باید گفت عصر ما عصر دیجیتال است. عصر دیجیتال یعنی روش ها و ابزارهای کسب قدرت وثروت و سبک زندگی در جامعه جدید تغییر اساسی کرده است. در عصر صنعتی ابزار نیروی کار و سرمایه بوده است اما در عصر دیجیتال با فناوری تحول آفرین روبرو هستیم. فناوری های نو ظهور، همه عرصه ها از جمله عرصه آموزش و پرورش را متاثر ساخته است.
"آموزش وپرورش آینده آموزش وپرورش دیجیتال خواهد بود. خطرناکترین مشکل آموزش و پرورش با آینده فناوری های نوظهور آن است که آنرا درست نشناسد و به موقع آنرا بکار نگیرد و همواره نگران امنیت آن بوده و در بهره مندی از آن تاخیر ایجاد کند!"
در یکی از جلسات کارگروه انتخاب وزیر برای آموزش وپرورش، حکیمی پرسشی بیان نمود وآنکه وزیر واجد شرایط برای آموزش وپرورش متعلق به حال و گذشته آموزش وپرورش است و یا وزیری برای تعلیم وتربیت آینده است؟ به دیگر سخن برنامه های وزیر آموزش وپرورش، رویکردی است نگاه به اینده ویا معطوف به گذشته؟
مقدمتا" باید گفت عصر ما عصر دیجیتال است. عصر دیجیتال یعنی روش ها و ابزارهای کسب قدرت وثروت و سبک زندگی در جامعه جدید تغییر اساسی کرده است. در عصر صنعتی ابزار نیروی کار و سرمایه بوده است اما در عصر دیجیتال با فناوری تحول آفرین روبرو هستیم. فناوری های نو ظهور، همه عرصه ها از جمله عرصه آموزش و پرورش را متاثر ساخته است.
مهمتر از فناوری های تحول افرین نسل های فعلی و آینده رشد یافته در دنیای دیجیتال یعنی نسل Z ونسل Y و نسل آلفا است. کافی است نگاهی کوتاه به نسل آلفا (متولدین 1390 به بعد) داشته باشیم که سبک زندگی آنان چگونه است؟ لذت آنها اززندگی فقط با بهره مندی ازفناوری ها نوظهور است. این تازه شروع ماجراست پیش بینی ها گویای آنست که با توسعه فناوری های تحول آفرین همچون هوش مصنوعی، اینترنت اشیا، دنیای سه بعدی ، متاورس، و... زندگی نوع دوم آغاز خواهد شد در نتیجه لازم است مدرسه و آموزش و پرورش متناسب با عصر دیجیتال داشته باشیم و در انجام ماموریت آموزش و پرورش همه ساختارها، برنامه ها و محتوی را در یک فرایند تدریجی با رعایت موارد زیر روزآمد ومبتنی بر فناوری های نوظهور نماییم .
1- در حال حاضر نیازمند چشم انداز و استراتژی مناسب بکارگیری فناوریهای نوظهور برای رفع کاستیهای فعلی آموزش و پرورش در همه زمینه ها میباشیم با تهیه چشم انداز و استراتژیهای مناسب، وزارت آموزش و پرورش میتواند یک سیستم آموزشی سازگار، فراگیر و آماده برای آینده را با بهره مندی از هوش مصنوعی و فناوریهای نوظهور ایجاد کند تا دانش آموزان و معلمین بر چالشها موجود غلبه کنند و از فرصتهای بی شماری که فناوریهای نوظهور جهت توسعه عدالت آموزشی و کاهش هزینه ها و افزایش کارایی و کمک به مناطق محروم و دور دست بوجود آورده بهره مند شوند.
2 - با گسترش فناوریهای نوظهور مانند هوش مصنوعی و متاورس، همراه با ابزارهای واقعیت مجازی و گسترده، فرصتهای بیشماری جهت جهش و تحول در نظام آموزش و پرورش از دبستان تا دبیرستان بوجود آمده است و بزودی شاهد مهاجرت نظام آموزش و پرورش از فضای یک بعدی و دو بعدی به دنیای سه بعدی متاورس خواهیم بود.پیشرفت آموزش و پرورش در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه بر بستر فناوریهای نوظهور و به ویژه هوش مصنوعی و متاورس در حال انجام است و قد مهای اساسی عملی برداشته شده است و با سرعت نمایی در حال گسترش میباشد.
3 -روشهای سنتی گسترش و حفظ وضعیت موجود در آموزش و پرورش، هم از جهت مالی و تامین فضاهای فیزیکی و پرسنل مورد نیاز مقدور نیست از طرفی تحولات دنیای در حال تغییر جدید میطلبد که محتوای دروس آموزشی بصورت پویا در بیاید تا بتواند پاسخگوی نیازهای اشتغال مورد عصر هوش مصنوعی و عصر دانایی باشد. لذا نیازمند استراتژی بکارگیری فناوریهای نوظهور در محتوی وبرنامه درسی می باشیم.
