اهداف سازمان ها چه نقشی ایفا می کنند؟
** با بررسی جوامع گوناگون و دولت های مختلف در سراسر جهان می توان به این نتیجه رسید که دولت ها به تنهایی قادر به اداره کشور نبوده و تحقق این امر با مشارکت مردمی و نهادهای مدنی میسر خواهد بود.
به نظر بنده نقش سازمان های مردم نهاد اجتماعی در این امر به جهت ارتباط با اقشار مختلف جامعه و سازمان های دولتی و غیردولتی در راستای ایجاد وحدت برای همدلی، همفکری و هم افزایی در کمیت و کیفیت امورات اجتماع محور نقشی بی بدیل و مهم است و در صورت همکاری سازمان ها با این مجموعه های مردمی، علاوه بر کاهش هزینه ها منجر به تسریع در تحقق اهداف سازمانی خواهد بود.
- یک سمن تاثیر گذار چه شاخصه هایی باید داشته باشد؟
** مهمترین ویژگی یک سازمان مردم نهاد ، مردمی بودن و غیر دولتی بودن آن است، بنابراین یک سمن تاثیرگذار در وحله اول باید جایگاه مردمی خود را پیدا نموده و آنرا حفظ نماید، در این صورت است که می تواند با اتکا به مشارکت و پشتوانه مردمی علاوه بر عدم وابستگی به دولت و ارگانهای دولتی نسبت به تحقق اهداف خود قدم برداشته و دولت ها و نهادهای دولتی با توجه به جایگاه تاثیرگذار آن تشکل در سطح جامعه، نسبت به همکاری با آن سمن و عقد تفاهم نامه و برون سپاری مسئولیت های خود اقدام نمایند.
از طرفی یک سمن تاثیرگذار باید دارای برنامه مدون و مشخص برای دست یابی اهداف خود بوده و بتواند با اتکا به استعدادها، توانایی ها و داشته های خود و عدم وابستگی مالی در جهت نیل به اهداف تعیین شده قدم بردارد.
- سمن ها در کاهش آسیب های ناشی از اعتیاد چه نقشی دارند؟
** اعتیاد یکی از آسیب های اجتماعی محسوب می شود که نقشی خانمان سوز در جامعه داشته و در اولویت اول آسیب های اجتماعی است، اعتیاد آسیب های جبران ناپذیری در جامعه بوجود می آورد.
سازمان های مردم نهاد در این موضوع در قالب حوزه های پیشگیری، درمان، ترک اعتیاد، فرهنگ سازی در راستای اجتماعی شدن مبارزه با مواد مخدر و مشارکت های اجتماعی پروانه فعالیت دریافت نموده و فعالیت های چشمگیری داشته اند.
اعتیاد سرمنشاء بسیاری از آسیب ها از جمله خشونت، طلاق، بی بند و باری، فساد و فحشاء و ... است که در این مورد نیز سازمان های مردم نهاد با تحت پوشش قراردادن خانواده معتادان بهبود یافته و یا درحال بهبود و سایر معتادان از بروز سایر آسیب ها در حد توان جلوگیری می نمایند.
-وضعیت سمن های اردبیل در حوزه ی اعتیاد چیست؟
** استان اردبیل به عنوان استان معین سازمان های مردم نهاد استان های شمالغرب کشور محسوب شده و از بعد کمی با وجود انجمن های تخصصی پیشگیری و درمان نیازمند افزایش تعداد سمن ها هستیم اما از بعد کیفی به جهت برگزاری برنامه ها، نشست ها و اقدامات تخصصی صورت گرفته جزو استان های موفق بوده و عملکردی مثبت نسبت به سازمان های دولتی دارند.
سازمان های مردم نهاد حوزه اعتیاد به عنوان شرکای اجتماعی دولت به حساب آمده و دولت نیز با عقد تفاهم نامه های مربوطه و برون سپاری امورات همکاری مناسبی با نهادهای این حوزه برقرار نموده ولی با وجود این با توجه به کمبود موجود در این حوزه نیازمند ارتقای کمی و کیفی و حمایت های ویژه از این نهادهای مدنی هستیم.
