به گزارش ایرنا، آذربایجان مهد شعر و ادب و تمدن مام میهن، در دامان والای خود شخصیت های ارزشمندی را پرورش داده که آوازه شهرت آنها از مرزها نیز فراتر رفته است؛ یکی از این گنجینه های ادبی و عرفانی آذربایجان سید ابوالقاسم نباتی متخلص به «خان چوبان» و «مجنون شاه» است.
سید ابوالقاسم نباتی، فرزند سید محترم در سال 1179 هجری ش مصادف با 1215 هجری قمری و 1800 میلادی در روستای اوشتبین شهرستان جلفا در حاشیه رودخانه ارس به دنیا آمد و با تخلص نباتی، مجنون شاه و خان چوبان، دیوان زیبایی را به یادگار نهاد که نام او را همردیف مولانا و فضولی، معروف و مشهور ساخته است.
در حقیقت، نباتی همچون فضولی توانسته در دل مردم جا باز کند و اشعارش چنان ذوق ها را برانگیخته که اکثرا به صورت ترانه درآمده و شکل فولکلوریک یافته است و بر بسیاری از غزلیات و قوشماهایش (رباعی) آهنگ های موسیقی خلق شده است.
نباتی، شاهد جنگ های ایران و روس بوده و از اشعار وی در بین مردم، داستان «خان چوبان» و «سارا» ساخته شده است که به نحوی اشاره به جدایی شهرهای شمالی آذربایجان از قسمت جنوبی است.
وی، در اشعار خود به وفور به سارای اشاره کرده و در این داستان‌ها خان چوبان نامزد سارای خود اوست.
نباتی، خان چوبان و مجنون شاه، هر سه تخلص شعری این حکیم عالیقدر است که در ابیات مختلف بدان اشاره‌ها دارد، از آن جمله می‌گوید:
محترم اوغلو دئیه‌رلر منه، آدیم مجنون (پسر محترمم، لقبم مجنون است)
بیر آدیم خان چوبانی، بیر بوغو بورما- بورما (نام دیگر خان چوبانی، سبیل اش پیچ در پیچ)
«نباتی»، تخلص دیگر شاعر است و بسیاری از ادیبان و محققان، این تخلص را نیز به معنای ذکر و ورد دانسته و معتقدند در مراتب عرفانی چنین تخلصی را پذیرفته است.
نباتی همانند محمد فضولی، سید عظیم شیروانی و ملا پناه واقف، دارای اشعار بسیار لطیف، زیبا و پرجاذبه ای است که این اشعار در مضامین عرفانی مورد توجه ادب دوستان قرار گرفته و معروفیت و محبوبیت او را به قله های رفیع ادبی رسانده است.
احترام به اهل بیت و به ویژه حضرت علی (ع) از ویژگی های شعر نباتی است؛ مدح و منقبت امیرالمومنین (ع) مبین ذوق لطیف وی و نیز دیانت شاعر است.
نباتی در آخر عمر گوشه نشینی و عزلت را انتخاب نمود و مدت های زیادی در مجاور آرامگاه عارف نامی، شیخ شهاب الدین اهری، معتکف بود و در این رهگذر مریدان و شاگردان بسیار زیادی داشته که از تعلیمات و طریقت وی با دل و جان بهره جسته اند.
با توجه به جایگاه والای ابولقاسم نباتی در عرصه شعر، عرفان و حکمت، بنیاد پژوهشی شهریار نکوداشتی با عنوان «بررسی جایگاه علمی و ادبی» استاد نباتی با حضور اساتید ادبیات دانشگاه تبریز، نباتی پژوهان و شاعران علاقمند برگزار کرد.
