آذربایجان شرقی با تولید ۵۰ تا ۶۰ هزار تن کشمش در سال از قدمت ۲ هزار ساله در تولید و صادرات این محصول به کشورهای خارجی برخوردار بوده و در سالیان گذشته رتبه اول دنیا را در اختیار خود داشت، ولی در سال های اخیر برخی کشورها با توسعه سطح باغات انگور، یکپارچه سازی اراضی و تولید مکانیزه این محصول جایگاه ایران و به تبع آن آذربایجان شرقی را اشغال کرده و کشور ما را به رده های پایین تر سوق داده اند.
نبود برنامه ریزی برای توسعه باغات انگور، مکانیزه نبودن تولید، کشت و تولید این محصول به صورت سنتی و در نتیجه افت حدود ۲۵ درصدی تولید کشمش و یکپارچه نبودن اراضی و وجود سموم در محصول تولیدی موجب تضعیف جایگاه ایران در بازارهای جهانی و کاهش رغبت برای خرید محصول تولیدی ما شده است.
فعالیت ۴۳ واحد سبزه پاک کنی در آذربایجان شرقی
استاندار آذربایجان شرقی با اشاره به ارزش افزوده خیلی بالای کشمش در بازارهای داخلی و جهانی، علت کاهش ارزش افزوده این محصول را مکانیزه نبودن تولید اعلام کرده و می کوید: باید در نوع کشت و محصول تولیدی و روند کاشت، داشت و برداشت انگور بازنگری شود تا ارزش افزوده آن ارتقا یابد.
محمدرضا پورمحمدی، با تاکید بر لزوم اصلاح ساختار زنجیره تولید و صادرات محصولات کشاورزی به ویژه کشمش، اضافه می کند: هم اکنون ۴۳ واحد پیشرفته سبزه پاک کنی و تولید کشمش در سطح استان به ویژه در شهرهای مراغه، ملکان و بناب وجود دارد.
وی با بیان اینکه کشمش تولیدی ملکان و مراغه از کیفیت بالایی برخوردار بوده و در کشورهای خارجی طرفدار زیادی دارد، اظهار می کند: باید با اتخاذ تدابیر و برنامه ریزی لازم شرایط توسعه باغات انگور، یکپارچه سازی و مکانیزه کردن تولید کشمش را در سطح استان فراهم کرد.
سیر نزولی صادرات کشمش در دهه ۱۳۹۰
رئیس اتاق بازرگانی تبریز نیز با اشاره به سابقه ۲ هزار ساله تولید کشمش در آذربایجان و اختصاص مقام اول تولید و صادرات خشکبار در دنیا طی سال های گذشته می گوید: اکنون این استان جایگاه گذشته خود را در دنیا از دست داده و به مقام چهارم تنزل کرده است.
یونس ژائله، عدم یکپارچه سازی باغات انگور، مکانیزه نبودن تولید کشمش و استفاده غیرمجاز از سموم در تولید و فرآوری این محصول را از جمله دلایل از دست رفتن جایگاه ایران و به تبع آن آذربایجان شرقی در دنیا اعلام می کند.
وی اظهار می کند: با اصلاح نژاد در نهال های تاک و تغییر در کیفیت تولید محصول تولیدی می توان دوباره این استان را به جایگاه اصلی خود در دنیا برگرداند.
ژائله با تاکید بر لزوم کشت جایگزین در زمین های آبی استان و آمادگی ۱۰ واحد تولیدی آذربایجان شرقی برای سرمایه گذاری در صنعت تولید کشمش، ادامه می دهد: با توجه به کمبود منابع به خصوص آب، باید محصولاتی کاشته شود که ارزش افزوده و تولید و ثروت بیشتری را در جهت رفاه اجتماعی شهروندان فراهم کند.
وی یادآوری می کند: ارایه راهکارهای عملیاتی برای بهبود وضعیت زنجیره تولید کشمش برای حضور موفق و موثر در بازارهای منطقه ای و جهانی ضروری است.
رئیس اتاق بازرگانی تبریز با تاکید بر بازنگری بر رفع کاستی های موجود در حوزه های تولید، فرآوری و صادرات انگور می گوید: میزان تولید انگور در کشور ۲۸۶ هزار تن در سال است که ۶۸ هزار و ۷۰۰ تن آن در آذربایجان شرقی تولید می شود.
ژائله، با اشاره به اینکه شهرهای مراغه، بناب، ملکان و عجبشیر از شهرهای تولید کننده کشمش در آذربایجان شرقی هستند، اضافه می کند: هم اکنون ۴۳ واحد مدرن فرآوری انگور و ۵ واحد کنسانتره در استان وجود دارد.
وی اظهار می کند: کشمش تولیدی آذربایجان شرقی به کشورهای اروپایی، آفریقایی، عراق، امارات متحده عربی و روسیه صادر می شود و ارزش صادرات کشمش کشور از سال ۹۰ تا سال ۹۷ سیر نزولی داشته است.
رتبه سوم کشمش در صارات غیرنفتی ایران
رئیس سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی نیز با بیان اینکه هم اکنون ۱۸ هزار هکتار سطح زیر کشت انگور در استان وجود دارد، می گوید: ۹۰ درصد انگور تولیدی استان بی دانه بوده و ارزش صادراتی داشته و بقیه بادانه است که برای مصارف تازه خوری و تهیه سرکه مصرف می شود.