- چه تعداد سمن در حوزه ی کنترل و کاهش آسیب های اجتماعی در اردبیل همکاری دارند؟
** در حوزه های مرتبط با موضوع اجتماعی تعداد 42 سازمان مردم نهاد فعال در استان مشغول فعالیت هستند که با مدنظر قراردادن کنترل آسیب ها و احتساب سازمان های مردم نهاد خیریه این تعداد به 92 تشکل مردمی در حوزه های مختلف شامل می شود.
البته اکثر سازمان های مردم نهاد در حوزه های خود تشویق به فعالیت در موضوع کنترل و کاهش آسیب های اجتماعی شده اند که برخی در این زمینه موفق عمل نموده اند.
-نیاز به گسترش سمن ها در چه مناطقی از اردبیل بیشتر احساس می شود؟
** اکثر سازمان های مردم نهاد در مرکز استان مجوز فعالیت دریافت نموده اند و فرهنگ کار جمعی و مشارکت های اجتماعی در شهرستان ها نیازمند عزم جدی و درخواست مردمی برای ایجاد نهادهای مدنی است. البته موسساتی که مجوز فعالیت در استان دارند می توانند دفاتر نمایندگی و یا شعب فعالیت خودر را در سایر شهرستان ها ایجاد نمایند و این امر با اراده مردمی و حضور جوانان شهرستانی در عرصه ها و موضوعات مختلف فعالیت های تشکلی محقق خواهد شد.
- رویکرد سمن ها در حوزه کنترل و کاهش آسیب ها به چه سمتی باید حرکت کند؟
** همانطوری که گفته شد اولویت اول آسیب های اجتماعی در استان کنترل و کاهش آسیب اعتیاد است و در این حوزه ضعف اساسی از لحاظ حضور خیرین و مشارکت مردمی احساس می شود به همین جهت به نظر می رسد با برنامه ریزی مناسب و حمایت های دولتی و مردمی بتوان رویکرد سمن ها را برای کنترل و کاهش این آسیب که سرمنشاء سایر آسیب هاست تغییر داده و عزم جدی برای ساماندهی معضل اجتماعی بوجود آورد.
- دستگاه های دولتی چگونه می توانند از سمن های تخصصی حمایت کنند؟
** به نظر می رسد سمن های تخصصی با ارائه عملکرد مناسب و اطلاع رسانی از توانمندی ها و استعدادهای موجود در تشکل خود در قالب کلیپ یا بروشور به نهادهای دولتی و برگزاری جلسات با مسئولین قدم اول را در جهت حمایت های تخصصی دستگاهها برداشته و مسئولین نیز با احصاء اموراتی که می توانند با مشارکت سمن ها و برون سپاری این امورات به نهادهای مدنی و تخصصی انجام دهند مسیر تعالی و پیشرفت را با مدنظر قراردادن داوطلبانه بودن، فرهنگ سازی و علاقه و اشتیاق تخصصی این قشر از جامعه طی نمایند. از طرفی نمایشگاه دستاوردها و توانمندی های سازمان های مردم نهاد که دو دوره از آن به نحو احسن در اردبیل با حضور مسئولان برگزار شده و سومین دوره ی آن در نیمه دوم مردادماه در محل نمایشگاه بین المللی اردبیل برگزار خواهد شد فرصتی مناسب برای معرفی سازمان های مردم نهاد به مسئولین محترم و عقد تفاهم نامه های تخصصی خواهد بود.
/6016/ 7110
انتهای پیام برای اطلاع از وضعیت سمن های اردبیل با شفیع شفیعی مدیرکل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری و دبیر هیات نظارت بر سازمان های مردم نهاد استان اردبیل به گفتگو نشستیم.