**نباتی تسلط کاملی بر اشعار شاعران بزرگ داشت
دکتر صمد رحمانی، استاد ممتاز ادبیات دانشگاه تبریز، در این برنامه یکروزه نکوداشت با بیان اینکه حکیم ابوالقاسم نباتی یکی از بزرگ ترین چهره های ادبیات در قرن نوزده میلادی و سیزده هجری قمری است، اظهار داشت: قرن نوزدهم را قرن غول های ادبیات نامیده اند و اوج ادبیان بویژه ادبیات کلاسیک در قرن نوزده نوشته شده است.
وی با بیان اینکه مکاتب ادبی همچون رمانتیسم، رئالیسم، سمبولیسم و بیشتر مکتب های دیگر در همین قرن متولد شده اند، افزود: رمان نویسان بزرگی چون بالزاک، فلوبر، داستایوفسکی، تولستوی و نیز فیلسوفانی چون مارکس، نیچه و هگل نیز در همین قرن زیسته اند.
استاد دانشگاه تبریز با بیان متاسفانه توجه عمیقی نسبت به ادبیات خودمان نشده است، با طرح این سوال که آیا ما در ایران و آذربایجان از این دانشمندان تهی بودیم، خاطرنشان کرد: وقتی به دواوین شاعران نگاه می کنیم، می بینیم در ایران هم بزرگانی بودند که توجه چندانی به آنها نشده است.
وی، نباتی را هم عصر با نویسندگانی چون پوشکین و گریبایدوف دانست و گفت: وجوه اشتراک زیادی در آثار اینها می بینیم که طبیعتا از حال و هوای همدیگر مطلع بودند.
رحمانی با بیان اینکه اغلب نویسندگان بزرگ قرن 19 میلادی در آثارشان سرزمین خود را معرفی کرده اند که از جمله آنها «پوشکین» در داستان هایش محل زندگی خود را توصیف کرده است، افزود: برخی نویسندگان و شاعران به سرزمین خود شخصیت می دهند که در دیوان نباتی هم با این پدیده روبرو هستیم.
استاد ادبیات دانشگاه تبریز با اشاره به «جزیره ماکاندو» در رمان «صد سال تنهایی» مارکز و توصیف عالی نویسنده از این جزیره، گفت: نویسنده به قدری عالی این منطقه را توصیف کرده که خواننده فکر می کند این مکان واقعی است و نباتی نیز در اشعارش به زیبایی های زادگاهش ارسباران و قره داغ اشاره کرده است.
وی سرزمین «قره داغ» در شرق تبریز را مهد شاعران و نویسندگان بزرگ دانست و افزود: اولین رمان در این ناحیه توسط میرزاجعفر قره چه داغی به نام «تمثیلات» از کارهای آخوندزاده ترجمه شده است و نیز عندلیب قره چه داغی یکی دیگر از اعجوبه های ادبیات ایران زمین، در این سرزمین نشو و نما یافته است.
رحمانی اصل و نسل نباتی را از تبار اعراب که از عربستان به این سرزمین مهاجرت کرده اند، معرفی کرد و گفت: نباتی در شعر «محترم اوغلی یام آدیم نباتی ذاتیمیز هاشیمی نسلیمیز عرب (فرزند شخص محترمی هستم؛ نامم نباتی است ذات مان هاشمی است و نسل مان عرب است) » به این مساله اشاره کرده است.
وی نباتی را صاحب 2 دیوان شعر فارسی و ترکی معرفی کرد و افزود: حدود 7 هزار و 500 مصراع شعر را خود نباتی گلچین و چاپ کرده است و بسیاری از ابیات را بخاطر مصون ماندن از انگ زدن و ترس از تکفیر و بدگویی چاپ نکرده و برخی از آنها بعد از مرگش به چاپ رسیده اند.
رحمانی، خصیصه بارز نباتی را مردمی بودن و استفاده از اصطلاحات عامیانه مردم سرزمین اش در اشعارش عنوان کرد و گفت: در دنیا هیچ نویسنده و شاعری شاهکاری نیافرید، مگر اینکه با مردم ارتباط صمیمی داشت و نباتی با اینکه درویش مسلک بود و زندگی مجردی در بقعه داشت؛ چون به مردم خیلی نزدیک بود، اشعارش هم مردمی است.
