سال‌های گذشته و در ایام ماه مبارک رمضان مجموعه یادداشت هایی در شرح دعاهای 43، 44 و 45 صحیفه سجادیه(ع) به قلم حجت الاسلام و المسلمین حسین مستوفی منتشر کردیم. در نظر داریم در ایام عید سعید فطر شرح دعای چهل و ششم، که مربوط به عید فطر است را نیز منتشر کنیم.
پایگاه خبری جماران: در ادامه بخش اول مجموعه یادداشت‌های شرح دعای چهل و ششم صحیفه سجادیه(ع) را می خوانید:
«یَا مَنْ یَرْحَمُ مَنْ لَا یَرْحَمُهُ الْعِبَادُ وَ یَا مَنْ یَقْبَلُ مَنْ لَا تَقْبَلُهُ الْبِلَادُ وَ یَا مَنْ لَا یَحْتَقِرُ أَهْلَ الْحَاجَةِ إِلَیْهِ وَ یَا مَنْ لَا یُخَیِّبُ الْمُلِحِّینَ عَلَیْه وَ یَا مَنْ لَا یَجْبَهُ بِالرَّدِّ أَهْلَ الدَّالَّةِ عَلَیْهِ وَ یَا مَنْ یَجْتَبِی صَغِیرَ مَا یُتْحَفُ بِهِ ، وَ یَشْکُرُ یَسِیرَ مَا یُعْمَلُ لَهُ وَ یَا مَنْ یَشْکُرُ عَلَى الْقَلِیلِ وَ یُجَازِی بِالْجَلِیلِ وَ یَا مَنْ یَدْنُو إِلَى مَنْ دَنَا مِنْهُ. وَ یَا مَنْ یَدْعُو إِلَى نَفْسِهِ مَنْ أَدْبَرَ عَنْهُ وَ یَا مَنْ لَا یُغَیِّرُ النِّعْمَةَ ، وَ لَا یُبَادِرُ بِالنَّقِمَةِ وَ یَا مَنْ یُثْمِرُ الْحَسَنَةَ حَتَّى یُنْمِیَهَا ، وَ یَتَجَاوَزُ عَنِ السَّیِّئَةِ حَتَّى یُعَفِّیَهَا.»
«ای که مهربانی بر آن که بندگان با او بی مهرند، ای کسی که سامان می‌دهی آن را که از شهرها آواره است. ای که نیازمندان خویش را خوار نمی‌کنی، ای که خواهندگان را نومید نمی‌سازی، ای که گستاخان را دست رد بر پیشانی نمی‌زنی، ای کسی که ارمغان ناچیز را قبول می‌کنی و کار اندک را پاداش می‌دهی. ای کسی که عمل کم را به خوشی می‌پذیری و و پاداش بزرگ عطا می‌کنی، ای که نزدیک می‌شوی به آنکه با تو تقرب جوید و سوی خود می‌خوانی آن که از تو گریزد، ای که نعمت خود را تغییر نمی‌دهی و در عذاب شتاب نمی‌کنی، ای که نیکو را بارور و نیرومند می‌سازی و از کار زشت در می‌گذری تا آن را ناپدید گردانی.» (ترجمه شیخ ابوالحسن شعرانی).
سیدالساجدین (ع) در مقام خواندن خداوند، ویژگی‌هایی را از حضرت حق برمی‌شمرد که خاص وی بوده و دیگران آن را دارا نیستند مگر آنان که در مسیر حق قرار گرفته و صفاتی از حق را در خود مجسم کرده باشند و مظهری از حق شده باشند که در حقیقت آنچه از آنها بروز و ظهور پیدا می‌کند، حق است.
ویژگی‌هایی که در این بخش از دعا آمده است، خدایی است که رحمت وی را دربرگیرنده همه افراد میشود، افرادی که دیگران به او رحم نمی‌کنند، پذیرای او نیستند، او می‌پذیرد و پناه می‌دهد، کسانی که اگر بر سرزمین‌هایی فرود آیند، مردم آن سرزمین‌ها، یا خود آن سرزمین برای وی پذیرش ندارند، حق تعالی آنها را پذیرا است.
