آذربایجان شرقی به دلیل داشتن موقعیت خاص جغرافیایی و برخورداری از عرصه های گوناگون تاریخی و میراثی به یکی از مناطق پررونق حفاری های غیرمجاز برای افراد سودجو در شهرها، بخش ها و روستاهای مختلف شده است.
طی ماه های اخیر حفاری های غیرمجاز و غیر قانونی در حوزه میراث فرهنگی آذربایجان شرقی به یکی از معضلات مهم این بخش تبدیل شده است، به گونه ای که از ابتدای امسال تاکنون تعداد ۳۶ نفر حفار در نقاط مختلف استان از جمله محلات قدیمی تبریز مانند دوه چی، حافظ، بارون آواک و شهرهای مراغه و بخش لیلان ملکان و روستای بالاسنگ کلیبر و روستای جانقور شهر باسمنج و شهرستان های اسکو، کلیبر و جلفا، دستگیر و تحویل مراجع قضایی شده اند.
به گزارش جماران به نقل از ایرنا، به گفته مسئولان میراث فرهنگی و نیروی انتظامی، هدف اصلی از حفاری های غیرمجاز متعدد در آذربایجان شرقی، کشف اشیای عتیقه در مناطق مختلف تاریخی عنوان است که شرایط کرونایی و تهدید مشاغل مختلف به خصوص در حوزه کارگران فصلی از جمله دلایل این پدیده می باشد.
انتشار خبر حفر تونل ۱۰۰ متری در یکی از محوطه های تاریخی شهرستان ملکان با هدف کشف اشیای عتیقه، عمق خطرات ناشی از حفاری های غیرمجاز و تهدید آثار و ابنیه های تاریخی منطقه و ایران را نشان می دهد که بازتاب وسیعی در رسانه های گروهی و شبکه های اجتماعی داشت.
دوستداران میراث فرهنگی و کارشناسان مربوطه توصیه می کنند، اتخاذ تدابیر امنیتی و حفاتظتی و رصد مستمر مناطق مختلف تاریخی و میراثی آذربایجان شرقی باید جزو اولویت های اصلی و محوری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی و نیروی انتظامی برای مقابله با این پدیده باشد.
البته نباید از نظر دور داشت که طی سال های اخیر اجرای طرح های مسیرگشایی و توسعه برخی محلات در تبریز و اجرای پروژه های عمرانی در مناطق مختلف استان منجر به پدیدار شدن آثار و اشیای تاریخی و معماری شده است که این موضوع افراد سودجو و فرصت طلب را برای کشف آثار تاریخی و قدیمی و انجام حفاری های غیر مجاز جری تر کرده است.
دادگستری آذربایجان شرقی برای صیانت از میراث فرهنگی آمادگی کامل دارد
رییس کل دادگستری آذربایجان‌شرقی با اعلام اینکه این نهاد تمام ظرفیت خود را برای صیانت از میراث فرهنگی استان به کار می‌گیرد، گفت: با توجه به گستردگی این حوزه، با تمام ظرفیت پای کار خواهیم بود تا جرایم علیه میراث فرهنگی را به حداقل رسانده و مواریث تاریخی خود را از هرگونه گزند و آسیب در امان نگاه داریم.
موسی خلیل‌اللهی اظهار داشت: برای صیانت از محوطه‌های تاریخی استان از دخل و تصرفات و حفاری‌های غیرمجاز، دستورات ویژه برای دادگستری‌ها و نیروی انتظامی شهرستان‌ها صادر خواهیم کرد تا به صورت بازدارنده با عوامل دست‌اندازی به این مواریث برخورد شود.
وی با تاکید بر اینکه قانون گذار احکام بسیار دقیق برای افراد تهدید کننده حوزه میراث فرهنگی در نظر گرفته است، افزود: دادگستری کل استان و دادستان های شهرستان های ۲۱ گانه در جلسات مختلف هماهنگی برای برخورد با سودجویان وافراد فرصت طلب برای حفر محوطه های باستانی توجیه شده اند و در صورت مشاهده هر گونه تخلف در این زمینه با سرعت وارد عمل می شوند.
خلیل اللهی ادامه داد: مجموعه دستگاه قضایی استان در راستای پیشگیری از وقوع جرایم به ویژه جرایم مربوط به میراث فرهنگی آماده دریافت اخبار و گزارش های مردمی در حوزه‌های مرتبط است تا در سریع ترین زمان به چنین مواردی رسیدگی شود.
وی، امنیت پایدار در جامعه را یکی از مصادیق حقوق عامه بیان و نقش مردم را در راستای تأمین نظم و امنیت اجتماعی مؤثر دانست و بر لزوم همکاری و هم افزایی مردم و تشکل‌های مردم نهاد با نهادهای قضایی، انتظامی و امنیتی تاکید کرد.