وی خاطرنشان کرد: به رغم اینکه نباتی به سه زبان عربی، فارسی و ترکی تسلط داشت و در هر سه این زبان ها طبع آزمایی کرده است، با این حال در بیشتر اشعارش از ادبیات خود مردم استفاده کرده است.
استاد دانشگاه تبریز با بیان اینکه ادبیات اصیل از مردم گرفته و باز به مردم برمی گردد، افزود: ادبیات شفاهی آذربایجان از بزرگ ترین ادبیات دنیاست و مانند ندارد.
رحمانی با اشاره به اینکه در ادبیات آذربایجان 50 نوع شعر داریم که گنجینه تمام نشدنی است، گفت: نباتی هم از این ادبیات بهره ها برده و «عاشیق»ها به عنوان نماینده شفاهی مردم از آن استقبال کرده اند و حتی شعر «سارای» را هم به وی نسبت می دهند.
وی، توانمندی های نباتی را در شعر عروضی فوق العاده قوی توصیف کرد و افزود: «بحر متدارک» از جمله بحوری است که فقط سه شاعر عرب توانسته اند بدان شعر گویند و این بحر در اشعار نباتی به وفور یافت می شود.
رحمانی با بیان اینکه از نظر سایر صناعات ادبی چون زبان و واژه، نباتی یک اعجوبه است، اظهار داشت: نباتی حتی در ردیف هم نوع آوری کرده و ردیف های زوجی از ابداعات نباتی است.
استاد ادبیات دانشگاه تبریز با بیان اینکه در ادبیات ترکی نباتی چون حافظ است، اظهار داشت: در میان شاعران قال نیست بلکه فقط حال است و نباتی هم علاقه شدیدی به حافظ، مولوی،سعدی، نظامی و خیان داشته است.
رحمانی افزود: آنچه شاعران را توانمند می کند، پیوند با شعر شاعران کلاسیک و گذشته و توجه به شعر زمان است و نباتی نیز علاوه بر انس و الفت عمیق با شاعران گذشته، اشعار زمانه را نیز به طور کامل مطالعه می کرد و این در شعرهایش هویداست.
** شعر نباتی سرشار از اطلاعات تاریخی، ادبی و قرانی است
استاد دیگر ادبیات دانشگاه تبریز نیز با بیان اینکه شعر ترکی نباتی نسبت به شعر فارسی اش بسیار قوی است، گفت: اگرچه نباتی تضمین هایی از حافظ کرده است ولی وقتی با نگاه نقادانه نگاه می کنیم،غزلیات فارسی اش متوسط است.
دکتر محمدعلی موسی زاده با بیان اینکه غزلیات ترکی و شعر ترکی نباتی در جایگاه بالاتری قرار دارد، افزود: نباتی اگر در روزگار خودش نبود، ما یک حلقه مفقوده و ضایعه بزرگی در ادبیات داشتیم.
استاد ادبیات دانشگاه تبریز با بیان اینکه غزل ترکی نباتی را می توان از منظر هنر شاعرانه و محتوا نگاه کرد، اظهار داشت: از منظر هنر شعری نباتی یکی از چهره های ممتاز شعر آذربایجان است و از جمله شاعرانی است که شعر شاعران پیش از خود را خوانده است.
موسی زاده خاطرنشان کرد: نشانه هایی از تسلط نباتی به شعر شاعران عرب هم وجود دارد؛ از این جهت در شاعری هم تجربه های شخصی و هم شاعران ایرانی و عرب را دارد که به غنای شعر وی افزوده است.
وی با بیان اینکه اعتقاد بر این است که شاعر را با یک بیت هم می توان شناخت، افزود: در بررسی غزلیات نباتی از این دست شعرهای کامل و بی نقص زیادی دیده می شود.