خدایی که اگر نیازمندی درب خانه او رود، نه از اظهار نیاز به خویش به وی کوچک میشود و نه او کسی را در مقام دادن نیازش کوچک و خوار می‌کند.
او خداوندی است که پافشاری و اصرار را بر می‌تابد و بر آن ارج می‌نهد. رسول خدا (ص) فرمودند: «رَحِمَ اللّه ُ عبدا طَلَبَ مِن اللّه ِ عزّ و جلّ حاجةً فَألَحَّ فی الدُّعاءِ؛ خداوند بنده ای را که از او طلب و حاجتی دارد و بر آن پافشاری می‌کند، مورد رحمت خویش قرار می‌دهد.» (اصول کافی، ج 2، ص 475).
فرازی در دعا هست که می‌فرماید: «یَا مَنْ لَا یَجْبَهُ بِالرَّدِّ أَهْلَ الدَّالَّةِ عَلَیْهِ». سید علیخان شیرازی در شرح خویش می‌نویسد: الدَّالَّةِ، اسمی است از کسی که بر دوست و نزدیک خود و کسی که پیش وی جایگاه ی دارد، ناز می‌کند و به اعتماد محبت وی به خودش بر وی جسارت و جرأت می‌کند و زیاده‌روی می‌نماید.
حال کسی بر کار و عمل خویش و بر خدا ناز کند و یا از سوء ادب در برابر حق به شایستگی سخن نگوید و به نماز و عبادت و... خود بر خدا اعتماد کند و یا کسانی که با انجام کارهای زشت باز به خدا رغبت داشته و او را بخوانند (گویا کاری نکرده‌اند که در آستان حق جایگاهی نداشته باشند). خلاصه مراد آن است که خداوند، افراد گستاخ، نازکننده و... را از درگاه خود نمی‌راند و به آنها پاسخ داده و پذیرا می‌گردد.
امام علیه‌السلام می‌فرماید: پاداش‌های حق به خلاف پاداش‌های دیگران تناسب ندارد، کوچکی را بزرگی پاداش می‌دهد، هدیه کم را برمی‌گزیند و عمل کم را سپاس می‌گذارد و پاداش بزرگ می‌دهد. چه فراوان در روایات از پاداش‌های بزرگ در برابر عمل‌های کوچک سخن رفته است که حق تعالی با یک الحمدلله، با یک کمک به دیگران، با یک توجه به حیوانات، با یک سلام بر اولیاء و... فرد را از پایین ترین مرتبه به اوجه رسانده و در جوار قربت خویش جا داده و در بهشت برین سکنا داده است.
امام اشاره می‌کند، خداوند هیچ نزدیک‌شونده‌ای به او را نمی‌راند، بلکه اگر گامی به سوی او برداشته شود با ده‌ها گام پاسخ می‌دهد و بیش از آن، خداوند کسانی را که از او گریخته و از وی روی گردانده‌اند، به خویش دعوت می‌کند، گناه‌کاران را به توبه می‌خواند و به آمرزش خویش نوید می‌دهد و غافلان را بیدار می‌کند.
کرم ببین و لطف پروردگار گنه بنده کرده است او شرمسار
خداوندی که نعمت داده شده را از شخص نمی‌گیرد، و او را محروم نمی‌سازد و به دلیل خلاف وی زود به مجازات او بر نمی‌خیزد، بلکه تا بنده به خود آید و از راه نادرست بازگردد.
خدایی که کارهای نیک را رشد می‌دهد، یکی را ده‌ها و صدها برابر می‌کند و در مقابل از کارهای بد می‌گذرد و با غفران خویش آن را نابود می‌سازد، حسنه را پاداش ده می‌دهد و بدی را یک مجازات، بلکه اگر توبه کند، بدی را به نیکی تبدیل می‌کند.