اکبر فتحی، با اشاره به اینکه کشور ما در صادرات کشمش حرفی برای گفتن دارد، اضافه می کند: کشمش تولیدی کشور ما پس از صادرات فرش و پسته در رده سوم صادرات غیرنفتی قرار دارد.
وی یادآوری می کند: در این استان ۴۵ کارخانه سبزه پاک کنی وجود دارد و این کارخانه ها علاوه بر فرآوری انگور تولیدی استان ۷۰ درصد از انگور تولیدی کشور را فرآوری و به صورت کشمش صادر می کنند.
فتحی، ادامه می دهد: سالانه حدود ۱۷۰ هزار تن کشمش از این استان به خارج صادر می شود که بخش عمده آن ها از سایر استان ها تامین می شود.
نیاز یکهزار میلیارد تومانی صنعت فرآوری انگور برای رقابت جهانی
مدیرعامل شرکت ایلکین و صادر کننده ممتاز ملی در زمینه کشمش نیز به ایرنا می گوید: بالا بودن قیمت تمام شده محصول، عدم یکپارچگی تاکستان ها و مکانیزه نبودن آن ها، بالا بودن میزان افت به دلیل انبارداری و نگهداری غیراصولی محصول و وجود باقی مانده سموم در محصول از عمده مشکلات موجود در تولید، فرآوری و صادرات کشمش است.
حسن قالیچه باف، اضافه می کند: ایجاد و احداث تاکستان های مکانیزه و یکپارچه حداقل یکهزار هکتاری، اعتماد دولت به بخش خصوصی اهلیت دار و کمک به آن ها برای سرمایه گذاری در حوزه انبارداری و نگهداری محصول و توجیه کشاورزان و به روز شدن اطلاعات کارشناسان جهادکشاورزی با آخرین تغییرات اتحادیه اروپا در این خصوص از راهکارهای حل این مشکلات است.
وی با بیان اینکه مشکل اساسی این صنعت بالا بودن قیمت تمام شده است، اظهار می کند: ۱۵۰ تا ۱۷۰ هزار تن کشمش در کشور تولید می شود که ۷۰ تا ۸۰ درصد آن اختصاص به اذربایجان شرقی دارد.
صادرکننده ممتاز ملی کشمش کشور می گوید: با همکاری دولت و حدود ۱۰ شرکت تولیدی اهلیت دار می توان کشت های یکپارچه و مکانیزه را در این استان توسعه داد.
قالیچه باف، ادامه می دهد: برای این کار به ۲۰۰ میلیارد تومان سرمایه ثابت و ۷۰۰ تا ۸۰۰ میلیارد تومان سرمایه درگردش و تولید ۲۰۰ تا ۲۵۰ هزار باکس نگهداری محصول نیاز است تا محصول تولیدی به صورت بهداشتی نگهداری شود و افت محصول به حدود ۴ درصد کاهش و قدرت رقابت با صادرکنندگان دیگر کشورها افزایش یابد.
وی با اشاره به اینکه برخی کشورها از جمله ازبکستان به کشت های ۵۰۰ هکتاری انگور روی آورده است و آمریکا و ترکیه هر سال میزان کشت انگور خود را افزایش می دهند، یادآوری می کند: برای رقابت با این کشورها و حفظ جایگاه ایران در بازارهای جهانی صادرات کشمش باید از طریق ۱۰ شرکت اهلیت دار را برای راه اندازی مجتمع های بزرگ کشت و تولید مکانیزه و یکپارچه یکهزار هکتاری تشویق کرد.
قالیچه باف، ادامه می دهد: وجود باقی مانده سموم در محصول کشمش نیز موجب می شود تا محصول صادر شده دوباره به کشور برگشت داده شود و وزارت جهاد کشاورزی باید قارچ کش مورد تائید اتحادیه اروپا در فراوری انگور در اختیار کشاورزان قرار دهد.
نگرانی از کاهش رتبه ایران به ششم جهانی
مدیرعامل شرکت شکوه بناب و فعال حوزه کشمش نیز با بیان اینکه در سالیان گذشتنه در تولید کشمش در دنیا در رده های اول و دوم قرار داشتیم، می گوید: اکنون در این حوزه به جایگاه چهارم رسیده ایم و در صورت تداوم این وضعیت تا رده ششم نیز می رسیم.
محمدرضا طبیبی، با تاکید بر اینکه اگر به وضعیت کشمش توجه نشود، در تولید و صادرات این محصول نیز به وضع بادام و قیسی دچار می شویم، اضافه می کند: با توسعه کشت های مکانیزه و یکپارچه اراضی زیرکشت انگور و فرآوری مدرن کشمش می توان جایگاه کشور را در دنیا حفظ کرد.
وی با اشاره به افت ۲۰ تا ۲۷ درصدی کیفیت تولید کشمش در روش سنتی کنونی یادآوری می کند: به علت نبود باکس ها و محل های نگهداری محصول، کشمش تولیدی در گونی ها نگهداری می شود که این امر موجب افت کیفیت محصل می شود در حالی که افت کیفیت در سایر محصولات حداکثر ۵ درصد است.
طبیبی، خواستار حمایت همه جانبه نهادها و سازمان های ذیربط در خصوص تولید و صادرات کشمش شده و اظهار می کند: مکانیزه کردن باغات موجود و توسعه باغات انگور باید در اولویت این نهادها قرار گیرد.
گزارش از : پرویز بابایی