استاد دانشگاه تبریز، نباتی را شاعر مسلم در شعر ترکی توصیف کرد و گفت: در عروض سنتی، نباتی به تبع شاعران بزرگی چون حافظ، اوزان خوش خوان را انتخاب کرده که باعث مقبولیت شعر وی نزد عام و خاص شده است.
وی اوزان خوش لحن شعر ترکی نباتی را یکی از دلایل زیبایی غزلیات ترکی اش دانست و افزود: او یکی از شاعران توانا در تکرار قوافی و ردیف هاست؛ شاعر برای اینکه شعرش مخاطب داشته باشد، دست به شگرد خاصی می زند.
موسی زاده با بیان اینکه نباتی آگاهانه و برای جذب مخاطب دست به تکرار ردیف زده است، اظهار داشت: تکرار ردیف از تکرارهای عادی نیست، بلکه نباتی استاد این فن است که بعدها شاعران دیگری به تقلید از او شعر سروده اند.
وی نباتی را استاد آفرینش ایهام در شعر ترکی معرفی کرد و گفت: شعر نباتی مزین به آرایه های ادبی است و استفاده از صناعات ادبی در شعر او ویژگی خاصی دارد و رنگ تکلف به خود نمی گیرد.
استاد ادبیات دانشگاه تبریز خاطرنشان کرد: ایهام های حیرت آوری در شعر نباتی وجود دارد که به جهت تسلط وی بر اشعار ترکی، فارسی و عربی، آرایه های انتخاب کرده به ذوق نمی زند.
موسی زاده، تسلط نباتی بر قرآن را حیرت آور دانست و گفت: شعر نباتی سرشار از اطلاعات تاریخی، ادبی و به خصوص قرآنی است که این ها باعث شده شعر وی شعر مغتنمی باشد.
وی همچنین نباتی را شاعر عارف مومن و متدین به دین اش دانست که احترام خاصی به اهل بیت (ع) نیز داشته است، افزود: احترام به بزرگان شیعه در شعر نباتی فراوان است.
** نباتی تکمیل کننده فضولی است
نباتی پژوه برجسته نیز با بیان اینکه همواره از من در مورد جایگاه فضولی و نباتی می پرسند، گفت: نباتی تکمیل کننده فضولی است و به نوعی می توان گفت اگر نباتی نبود ،عظمت فضولی شناخته نمی شد.
خسرو سرتیپی با بیان اینکه هنوز با گذشت زمان به عظمت جایگاه شعر و اندیشه نباتی پی نبرده ایم، اظهار داشت: با گذشت عصرها می توانیم نباتی را بشناسیم و شناخت وی نیاز به زمان دارد.
وی خاطر نشان کرد: جایگاه نباتی به حدی است که وقتی عباس میرزا نائب السلطنه به «اشتبین»، روستای محل تولد و دفن نباتی رسید، از اسب پیاده شد و وقتی علت را پرسیدند، جواب داد: وظیفه من است که با پای پیاده به دیدار نباتی بروم.
سید ابولقاسم نباتی پس از حدود 70 سال عمر، در سال ۱۲۶۲ قمری درگذشت؛ آرامگاه وی در بالای کوه «زوندول» روستای اشتبین مشرف به رودخانه ارس واقع شده است.
این شعر بر روی سنگ قبرش، از اشعار خود نباتی است.
