ایگاه اطلاع رسانی و خبری جماران: آنچه در پی می آید، سیزدهمین گفتار از «شرح مختصر دعای مکارم الاخلاق» توسط یادگار گرامی امام حجت الاسلام و المسلمین سید حسن خمینی است که در ماه مبارک رمضان به صورت روزانه منتشر خواهد شد.
گفتار سیزدهم. واگذاری امور به خدا
حضرت سجاد (علیه السلام) در ادامه دعای شریف مکارم الاخلاق می فرماید: «اللهم صل علی محمد و آله و اکفنی ما یشغلنی الاهتمام به و استعملنی بما تسألنی غداًعنه».
به این معنی که خداوندا بر محمد و آل طاهرینش درود فرست و مرا از آنچه پرداختن به آن موجب دلمشغولی و غفلتم می شود کفایت کن و به کارهایی مشغول دار که در قیامت درباره آنها از من سوال خواهی کرد.
«کفایت کردن» در زبان عربی به این معناست که فردی، مسئولیت انجام وظایف فردی دیگر را به عهده بگیرد و او را از آنچه به آن نیاز داشته، بی نیاز کند. (ریاض السالکین/ ج3/ ص292). «الاهتمام به» نیز به معنای توجه و اعتنا کردن به چیزی است. (همان).
حضرت سید الساجدین (علیه السلام) در این فراز از دعای مکارم الاخلاق، پس از تکرار صلوات بر پیامبر گرامی و آل طاهرینش(علیهم السلام)، از خدای رحمان می خواهد که در هر امری که اشتغال و اعتنا به آن، فرد را از امری مهم تر و والاتر باز می دارد، او را کفایت کند.
در این فراز در باره متعلقِ کفایت، دو احتمال مطرح است؛ برخی گفته اند که منظور کفایت از اموری است که مؤمن را از بندگی و اطاعت خدا باز می دارد؛ یعنی مشاغل و اعمالِ زندگی روزمره که فرد را از انجام وظایف اصلیه خود باز می دارد و از اشتغال به واجبات و دستورات دینی و از ترک محرمات ممانعت به عمل می آورد.
احتمال دیگر این است که مقصود، کفایت در اموری است که مؤمن را از توجه به وجه الله تعالی باز می دارد. در این صورت کفایت به معنی طاعات و عباداتی است که پرداختن به آنها و فراهم آوردنِ مقدمات آن غفلت مؤمن از خدای سبحان را موجب می شود.
عبارت معروف و مشهور «حسنات الابرار سیئات المقربین» نیز از همین باب است. برای مثال تحصیلِ روزی حلال برای امرار معاش خانواده، یا فراگرفیری علمِ مفید، از امور بسیار با ارزش و گرامی در فرهنگ دینی است، چنان که اگر مؤمنی در راه کسب روزی حلال یا تحصیل دانش حرکت کند و مرگ او را در یابد، شهید به شمار می آید؛ لیکن لازمه تحقق این اعمال نیکو و پر ارزش، پرداختن به اموری دنیوی و مادی است که همان توجه به کثرات است و آدمی را از وحدت دور می سازد. همین توجه و اهتمام به کثرات و مقدمات افعال، غفلت از وجه الله را در پی می آورد؛ هرچند مؤمن به وظیفه عمل کرده و البته مأجور است؛ لیکن برای مقربین درگاه الهی همین مقدار غفلت نیز مذموم و نکوهیده است و سیئه به شمار می آید.
مشابه این مسئله، عباداتی است که انسان برای کسب پاداش اخروی انجام می دهد. امام خمینی در این باره می فرماید: «نماز که معراج قرب الهی است ما به جا می آوریم برای قرب به بهشت! ربطی به تقرب حق ندارد؛ مربوط به اطاعت امر نیست؛ با رضای خدا هزاران فرسنگ دور است... فاش بگویم، پیش عرفای بالله و اولیای خدا تمام این عباداتِ ما از گناهان کبیره است... تمام عبادات ما شرک محض است و شائبه خلوص و اخلاص در آن نیست؛ بلکه رضای خدا به طریق اشتراک هم در آن مدخلیت ندارد؛ فقط برای شهوت و تعمیر [و] اداره بطن و فرج است... و بدان که خدای تعالی با تفضل و ترحم تو را به بهشت می برد، و یک قسمت از شرک را خدای تعالی برای ضعف بندگانش به آنها تخفیف داده و به واسطه غفران و رحمتش پرده ستاریت به روی آنها پوشانده است.» (ر.ک: شرح چهل حدیث، صص 72-74).
امام زین العابدین (علیه السلام) در این فراز دعا، پس از درخواست از حضرت حق به کفایت او از آنچه یاد و ذکر خدا را به غفلت می برد، از آن ذات مقدس می خواهد که ایشان را به انجام اموری موفق دارد که فردای محشر از آنها سوال و پرسش می شود: «و استعملنی بما تسألنی غداً عنه». منظور از «غد» نیز در این جا روز حساب و قیامت است.
مقصود از "کارهایی که در قیامت از آن سوال می شود"، اعمالی است که انسان با انجام آن، مستحق ثواب، و با ترک آن محق عِقاب می شود. چنان که خدای سبحان در آیه 93 سوره مبارکه نحل می فرماید: «لتسئلن عما کنتم تعملون» (ریاض السالکین/ ج3/ ص292).
از امام صادق (علیه السلام) روایت شده است که در وصایای لقمان به فرزندانش آمده است: «و اعلم انک ستسأل غداً اذا وقفت بین یدی الله عز و جل عن اربعه: شبابک فیما ابلیته، و عمرک فیما افنیته، و مالک مما اکتسبته و فیما انفقته» (بحارالانوار/ ج13/ ص424) بدان که در فردای قیامت، هنگامی که پیش روی حضرت حق ایستادی، چهار چیز از تو می پرسند: جوانی ات را چگونه گذراندی، عمرت را در چه مسیری به پایان رساندی، اموالت را از چه طریقی به دست آوردی، و آنها را در چه راهی مصرف کردی.
کپی شد