آسیب‌های زیادی در مسیر مشاغل و فعالیت‌های غیر رسمی متوجه مرزنشینان است. برخی هم در پوشش مرزنشین فعالیت کرده و به دنبال منافع کلان خود هستند
هم مرزبانان وهم مرزنشینان به دلیل شرایط سختی که در مرزها وجود دارد از حیث فقدان منابع آبی مناسب، باید انگیزه ماندن در مرز را داشته باشند
مرزنشینان حق و حقوقی دارند و باید این حق را به روش قانون‌مند برای‌شان تدبیر کرد تا جلوی هرگونه شکاف، سوء استفاده و نفوذ گرفته شود
اگر خوب به وضعیت اقتصادی غرب کشور و به‌خصوص‌استان امن و زیبای کردستان نگاهی بیندازید، می‌بینید که هیچ بنیه و بنگاه اقتصادی قابل توجه که مردم بتوانند از آن ارتزاق کنند وجود ندارد. آمار بالای بیکاری جوانان این موضوع را به خوبی نشان می‌دهد. در حال حاضر و با توجه به نبود امکانات و ناتوانی مردم در تامین معیشت مردم، بسته شدن مرز و اخذ مبالغ گمرگی فشار مضاعفی بر این قشر آسیب پذیر وارد می‌کند. به همین خاطر عده‌ای مجبورند برای به دست آوردن یک لقمه نان جان خود را کف دست‌شان بگذارند و از مکان‌های صعب العبور اجناسی را از آن سوی مرزها به کشور وارد کنند. این تنها راهی‌‌است که آن‌ها برای گذران زندگی خود یافته‌اند. بنا به گفته نماینده مردم مهاباد در مجلس شورای اسلامی، کولبرهایی که از مرزها جنس می‌آورند، بیشتر مورد تیراندازی قرار می‌گیرند. به طوری که در طول سال ۹۶ حدود ۱۶۰ نفر از کولبرها و افرادی که اجناسی مانند سیگار یا البسه دست دوم وارد می‌کردند، کشته یا زخمی شدند. برای کم شدن رنج کولبران به آن‌ها امیدهایی داده شده بود. پیشتر امیدها و نوید‌هایی در خصوص بیمه و بازارچه‌های مرزی به مرزنشینان خصوصا کولبران داده‌شده بود اما حالا امیدهایی که به یک‌باره به مرزنشینان داده شده بود به آرامی از آن ها پس گرفته می شود. البته این امیدها هیچ کدام عملی نشد. در سه ماه گذشته، مرزنشینان در اعتراض به بستن مرزهای غربی کشور، انسداد مسیرهای کولبری و عدم اعمال تخفیف گمرکی به مرزنشینان اقدام به تعطیلی بازار کردند و به اعتراضات بسیاری پرداخته‌اند.
خداحافظی با بیمه کولبران
چندی پیش سرپرست امنیتی و انتظامی استانداری کردستان گفته بود کولبری نماد بدبختی و مصیبت است. این صحبت‌ها بارها تکرار شده است اما گویی هیچ توجه و حمایتی از سوی دولت برای مناطق مرزی از سیستان و بلوچستان گرفته تا کردستان صورت نمی‌‌گیرد. اکنون در این مناطق شغل پایدار و موقت خاصی به چشم نمی‌خورد. با این وجود و در حالی که قول برقراری بیمه را به کولبران داده بودند، اکنون مدیرکل امور مرزی کشور اعلام کرده از آنجایی که کولبری یک شغل موقت محسو ب‌می‌شود، بیمه آن منتفی‌ا‌ست.