پر و بال بسته دارم هله لنگ لنگ لنگم ** تن زار خسته دارم هله لنگ لنگ لنگم
نه ز باده سرخوشم من نه ز غم مشوشم من ** نه ز آب و آتشم من هله لنگ لنگ لنگم
نه جوانم و نه پیرم نه صغیر و نه کبیرم ** نه کمانم و نه تیرم هله لنگ لنگ لنگم
نه مریدم و نه استاد نه بنده ام و نه آزاد ** و نه وامقم نه فرهاد هله لنگ لنگ لنگم
نه زکافرم و نه از نون نه از این دو حرف بیرون ** نه نباتی ام نه مجنون هله لنگ لنگ لنگم
گزارش: نعمت مرادپور
6132/518
انتهای پیام سید ابوالقاسم نباتی، فرزند سید محترم در سال 1179 هجری ش مصادف با 1215 هجری قمری و 1800 میلادی در روستای اوشتبین شهرستان جلفا در حاشیه رودخانه ارس به دنیا آمد و با تخلص نباتی، مجنون شاه و خان چوبان، دیوان زیبایی را به یادگار نهاد که نام او را همردیف مولانا و فضولی، معروف و مشهور ساخته است.
در حقیقت، نباتی همچون فضولی توانسته در دل مردم جا باز کند و اشعارش چنان ذوق ها را برانگیخته که اکثرا به صورت ترانه درآمده و شکل فولکلوریک یافته است و بر بسیاری از غزلیات و قوشماهایش (رباعی) آهنگ های موسیقی خلق شده است.
نباتی، شاهد جنگ های ایران و روس بوده و از اشعار وی در بین مردم، داستان «خان چوبان» و «سارا» ساخته شده است که به نحوی اشاره به جدایی شهرهای شمالی آذربایجان از قسمت جنوبی است.
وی، در اشعار خود به وفور به سارای اشاره کرده و در این داستان‌ها خان چوبان نامزد سارای خود اوست.
نباتی، خان چوبان و مجنون شاه، هر سه تخلص شعری این حکیم عالیقدر است که در ابیات مختلف بدان اشاره‌ها دارد، از آن جمله می‌گوید:
محترم اوغلو دئیه‌رلر منه، آدیم مجنون (پسر محترمم، لقبم مجنون است)
بیر آدیم خان چوبانی، بیر بوغو بورما- بورما (نام دیگر خان چوبانی، سبیل اش پیچ در پیچ)
«نباتی»، تخلص دیگر شاعر است و بسیاری از ادیبان و محققان، این تخلص را نیز به معنای ذکر و ورد دانسته و معتقدند در مراتب عرفانی چنین تخلصی را پذیرفته است.
نباتی همانند محمد فضولی، سید عظیم شیروانی و ملا پناه واقف، دارای اشعار بسیار لطیف، زیبا و پرجاذبه ای است که این اشعار در مضامین عرفانی مورد توجه ادب دوستان قرار گرفته و معروفیت و محبوبیت او را به قله های رفیع ادبی رسانده است.
احترام به اهل بیت و به ویژه حضرت علی (ع) از ویژگی های شعر نباتی است؛ مدح و منقبت امیرالمومنین (ع) مبین ذوق لطیف وی و نیز دیانت شاعر است.
نباتی در آخر عمر گوشه نشینی و عزلت را انتخاب نمود و مدت های زیادی در مجاور آرامگاه عارف نامی، شیخ شهاب الدین اهری، معتکف بود و در این رهگذر مریدان و شاگردان بسیار زیادی داشته که از تعلیمات و طریقت وی با دل و جان بهره جسته اند.
با توجه به جایگاه والای ابولقاسم نباتی در عرصه شعر، عرفان و حکمت، بنیاد پژوهشی شهریار نکوداشتی با عنوان «بررسی جایگاه علمی و ادبی» استاد نباتی با حضور اساتید ادبیات دانشگاه تبریز، نباتی پژوهان و شاعران علاقمند برگزار کرد.
**نباتی تسلط کاملی بر اشعار شاعران بزرگ داشت
دکتر صمد رحمانی، استاد ممتاز ادبیات دانشگاه تبریز، در این برنامه یکروزه نکوداشت با بیان اینکه حکیم ابوالقاسم نباتی یکی از بزرگ ترین چهره های ادبیات در قرن نوزده میلادی و سیزده هجری قمری است، اظهار داشت: قرن نوزدهم را قرن غول های ادبیات نامیده اند و اوج ادبیان بویژه ادبیات کلاسیک در قرن نوزده نوشته شده است.