- بعنوان سئوال نخست لطفا بفرمایید فلسفه شکل گیری سازمان های مردم نهاد چیست؟
** NGO یا به تعبیری سازمان های غیر دولتی که در اصطلاح امروزی با عنوان سازمان های مردم نهاد و سمن ها در ایران از آن یاد می شود سازمانی با شخصیت حقوقی مستقل، غیر دولتی، غیر انتفاعی و غیر سیاسی است که برای انجام فعالیت های داوطلبانه با گرایش فرهنگی، اجتماعی، مذهبی، بشردوستانه و بر اساس قانونمندی و اساسنامه مدون، رعایت چارچوب قوانین موضوعه کشور در اجرای مصوبه شماره 7862ت31281هـمورخ 08/05/1384هیئت محترم وزیرانفعالیت می کند.
اطلاع رسانی وآگاهسازی عمومی (ارتباطات)، جلب مشارکت مردمی (بسیج عمومی)، جذب سرمایه ها و منابع کوچک مردمی (بسیج منابع)، ایجاد، گسترش و تقویت هماهنگی بین دولت ومردم، گسترش نظارت عمومی، ارزیابی فعالیت های دولت، افزایش بهره وری در استفاده از منابع و هنجارسازی از کارکردهای اساسی و فلسفه تشکیل سازمانهای مردم نهاد(NGO) است ازمیان کارکردهای فوق موضوعجلب مشارکت مردمی،بسیج منابع، نظارت عمومی وارزیابیازاهمیت وجایگاه بالاتری برخوردارهستند.
ضرورت تشکیل سازمان های مردم نهاد ، آشنا ساختن گروهی از افراد جامعه با کلیه ویژگی های لازم برای همکاری در یک اجتماع کوچک است که در زمینه ای خاص فعالیت می نمایند ، لذا تحقق این امر مشارکت عموم اعضای آن گروه و عموم مردم در برنامه های کلان توسعه کشور و همچنین ایجاد روحیه مسئولیت پذیری و همگرایی با ارزش های حاکم بر نظام اسلامی را در یک فرآیند عملی در آنان بوجود می آورد و آنها را برای ورود به فعالیت های جاری کشور و تصدی مناسب و مسئولیت های اجتماعی آماده می سازد.
- لطفا تعریفی از سازمان های مردم نهاد حوزه اجتماعی بیان کنید؟
** همانطوری که مستحضرید سازمان های مردم نهاد در موضوعات مختلف با مدنظر قرار دادن ماهیت اصلی آنها یعنی غیردولتی، غیرانتفاعی و غیرسیاسی بودن می توانند از دستگاه های صادر کننده ی پروانه فعالیت مجوز دریافت نمایند که این موضوعات خود شامل حوزه های گوناگونیست و با توجه به رشته تخصصی و فعالیت تجربی افراد متقاضی سمن به آنها مجوز فعالیت صادر می گردد.
موضوع اجتماعی نیز یکی از مسایل اصلی فعالیت سازمان های مردم نهاد بوده که خود شامل حوزه های آسیب های اجتماعی، توسعه اجتماعی، حمایت های اجتماعی، خیریه و نیکوکاری، خیریه مرتبط با فقرزدایی زیرساختی، زنان و خانواده، کودکان، جوانان، ورزش، حقوق شهروندی و اقوام است.
درحالت کلی می توان گفت سازمان مردم نهاد اجتماعی سازمانیست که با هدف فعالیت های اجتماع محور در سطح جامعه محلی، استانی، منطقه ای، کشوری و یا بین المللی فعالیت می کنند و برای تحقق اهداف حوزه های اجتماعی مدنظر سمن خود نهایت تلاش خود را انجام می دهد تا با برقراری روابط اجتماعی تخصصی نسبت به شناسایی، احصاء و رفع موانع و مشکلات پیش رو و تعیین شاخص ها، اصول، آرمان ها و تحقق اهداف کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت خود تلاش کند.
-نقش سمن های اجتماعی در کنترل و کاهش آسیب های این حوزه چیست؟
** آسیب های اجتماعی دربرگیرنده کلیه آسیب هایی است که در سطح جامعه بصورت عینی قابل مشاهده بوده و وجدان جمعی و هنجارهای اجتماعی را تهدید نموده و لطمات جبران ناپذیری به افراد یک جامعه وارد می کند.