ابلاغ آیین‌نامه مبادله کالا
شهریار حیدری مدیرکل امور مرزی وزارت کشور روز گذشته در نشست خبری از ابلاغ آیین‌نامه «ساماندهی مبادله کالا در بازارچه‌های غیررسمی موقت مرزی» و همچنین آیین‌نامه «ساماندهی ورود کالا توسط ملوانان شناورهای دریایی با ظرفیت کمتر از ۵۰۰ تن (ته‌لنجی)» به استانداران و دستگاه‌های ذی‌ربط خبر داد. به گفته او دولت، سال گذشته این دو آیین‌نامه را تصویب کرد اما بنا بر دلایلی اجرای آن‌ها با مشکلاتی مواجه بود؛ مشکلاتی مانند جانمایی بازارچه‌ها و توجه به مردم مناطق مرزی که خوشبختانه در اصلاح آیین‌نامه‌ها این موضوعات به خوبی مدنظر قرار گرفت. در گذشته کالاها به پشت مرزهای کشور آورده و توسط کولبرها به داخل کشور منتقل می‌شدند. این انتقال کالا به داخل کشور بدون نظارت انجام می‌شد که در آیین‌نامه‌های جدید ظرفیتی برای نظارت ایجاد شده و شأن و شئون مردم مرزنشین در آن به خوبی مدنظر قرار گرفته است. او در خصوص بیمه کولبران گفت: کولبری فعالیتی موقت است و یک فعالیت پایدار محسوب نمی‌شود و در حقیقت یک شغل ناپایدار است و امتیازات درنظرگرفته‌شده نیز برای مردم مرزنشین موقت‌به شمار می‌رود؛ بنابراین بحث بیمه برای آن‌ها منتفی است اما اگر با ظرفیت‌های ایجادشده در آیین‌نامه جدید بحث ایجاد اشتغال توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت محقق شود، امکان درنظرگرفتن بیمه نیز برای مرزنشینان محقق می‌شود. برای مرزنشینانی که شرایط بهره‌مندی از این امتیازات را دارند و مشمول آیین‌نامه هستند این موارد در نظر گرفته می‌شود. البته مرزنشینانی شامل این آیین‌نامه هستند که نخست شغل خاصی نداشته باشند و دوم‌اینکه‌مرزنشین بوده و درآمد پایینی داشته باشند که همه این افراد در قالب یک سامانه احصا شده و همچنین برای فهرست کالاهایی که قابل ورود به کشور هستند نیز در کارگروه مشترکی میان دستگاه‌های ذی‌ربط تصمیم‌گیری انجام شده است.
منافع مرز از آنِ مرزنشینان است
علی اوسط هاشمی استاندارد سابق سیستان و بلوچستان در خصوص وضعیت کولبران به «قانون» می‌گوید: اقتصاد در مرزها باید اقتصاد دولت محوری باشد و دولت بر آن اشرافیت داشته باشد. همچنین مزیت‌های مرز را برای مرزنشینان در اشکال مختلف تعریف کند که از یک سو مرزنشینان از مزیت و فرصت‌های آن بهره‌مند شوند و از سوی دیگر لطمه‌ای به تولید ملی وارد نشود و راه را برای فرار از قانون مسدود کند. از طرفی کسانی‌را که در مسیر قانون‌مندی، نظم و قاعده‌مندی فعالیت می‌کنند از انگیزه نیندازد. همه این‌ها باید بایکدیگر در نظر گرفته شود و بعد به یک سیاست مشخص ،شفاف و روشن سوق داده شود که هم مرزبانان وهم مرزنشینان به دلیل شرایط سختی که در مرزها وجود دارد از حیث فقدان منابع آبی مناسب، انگیزه ماندن در مرز را داشته باشند. در این میان سیاست‌های اقتصاد مقاومتی و ضرورت توجه به کالای داخلی هم باید مورد توجه قرار گیرد. این‌ها رویکردها و جهت‌گیری‌های کلانی هستند و نمی‌توان نقش مرزبان، مرزدار و مرزنشین را کمرنگ و بنیه آن‌ها را تضعیف کرد و به آن‌ها بی توجه بود. اکنون آسیب‌هایی زیادی در مسیر مشاغل و فعالیت غیر رسمی متوجه مرزنشینان است. برخی هم در پوشش مرزنشین فعالیت کرده و به دنبال منافع کلان خود هستند. کولبران نیز زحمات حاصل از جابه‌جایی کالا را به دوش می‌کشند و در آخر دستمزد اندکی دریافت می‌کنند. این‌ها محورهای بحثی است که باید همه با هم دیده شود. دولت باید همه جهات را مورد توجه قرار داده و به چارچوبی برسد که در واقع منافع و فرصت‌های مرز از آنِ مرزنشین باشد؛ آن هم در قالب معابر مرزی، بازارچه های مرزی و بعد پایانه‌ها و مناطق آزاد در اختیار تجار و بازرگانان و کسانی که نقش‌های بزرگ‌تر دارند قرار گیرد. تمام این موارد مرتبط با یکدیگر است.