وی با بیان اینکه مکاتب ادبی همچون رمانتیسم، رئالیسم، سمبولیسم و بیشتر مکتب های دیگر در همین قرن متولد شده اند، افزود: رمان نویسان بزرگی چون بالزاک، فلوبر، داستایوفسکی، تولستوی و نیز فیلسوفانی چون مارکس، نیچه و هگل نیز در همین قرن زیسته اند.
استاد دانشگاه تبریز با بیان متاسفانه توجه عمیقی نسبت به ادبیات خودمان نشده است، با طرح این سوال که آیا ما در ایران و آذربایجان از این دانشمندان تهی بودیم، خاطرنشان کرد: وقتی به دواوین شاعران نگاه می کنیم، می بینیم در ایران هم بزرگانی بودند که توجه چندانی به آنها نشده است.
وی، نباتی را هم عصر با نویسندگانی چون پوشکین و گریبایدوف دانست و گفت: وجوه اشتراک زیادی در آثار اینها می بینیم که طبیعتا از حال و هوای همدیگر مطلع بودند.
رحمانی با بیان اینکه اغلب نویسندگان بزرگ قرن 19 میلادی در آثارشان سرزمین خود را معرفی کرده اند که از جمله آنها «پوشکین» در داستان هایش محل زندگی خود را توصیف کرده است، افزود: برخی نویسندگان و شاعران به سرزمین خود شخصیت می دهند که در دیوان نباتی هم با این پدیده روبرو هستیم.
استاد ادبیات دانشگاه تبریز با اشاره به «جزیره ماکاندو» در رمان «صد سال تنهایی» مارکز و توصیف عالی نویسنده از این جزیره، گفت: نویسنده به قدری عالی این منطقه را توصیف کرده که خواننده فکر می کند این مکان واقعی است و نباتی نیز در اشعارش به زیبایی های زادگاهش ارسباران و قره داغ اشاره کرده است.
وی سرزمین «قره داغ» در شرق تبریز را مهد شاعران و نویسندگان بزرگ دانست و افزود: اولین رمان در این ناحیه توسط میرزاجعفر قره چه داغی به نام «تمثیلات» از کارهای آخوندزاده ترجمه شده است و نیز عندلیب قره چه داغی یکی دیگر از اعجوبه های ادبیات ایران زمین، در این سرزمین نشو و نما یافته است.
رحمانی اصل و نسل نباتی را از تبار اعراب که از عربستان به این سرزمین مهاجرت کرده اند، معرفی کرد و گفت: نباتی در شعر «محترم اوغلی یام آدیم نباتی ذاتیمیز هاشیمی نسلیمیز عرب (فرزند شخص محترمی هستم؛ نامم نباتی است ذات مان هاشمی است و نسل مان عرب است) » به این مساله اشاره کرده است.
وی نباتی را صاحب 2 دیوان شعر فارسی و ترکی معرفی کرد و افزود: حدود 7 هزار و 500 مصراع شعر را خود نباتی گلچین و چاپ کرده است و بسیاری از ابیات را بخاطر مصون ماندن از انگ زدن و ترس از تکفیر و بدگویی چاپ نکرده و برخی از آنها بعد از مرگش به چاپ رسیده اند.
رحمانی، خصیصه بارز نباتی را مردمی بودن و استفاده از اصطلاحات عامیانه مردم سرزمین اش در اشعارش عنوان کرد و گفت: در دنیا هیچ نویسنده و شاعری شاهکاری نیافرید، مگر اینکه با مردم ارتباط صمیمی داشت و نباتی با اینکه درویش مسلک بود و زندگی مجردی در بقعه داشت؛ چون به مردم خیلی نزدیک بود، اشعارش هم مردمی است.