یکی از ماهیت های اصلی سازمان های مردم نهاد شناسایی آسیب ها، مقابله با تهدیدات، کنترل و کاهش معضلات و فرهنگ سازی صحیح در راستای مشارکت همگانی برای رفع موانع این حرکات تاثیرگذار است.
بنابراین می توان گفت سازمان های مردم نهاد اجتماعی نقشی اساسی در زمینه ایجاد گفتمان و مشارکت مردمی برای کنترل و کاهش آسیب های این حوزه دارند و خواهند داشت.
-سمن های اجتماعی در پیشبرد اهداف سازمان ها چه نقشی ایفا می کنند؟
** با بررسی جوامع گوناگون و دولت های مختلف در سراسر جهان می توان به این نتیجه رسید که دولت ها به تنهایی قادر به اداره کشور نبوده و تحقق این امر با مشارکت مردمی و نهادهای مدنی میسر خواهد بود.
به نظر بنده نقش سازمان های مردم نهاد اجتماعی در این امر به جهت ارتباط با اقشار مختلف جامعه و سازمان های دولتی و غیردولتی در راستای ایجاد وحدت برای همدلی، همفکری و هم افزایی در کمیت و کیفیت امورات اجتماع محور نقشی بی بدیل و مهم است و در صورت همکاری سازمان ها با این مجموعه های مردمی، علاوه بر کاهش هزینه ها منجر به تسریع در تحقق اهداف سازمانی خواهد بود.
- یک سمن تاثیر گذار چه شاخصه هایی باید داشته باشد؟
** مهمترین ویژگی یک سازمان مردم نهاد ، مردمی بودن و غیر دولتی بودن آن است، بنابراین یک سمن تاثیرگذار در وحله اول باید جایگاه مردمی خود را پیدا نموده و آنرا حفظ نماید، در این صورت است که می تواند با اتکا به مشارکت و پشتوانه مردمی علاوه بر عدم وابستگی به دولت و ارگانهای دولتی نسبت به تحقق اهداف خود قدم برداشته و دولت ها و نهادهای دولتی با توجه به جایگاه تاثیرگذار آن تشکل در سطح جامعه، نسبت به همکاری با آن سمن و عقد تفاهم نامه و برون سپاری مسئولیت های خود اقدام نمایند.
از طرفی یک سمن تاثیرگذار باید دارای برنامه مدون و مشخص برای دست یابی اهداف خود بوده و بتواند با اتکا به استعدادها، توانایی ها و داشته های خود و عدم وابستگی مالی در جهت نیل به اهداف تعیین شده قدم بردارد.
- سمن ها در کاهش آسیب های ناشی از اعتیاد چه نقشی دارند؟
** اعتیاد یکی از آسیب های اجتماعی محسوب می شود که نقشی خانمان سوز در جامعه داشته و در اولویت اول آسیب های اجتماعی است، اعتیاد آسیب های جبران ناپذیری در جامعه بوجود می آورد.
سازمان های مردم نهاد در این موضوع در قالب حوزه های پیشگیری، درمان، ترک اعتیاد، فرهنگ سازی در راستای اجتماعی شدن مبارزه با مواد مخدر و مشارکت های اجتماعی پروانه فعالیت دریافت نموده و فعالیت های چشمگیری داشته اند.
اعتیاد سرمنشاء بسیاری از آسیب ها از جمله خشونت، طلاق، بی بند و باری، فساد و فحشاء و ... است که در این مورد نیز سازمان های مردم نهاد با تحت پوشش قراردادن خانواده معتادان بهبود یافته و یا درحال بهبود و سایر معتادان از بروز سایر آسیب ها در حد توان جلوگیری می نمایند.
-وضعیت سمن های اردبیل در حوزه ی اعتیاد چیست؟
** استان اردبیل به عنوان استان معین سازمان های مردم نهاد استان های شمالغرب کشور محسوب شده و از بعد کمی با وجود انجمن های تخصصی پیشگیری و درمان نیازمند افزایش تعداد سمن ها هستیم اما از بعد کیفی به جهت برگزاری برنامه ها، نشست ها و اقدامات تخصصی صورت گرفته جزو استان های موفق بوده و عملکردی مثبت نسبت به سازمان های دولتی دارند.
