«جاده‌ها» دومین مقصر اصلی مرگ ایرانی‌ها در تصادف‌های رانندگی/ جزییات اقدامات عجیب مسئولان و نمایندگان که باعث تبدیل راه‌ها به معابری خطرناک برای مردم می‌شوند؛ اول می‌سازند، بعد کارشناسی می‌کنند! - یک مهندس: مسئولین با دلایل فنی قانع نمی‌شوند

پایگاه خبری جماران: در طول سفرهای نوروزی 1401 بیش از 1101 نفر کشته و چند برابر این رقم نیز مجروح و معلول شده‌اند. پلیس در واکنش به تصادفات جاده‌ای همواره خودروسازان را به عنوان مقصرین اصلی معرفی می کند این در حالی است که خودرو سومین عامل موثر در وقوع تصادفات جاده‌ای بعد از عامل انسانی و جاده است. در کنار مشکلات فنی، شیوه سیاست ورزی در حوزه راه سازی و مداخله گروه‌های سیاسی ذی نفع در این رابطه به ویژه در شهرستان‌ها یکی از دلایل مهم در ساخت و وجود مسیرهای ناایمنِ غیراستاندارد و به همین اعتبار، وقوع حوادث جاده‌ای در کشور است.

سیاست کوتاه مدت، تغییر راه بدون طرح هندسی

یکی از مهندسان راه‌سازی که سالهاست در مناطق مختلف کشور مشغول به کار است در خصوص دلایل پایین بودن کیفیت راه های کشور می گوید: «یکی از مشکلات دیرپا در بخش جاده‌سازی و حل مشکل ترافیک جاده‌ای اتخاد سیاست‌های کوتاه مدت و مقطی در حوزه معابر اصلی است. به عنوان مثال، یکی از اصلی‌ترین دلایل وجود جاده‌های بی کیفیت این است که راه‌های اصلی موجود عمدتا راه‌های فرعی با درجه اهمیت کم بوده‌اند که به تدریج و به علت افزایش ترافیک عبوری به راه‌های اصلی تبدیل شده‌اند بی آنکه ظرفیت راه اصلی با حجم تردد بالا را داشته باشند. در این فرایند، راه داری‌ها بدون ایجاد تغییر در طرح هندسی راه‌های فرعی، جاده‌ها را تنها به کمک تعریض محورها و تثبیت شانه، به راه های اصلی بدل می‌کنند. این اقدام صرفا با نیت جاده‌سازی و بدون بررسی مهندسی، نظارت استاندارد و برطرف کردن نقاط کور حادثه خیز در مسیرهای اصلی انجام شده؛ عدم تغییر در طرح هندسی و گنجانیدن جاده غیراستاندارد در آیین نامه به عنوان مسیر اصلی درجه یک، راه ها را به معابری خطرناک برای عبور مردم تبدیل کرده است.»

وی افزود: «شرکت‌هایی که اقدام به اعمال چنین سیاستی می‌کنند در توضیح کار خود می‌گویند که راهداری بودجه اندکی برای تعریض راه و تبدیل راه فرعی به اصلی در اختیارشان قرار می‌دهد و با این بودجه کم امکان تغییر طرح هندسی به عنوان اصلی ترین و پرهزینه ترین بخش ساخت جاده، وجود ندارد.» 

منافع شخصی مسئولین و دودی که به چشم مردم می رود

مهندسی که در استان فارس جاده می‌سازد در خصوص کیفیت جاده‌ها می‌گوید: «به دستور دولت راهی را طراحی کردیم، اما 8 ماه بعد از شروع پروژه  تازه سی دی نتیجه آزمایش‌ها بدستمان رسید و متوجه شدیم که خاک این ناحیه مقاومت لازم برای چنین جاده‌ای را ندارد! مسئولین استان‌ها و شهرستان‌ها اما با دلایل فنی قانع نمی‌شوند و پیمانکار به رغم آگاهی از بی‌کیفتی جاده ناچار است کار را ادامه دهد. متاثر از همین وضعیت است که عمر روسازی جاده‌ها به عنوان یکی از مهم‌ترین شاخص‌های استاندارد راه، بسیار کوتاه و در بهترین حالت 5 سال است در حالی که در کشورهای اروپایی عمر مفید روسازی جاده به 50 سال می رسد.»

در این کشورها سیاست این است که یک بار هزینه قابل توجهی برای احداث راهی با عمر مفید بیش از نیم قرن متحمل می‌شوند،در کشور ما از آنجا که سیاست‌هاکوتاه مدت و قائم به فرد و گروه سیاسی است، همان هزینه‌ هنگفت  بارها و بارها بی آنکه نتیجه‌ای اخذ شود صرف ساختن راه‌هایی با عمر و ایمنی پایین می‌شود.

بدعهدی کارفرما و کم کاری پیمانکار

وضعیت بسیاری از راه‌های جدید از حیث استاندارد و کیفیت بهتر از راه‌های قدیمی نیست. در این میان، کم‌کاری بعضی از پیمانکاران و عملکرد به دور از تعهد و مسئولیت‌پذیری آنها در پروسه ساخت، به تحویل راه‌هایی با عمر مفید کم و فاقد استانداردهای ایمنی منجر شده است؛ مدیر یکی از شرکت‌های مشاور در این خصوص می‌گوید: «دلیل اصلی بی‌انگیرگی و کم‌کاری پیمانکاران این است که کارفرما یعنی دولت به تعهدات مالی خود عمل نمی‌کند به عمل مثال بسیاری از شرکت‌های مشاور و به تبع آن پیمانکاری از سال 99 تا به اعلان موفق به دریافت مطالبات خود نشده‌اند و کارگرانشان ماه‌هاست حقوق دریافت نکرده‌اند. نارضایتی و فقدان امنیت شغلی در یک مجموعه پیمانکاری نتیجه‌ای جز طولانی پروژه و ساخت راه‌های که از استاندارد و ایمنی لازم برخوردار نیستند ندارد.»

عوام فریبی با تظاهر به ساخت راه

در کنار پیمانکاران، نماینده‌های شهرها نیز نقش مهمی در ایجاد معابر ناایمن و یا پروژه‌های نیمه کاره دارند. یکی از پیمانکاران چنین پروژه‌ای در رشت می‌گوید: «چهار ماه مانده به انتخابات نماینده شهر به شرکت ما مراجعه کرد و گفت بنا دارد در طول دو هفته، 30 کیلومتر جاده بین چهار شهر بکشد و میزان اعتبارات کار تنها 10 میلیون تومان است! با اصرار و پیگیری نماینده و همراهانش در نهایت، مسیر مورد نظر بدون انجام مراحل آزمایشگاهی و طراحی هندسی ساخته شد- مسیری بسیار ناایمن، با نازل ترین کیفیت آسفالت و بدون تعریض استاندارد.»

مجموعه عوامل گفته یعنی ناکارامدی در مدیریت منابع مالی و اعتبارات، منفعت‌طلبی گروه‌های ذی نفوذ در پروژه‌های جاده‌سازی و سیاست‌های کوتاه مدت عمرانی، شرایطی ایجاد کرده که ایران در زمره کشورهای دارای بالاترین تصادفات و مرگ و میر جاده‌ای قرار بگیرد.