وی خاطرنشان کرد: به رغم اینکه نباتی به سه زبان عربی، فارسی و ترکی تسلط داشت و در هر سه این زبان ها طبع آزمایی کرده است، با این حال در بیشتر اشعارش از ادبیات خود مردم استفاده کرده است.
استاد دانشگاه تبریز با بیان اینکه ادبیات اصیل از مردم گرفته و باز به مردم برمی گردد، افزود: ادبیات شفاهی آذربایجان از بزرگ ترین ادبیات دنیاست و مانند ندارد.
رحمانی با اشاره به اینکه در ادبیات آذربایجان 50 نوع شعر داریم که گنجینه تمام نشدنی است، گفت: نباتی هم از این ادبیات بهره ها برده و «عاشیق»ها به عنوان نماینده شفاهی مردم از آن استقبال کرده اند و حتی شعر «سارای» را هم به وی نسبت می دهند.
وی، توانمندی های نباتی را در شعر عروضی فوق العاده قوی توصیف کرد و افزود: «بحر متدارک» از جمله بحوری است که فقط سه شاعر عرب توانسته اند بدان شعر گویند و این بحر در اشعار نباتی به وفور یافت می شود.
رحمانی با بیان اینکه از نظر سایر صناعات ادبی چون زبان و واژه، نباتی یک اعجوبه است، اظهار داشت: نباتی حتی در ردیف هم نوع آوری کرده و ردیف های زوجی از ابداعات نباتی است.
استاد ادبیات دانشگاه تبریز با بیان اینکه در ادبیات ترکی نباتی چون حافظ است، اظهار داشت: در میان شاعران قال نیست بلکه فقط حال است و نباتی هم علاقه شدیدی به حافظ، مولوی،سعدی، نظامی و خیان داشته است.
رحمانی افزود: آنچه شاعران را توانمند می کند، پیوند با شعر شاعران کلاسیک و گذشته و توجه به شعر زمان است و نباتی نیز علاوه بر انس و الفت عمیق با شاعران گذشته، اشعار زمانه را نیز به طور کامل مطالعه می کرد و این در شعرهایش هویداست.
** شعر نباتی سرشار از اطلاعات تاریخی، ادبی و قرانی است
استاد دیگر ادبیات دانشگاه تبریز نیز با بیان اینکه شعر ترکی نباتی نسبت به شعر فارسی اش بسیار قوی است، گفت: اگرچه نباتی تضمین هایی از حافظ کرده است ولی وقتی با نگاه نقادانه نگاه می کنیم،غزلیات فارسی اش متوسط است.
دکتر محمدعلی موسی زاده با بیان اینکه غزلیات ترکی و شعر ترکی نباتی در جایگاه بالاتری قرار دارد، افزود: نباتی اگر در روزگار خودش نبود، ما یک حلقه مفقوده و ضایعه بزرگی در ادبیات داشتیم.
استاد ادبیات دانشگاه تبریز با بیان اینکه غزل ترکی نباتی را می توان از منظر هنر شاعرانه و محتوا نگاه کرد، اظهار داشت: از منظر هنر شعری نباتی یکی از چهره های ممتاز شعر آذربایجان است و از جمله شاعرانی است که شعر شاعران پیش از خود را خوانده است.
موسی زاده خاطرنشان کرد: نشانه هایی از تسلط نباتی به شعر شاعران عرب هم وجود دارد؛ از این جهت در شاعری هم تجربه های شخصی و هم شاعران ایرانی و عرب را دارد که به غنای شعر وی افزوده است.
وی با بیان اینکه اعتقاد بر این است که شاعر را با یک بیت هم می توان شناخت، افزود: در بررسی غزلیات نباتی از این دست شعرهای کامل و بی نقص زیادی دیده می شود.
استاد دانشگاه تبریز، نباتی را شاعر مسلم در شعر ترکی توصیف کرد و گفت: در عروض سنتی، نباتی به تبع شاعران بزرگی چون حافظ، اوزان خوش خوان را انتخاب کرده که باعث مقبولیت شعر وی نزد عام و خاص شده است.