خلیل اللهی اجرای دقیق قانون جامع حدنگار (کاداستر) را از اقدامات ویژه دادگستری کل آذربایجان شرقی در راستای صیانت از اراضی و محوطه های مربوط به دستگاه های دولتی که میراث فرهنگی و محوطه های باستانی را نیز در بر می گیرد، بیان کرد و یادآور شد: این قانون در سال ۱۳۹۳ با هدف مبارزه با پدیده زمین خواری و جلوگیری از تعرض به اراضی ملی و حفط بیت المال و منافع دولت در مجلس تصویب شده است.
وی اظهار داشت: قانون فوق شامل مجموعه فعالیت‌های تهیه نقشه با استفاده از عکس‌ها و تصاویر زمینی، دریایی، هوایی، ماهواره ای، تبدیل رقومی عکس‌ها و تصاویر، عملیات زمینی نقشه برداری، ویرایش و تکمیل نقشه‌های زمینی و تطبیق نقشه با وضعیت واقعی و موجود املاک و اضافه کردن کلیه اطلاعات ثبتی، حقوقی و توصیفی و کنترل نهائی و به‌روزرسانی آن می‌باشد.
رییس کل دادگستری آذربایجان شرقی گفت: قانون تعیین حددنگار از جمله قوانین مترقی کشورمان در راستای صیانت از اراضی ملی است که اجرای آن از چند سال قبل در آذربایجان شرقی آغاز شده است که می توان با اجرای دقیق آن مانع بروز و ظهور حفاری های غیرمجاز در پهنه های تاریخی شد.
مدیرکل میراث فرهنگی، همکاری با دادگستری و پلیس را ضامن جلوگیری از حفاری های غیرمجاز می داند
ضرورت هم افزایی نهادهای مسئول برای حفظ میراث تاریخی
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی نیز با اشاره به ظرفیت بزرگ و غنی استان در مواریث تاریخی کشور، گفت: سیاست وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی تقویت هم افزایی دستگاه‌ها، نهادها و تشکل‌های مردم نهاد در راستای حفاظت از میراث فرهنگی است و ما در استان با توجه به گستردگی حوزه فعالیت برای تحقق آن به حمایت دادگستری استان نیاز داریم.
وی تعدد محوطه‌های تاریخی در استان را از دلایل اصلی ترغیب افراد سودجو و حفاران غیرمجاز برای این اقدام غیرقانونی دانست و اظهار داشت: میراث فرهنگی آذربایجان شرقی با کمبود نیروی انسانی و امکانات برای صیانت از این محوطه ها است و همکاری دادگستری استان بی‌تردید در این زمینه راهگشا خواهد بود.
حمزه زاده از تشدید برخورد با حفاری های غیرمجاز با همکاری نیروی انتظامی و دادگستری استان خبر داد و افزود: تاکنون نیز تعامل بسیار خوب و سازنده ای بین میراث فرهنگی با این دو نهاد نظارتی برای مقابله با حفاری های غیرمجاز به انجام رسیده است اما لازم است این تعاملات با توجه به گستردگی محوطه های تاریخی استان روز به روز افزایش یابد.
وی ادامه داد: از ابتدای امسال نظارت گشت های تلفیقی بر فعالیت حفاری های غیرمجاز با حضور نمایندگان نیروی انتظامی و یگان حفاظت اداره کل با دستورات ویژه دادستانی ها به صورت مستمر در حال اجرا است.
حمزه زاده با بیان اینکه با حضور نیروی انتظامی در گشت های تلفیقی ناظر بر عملکرد حوزه گمیراث فرهنگی، شاهد کاهش تخلفات و ارتقای سطح کیفی خدمات در این زمینه بوده ایم، گفت: با توجه به شرایط حاکم بر کشور و به دنبال شیوع ویروس کرونا و به تبع آن شهور شغل هیا کاذب، لزوم شدت رصد و کنترل محوطه های تاریخی و میراثی احساس می شود.
وی با بیان اینکه اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی آذربایجان شرقی علیه متجاوزان به حریم بناهای تاریخی و ملی اعلام جرم می کند، تصریح کرد: در همین رابطه اخیرا" اعلام جرم علیه تجاوز به حریم بناهای تاریخی ملی از سوی دادستان کل کشور به دادستان‌های عمومی و انقلاب کشور ابلاغ شده است.
حمزه زاده اظهار داشت: با توجه به پیگیری‌های وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، دادستان کل کشور طی نامه‌ای هرگونه تصرف و تجاوز به حریم و عرصه آثار و محوطه های ملی یا تغییر حریم آن را جرم اعلام کرده و عاملان به عنوان مجرم مورد پیگرد قانونی قرار خواهند گرفت.