سازمان های مردم نهاد حوزه اعتیاد به عنوان شرکای اجتماعی دولت به حساب آمده و دولت نیز با عقد تفاهم نامه های مربوطه و برون سپاری امورات همکاری مناسبی با نهادهای این حوزه برقرار نموده ولی با وجود این با توجه به کمبود موجود در این حوزه نیازمند ارتقای کمی و کیفی و حمایت های ویژه از این نهادهای مدنی هستیم.
- چه تعداد سمن در حوزه ی کنترل و کاهش آسیب های اجتماعی در اردبیل همکاری دارند؟
** در حوزه های مرتبط با موضوع اجتماعی تعداد 42 سازمان مردم نهاد فعال در استان مشغول فعالیت هستند که با مدنظر قراردادن کنترل آسیب ها و احتساب سازمان های مردم نهاد خیریه این تعداد به 92 تشکل مردمی در حوزه های مختلف شامل می شود.
البته اکثر سازمان های مردم نهاد در حوزه های خود تشویق به فعالیت در موضوع کنترل و کاهش آسیب های اجتماعی شده اند که برخی در این زمینه موفق عمل نموده اند.
-نیاز به گسترش سمن ها در چه مناطقی از اردبیل بیشتر احساس می شود؟
** اکثر سازمان های مردم نهاد در مرکز استان مجوز فعالیت دریافت نموده اند و فرهنگ کار جمعی و مشارکت های اجتماعی در شهرستان ها نیازمند عزم جدی و درخواست مردمی برای ایجاد نهادهای مدنی است. البته موسساتی که مجوز فعالیت در استان دارند می توانند دفاتر نمایندگی و یا شعب فعالیت خودر را در سایر شهرستان ها ایجاد نمایند و این امر با اراده مردمی و حضور جوانان شهرستانی در عرصه ها و موضوعات مختلف فعالیت های تشکلی محقق خواهد شد.
- رویکرد سمن ها در حوزه کنترل و کاهش آسیب ها به چه سمتی باید حرکت کند؟
** همانطوری که گفته شد اولویت اول آسیب های اجتماعی در استان کنترل و کاهش آسیب اعتیاد است و در این حوزه ضعف اساسی از لحاظ حضور خیرین و مشارکت مردمی احساس می شود به همین جهت به نظر می رسد با برنامه ریزی مناسب و حمایت های دولتی و مردمی بتوان رویکرد سمن ها را برای کنترل و کاهش این آسیب که سرمنشاء سایر آسیب هاست تغییر داده و عزم جدی برای ساماندهی معضل اجتماعی بوجود آورد.
- دستگاه های دولتی چگونه می توانند از سمن های تخصصی حمایت کنند؟
** به نظر می رسد سمن های تخصصی با ارائه عملکرد مناسب و اطلاع رسانی از توانمندی ها و استعدادهای موجود در تشکل خود در قالب کلیپ یا بروشور به نهادهای دولتی و برگزاری جلسات با مسئولین قدم اول را در جهت حمایت های تخصصی دستگاهها برداشته و مسئولین نیز با احصاء اموراتی که می توانند با مشارکت سمن ها و برون سپاری این امورات به نهادهای مدنی و تخصصی انجام دهند مسیر تعالی و پیشرفت را با مدنظر قراردادن داوطلبانه بودن، فرهنگ سازی و علاقه و اشتیاق تخصصی این قشر از جامعه طی نمایند. از طرفی نمایشگاه دستاوردها و توانمندی های سازمان های مردم نهاد که دو دوره از آن به نحو احسن در اردبیل با حضور مسئولان برگزار شده و سومین دوره ی آن در نیمه دوم مردادماه در محل نمایشگاه بین المللی اردبیل برگزار خواهد شد فرصتی مناسب برای معرفی سازمان های مردم نهاد به مسئولین محترم و عقد تفاهم نامه های تخصصی خواهد بود.
/6016/ 7110
کپی شد