وی اوزان خوش لحن شعر ترکی نباتی را یکی از دلایل زیبایی غزلیات ترکی اش دانست و افزود: او یکی از شاعران توانا در تکرار قوافی و ردیف هاست؛ شاعر برای اینکه شعرش مخاطب داشته باشد، دست به شگرد خاصی می زند.
موسی زاده با بیان اینکه نباتی آگاهانه و برای جذب مخاطب دست به تکرار ردیف زده است، اظهار داشت: تکرار ردیف از تکرارهای عادی نیست، بلکه نباتی استاد این فن است که بعدها شاعران دیگری به تقلید از او شعر سروده اند.
وی نباتی را استاد آفرینش ایهام در شعر ترکی معرفی کرد و گفت: شعر نباتی مزین به آرایه های ادبی است و استفاده از صناعات ادبی در شعر او ویژگی خاصی دارد و رنگ تکلف به خود نمی گیرد.
استاد ادبیات دانشگاه تبریز خاطرنشان کرد: ایهام های حیرت آوری در شعر نباتی وجود دارد که به جهت تسلط وی بر اشعار ترکی، فارسی و عربی، آرایه های انتخاب کرده به ذوق نمی زند.
موسی زاده، تسلط نباتی بر قرآن را حیرت آور دانست و گفت: شعر نباتی سرشار از اطلاعات تاریخی، ادبی و به خصوص قرآنی است که این ها باعث شده شعر وی شعر مغتنمی باشد.
وی همچنین نباتی را شاعر عارف مومن و متدین به دین اش دانست که احترام خاصی به اهل بیت (ع) نیز داشته است، افزود: احترام به بزرگان شیعه در شعر نباتی فراوان است.
** نباتی تکمیل کننده فضولی است
نباتی پژوه برجسته نیز با بیان اینکه همواره از من در مورد جایگاه فضولی و نباتی می پرسند، گفت: نباتی تکمیل کننده فضولی است و به نوعی می توان گفت اگر نباتی نبود ،عظمت فضولی شناخته نمی شد.
خسرو سرتیپی با بیان اینکه هنوز با گذشت زمان به عظمت جایگاه شعر و اندیشه نباتی پی نبرده ایم، اظهار داشت: با گذشت عصرها می توانیم نباتی را بشناسیم و شناخت وی نیاز به زمان دارد.
وی خاطر نشان کرد: جایگاه نباتی به حدی است که وقتی عباس میرزا نائب السلطنه به «اشتبین»، روستای محل تولد و دفن نباتی رسید، از اسب پیاده شد و وقتی علت را پرسیدند، جواب داد: وظیفه من است که با پای پیاده به دیدار نباتی بروم.
سید ابولقاسم نباتی پس از حدود 70 سال عمر، در سال ۱۲۶۲ قمری درگذشت؛ آرامگاه وی در بالای کوه «زوندول» روستای اشتبین مشرف به رودخانه ارس واقع شده است.
این شعر بر روی سنگ قبرش، از اشعار خود نباتی است.
پر و بال بسته دارم هله لنگ لنگ لنگم ** تن زار خسته دارم هله لنگ لنگ لنگم
نه ز باده سرخوشم من نه ز غم مشوشم من ** نه ز آب و آتشم من هله لنگ لنگ لنگم
نه جوانم و نه پیرم نه صغیر و نه کبیرم ** نه کمانم و نه تیرم هله لنگ لنگ لنگم
نه مریدم و نه استاد نه بنده ام و نه آزاد ** و نه وامقم نه فرهاد هله لنگ لنگ لنگم
نه زکافرم و نه از نون نه از این دو حرف بیرون ** نه نباتی ام نه مجنون هله لنگ لنگ لنگم
گزارش: نعمت مرادپور
6132/518
کپی شد