انگیزه دادن به مرزنشینان
او در ادامه خاطرنشان می‌کند: زمانی که دولت به چارچوب و سیاست درست برسد می‌تواند زمینه بیمه و آینده‌نگری برای مرزنشین را به پیش بکشد. به هر صورت مرزنشینان،کشاورزان، کارگران و کسانی که در حوزه تولید قرار دارند باید از تسهیلاتی که ضامن امروز و فردای راحت آن‌ها باشد، برخوردار باشند. حالا شکل ضابطه و قاعده آن در اختیار دولت و مجلس است که این حقوق را برای آن‌ها در نظر بگیرند و انگیزه‌ای را برای ماندگاری مرزنشینان ایجاد و موضعی را برای‌شان تعریف کنند.
تمییز سودجویان از مرزنشینان
هاشمی معتقد است که موضوع قاچاق را باید از مرزداری و استفاده از مزیت مرز جدا بدانیم. یک عده خود را در جایگاه آن‌ها قرار می‌دهند که هیچ حقی متوجه آن‌ها نیست. باید قدرت تمییز آن‌هارا از هم داشته باشیم. باید تشخیص داد چه افرادی به دنبال فرار از قانون هستند تا لطمه‌ای به تولید داخلی وارد نشود و تضییع حقوق عمومی صورت نگیرد. بنابراین حساب قانون گریزان از حساب فردی که مرزنشین و صاحب حق است، جداست. اکثر کولبران برای به دست آوردن یک لقمه نان به این کار احتیاج دارند؛ در صورتی که آنان مرزنشین بوده و در آن شعاعی که مورد نظر دولت است، ساکن باشند. مرزنشینان حق و حقوقی دارند و باید این حق را به روش قانون‌مند برای‌شان تدبیر کرد تا جلوی هرگونه شکاف، سوءاستفاده و نفوذ گرفته شود‌تا به این وسیله دیگر عده‌ای نتوانند حق مرزنشینان را بربایند. عده‌ای راه و چاه را می‌دانند و چگونگی پوشش قرار دادن بر کار خلاف خود را به خوبی آگاه هستند. بنابراین باید میان مرزنشینان واقعی و عده‌ای سودجو تمییز قائل شد و قدرت تشخیص ایجاد کنیم تا نه مرزنشین آسیب ببیند و نه راه فراری برای افرادی باشد که از پوشش مرزنشین برای رسیدن به امیال و منافع خود استفاده می‌کنند.
حق کولبران است بیمه شوند
هاشمی در پاسخ به این پرسش که چرا دولتمردان و مسئولان در ابتدا به این فکر نکردندکولبری یک شغل موقت است و به آن‌ها نوید بیمه شدن دادند، می‌گوید: به اعتقاد بنده ضعف هایی وجود داشته است. نمی‌توان گفت ضعفی وجود ندارد و تمام کارهای‌مان بر اساس اصول و قاعده انجام می‌شود؛ اگر بر اساس قاعده انجام می‌شد چرا بی‌نظمی‌های زیادی مشاهده می‌شود؟ چرا قاچاق و فرار از قانون بیداد می‌کند؟ بالاخره آسیب‌هایی وجود دارد. اگر آسیب شناسی صورت بگیرد و جایگاه افرادی که حق و حقوقی دارندبه خوبی تعریف شود می‌توان با اعمال یکسری ضوابط راه را برای سرپیچی از قوانین و رد آیین نامه‌ها دشوار کرد، حتی با مداخله خود مرزنشینان. در این میان باید تاکید کرد هیچ کس نمی‌تواند از حق مرزنشینان مانند خود شان دفاع کند. اگر آن‌هابه موضعی از نقش‌های مرزی برسند و مورد حمایت و توجه قرار بگیرند هم مرزبانی و مرزداری را به خوبی انجام می‌دهند و هم راه را برای سوءاستفاده کنندگان می‌بندند. این حق کولبران است که بیمه شوند! هر مرزنشینی باید به این حق برسد. هر انسانی حق دارد از رفاه نسبی و امید به فردای بهتر برخوردار باشد. این تنها محدود به مرزنشینان نیست،کشاورزی که در روستاست و بار سنگین تولید را بردوش دارد و کشور را در این شرایط سخت از واردات بی نیاز می‌کند، باید مورد توجه قرار گیرد. به این ترتیب این مسائل باید در مجلس و توسط دولت به لوایحی تبدیل شود و دولتمردان به صورت جدی به آن ورود کنند تا امید را از نقش‌های مثبت مرزبانی و مرزنشینی برای کشورمان نگیرند.
46