وی ادامه داد: طبق قوانین مربوط به حفظ و حراست از آثار و ابنیه های تاریخی ثبت شده ملی و نیز محوطه های تاریخی، هرگونه تجاوز ممنوع بوده و به همین منظور برای آثار تاریخی محدوده‌ای بر اساس ضوابط قانونی تعیین شده که از آن به عنوان حریم اثر تاریخی ثبت شده یاد می شود.
حمزه زاده عدم شفافیت و صراحت قانون در خصوص ضوابط مربوط به آثار و ابنیه های تاریخی را یکی از چالش‌های اصلی میراث فرهنگی در برخورد با حفاران غیرمجاز اعلام و اضافه کرد: اقدام دادستان کل کشور گام مؤثری در برخورد با متخلفان این عرصه است و امیدواریم در آینده با وضع قوانین صریح تر و تداوم حمایت‌های قوه قضائیه شاهد به حداقل رسیدن تخلفات در این حوزه باشیم.
وی با تأکید بر حساسیت‌های اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی و دوستداران میراث‌فرهنگی آذربایجان‌شرقی در خصوص رعایت ضوابط محوطه های تاریخی، افزود: در این راستا جلسات متعددی با تشکل‌های مردمی میراث فرهنگی تشکیل شده و در صورت بروز هرگونه تخلف در ضوابط، برخوردهای لازم با جدیت انجام خواهد شد.
دستگیری ۳۶ نفری غیرمجاز حوزه میراث در سال جاری
فرمانده یگان حفاظت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی آذربایجان‌شرقی نیز با اشاره به اینکه از ابتدای سالجاری تاکنون تعداد ۳۶ نفر از عاملان حفاری غیرمجاز در این استان دستگیر شده اند، گفت: طی این مدت، ۹ محل حفاری غیرمجاز از طریق پایش‌های محلی و گزارش‌های مردمی شناسایی و از ادامه فعالیت آنها جلوگیری شده است.
سرهنگ کاظم داداشی اظهار کرد: بر اساس تجمیع آمار حوزه یگان حفاظت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی، بیشترین آمار حفاری غیرمجاز و دستگیری عاملان مشارکت کننده در آن متعلق به شهرستان تبریز و سپس به ترتیب شهرستان های اهر، کلیبر، هوراند و خداآفرین است.
وی با تاکید بر لزوم نهادینه شدن فرهنگ حفاظت از میراث‌فرهنگی در سطح جامعه، گفت: با توجه به اینکه حفاظت و صیانت از مواریث تاریخی وظیفه‌ای همگانی است، لذا لازم است تا تمام آحاد مردم در پیشگیری از وقوع جرایم مرتبط با این مواریث ارزشمند، همراه و همیار اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری باشند.
داداشی اضافه کرد: با توجه به تعدد آثار و ابنیه های تاریخی در آذربایجان شرقی و لزوم حفاظت هر چه بهتر از این آثار متعدد، یگان حفاظت میراث فرهنگی با همراهی نیروی انتظامی استان به صورت مستمر از مکان‌های تاریخی بازدید و با متخلفانی که به صورت پایشی و گزارش مردمی شناسایی شده‌اند، از طریق مراجع قانونی برخورد می‌کند.
وی با اشاره به دستگیری چهار عامل حفاری غیرمجاز در شهر تاریخی لیلان شهرستان ملکان، گفت: با توجه به تاریخی بودن منطقه «لیلان» و قرارگیری یکی از سایت‌های مهم باستانی استان در این منطقه، طی عملیاتی مخفیانه چندین عامل حفاری غیرمجاز در یک خانه شخصی اقدام به حفر تونل زیرزمینی می کردند.
داداشی افزود: این تونل به عمق ۱۰ متر و طول بیش از ۲۰۰ متر با تزریق بتن توسط چهار عامل ایجاد شده بود که به دنبال اعلام خبر دوستداران میراث فرهنگی شهر لیلان، با همکاری یگان حفاظت میراث فرهنگی، نیروی انتظامی، دادگاه عمومی و انقلاب شهرستان، مکان مورد نظر کشف و عاملان دستگیر شدند.
فرمانده یگان حفاظت اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی آذربایجان شرقی به مردم توضصیه کرد: هم استانی‌ها می توانند در صورت مشاهده هرگونه تخلف در حوزه میراث فرهنگی، مراتب را با تماس شماره ۰۹۶۶۲ مرکز پیام یگان حفاظت وزارت میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع‌دستی، اطلاع دهند.