5-آینده به سمت ما می‌آید، بیش از اینکه ما به سمت آینده برویم. اگر قرار است موفق باشیم، باید دورتر، سریع‌تر و بیشتر ببینیم. این‌ها را فرهنگ سازی کنیم و در قالب ظرفیت های نوین آموزشی وفناوری های نوین گفتمان‌سازی کنیم تا موضوع در سطح مدرسه ، خانواده ها وجامعه و بالاتر از آن طرح تادریک درک مشترک به خواست همگانی مبدل گردد .
6-مجمع جهانی اقتصاد درنشست اخیر ، تاثیرفناوری های نوظهوررا بر امر آموزش ویادگیری بررسی نموده این گزارش پتانسیل تحول‌آفرین این فناوریها را در بهبود تجربیات یادگیری، توسعه مهارت‌های مورد نیاز آینده، تضمین دسترسی برابر، توانمندسازی معلمان و رسیدگی به چالش‌های کلیدی برجسته می‌کند وچند موضوع را توصیه می نماید :
الف: ادغام فناوری با آموزش که محصول آن آموزش وپرورش دیجیتال خواهد بود دستاورهای مهمی را به همراه خواهدداشت از جمله :
یادگیری تعاملی: ابزارهای دیجیتال با ارائه تجربیات یادگیری تعاملی و جذاب، روشهای آموزشی سنتی را متحول می‌کنند. این ابزارها شامل پلتفرم‌های یادگیری الکترونیکی، برنامه‌های آموزشی و منابع دیجیتالی هستند که یادگیری را پویاتر و قابل دسترس‌تر می‌کنند.
یادگیری شخصی‌سازی‌شده: فناوریهای یادگیری تطبیقی از تحلیل داده‌ها برای شخصی‌سازی محتوای آموزشی بر اساس نیازها، ترجیحات و پیشرفت‌های یادگیرندگان استفاده می‌کنند. این شخصی‌سازی نتایج یادگیری را بهبود می‌بخشد و دانش‌آموزان را درگیر نگه می‌دارد.
هوش مصنوعی و یادگیری ماشین: پلتفرم‌های مبتنی بر هوش مصنوعی می‌توانند عملکرد و سبک‌های یادگیری دانش‌آموزان را تحلیل کرده و توصیه‌ها و منابع شخصی‌سازی‌شده ارائه دهند.
بازخورد فوری: هوش مصنوعی امکان بازخورد فوری در مورد تکالیف و ارزیابی‌ها را فراهم می‌کند و به دانش‌آموزان در درک اشتباهات و یادگیری مؤثرتر کمک می‌کند.
واقعیت مجازی و واقعیت افزوده و محیط‌های یادگیری فراگیر: فناوریهای VR و AR تجربیات آموزشی فراگیری ایجاد می‌کنند که به دانش‌آموزان اجازه می‌دهد مفاهیم و محیط‌های پیچیده را در یک محیط مجازی کاوش کنند. به عنوان مثال، بازدیدهای مجازی و مدل‌های سه بعدی تعاملی می‌توانند موضوعاتی مانند تاریخ و علوم را ملموس‌تر و جذاب‌تر کنند.
ب : توسعه مهارت‌های آینده :
تفکر انتقادی و حل مسئله: نیروی کار آینده به مهارت‌های قوی تفکر انتقادی و حل مسئله نیاز دارد. فناوریهای آموزشی توسعه این مهارت‌ها را از طریق شبیه سازی، یادگیری مبتنی بر مسئله و مطالعات موردی تعاملی تسهیل می‌کنند.
خلاقیت و نوآوری: ابزارهای دیجیتال خلاقیت و نوآوری را تشویق می‌کنند. پلتفرم‌های برنامه‌نویسی، طراحی دیجیتال و تولید چند رسانه‌ای به دانش‌آموزان امکان ایجاد و اشتراک‌گذاری محتوای اصلی را می‌دهند
توسعه مداوم مهارت‌ها: در بازار کار در حال تغییر سریع، یادگیری مادام‌العمر ضروری است. دوره‌های آنلاین، میکرو اعتبارنامه‌ها و سیستمهای مدیریت یادگیری فرصتهای یادگیری انعطاف‌پذیری را برای افراد برای به‌روزرسانی مداوم مهارت‌های خود فراهم می‌کنند.
ج: برابری و دسترسی و پُل زدن شکاف دیجیتال:
دسترسی برابر به فنا وری: اطمینان از دسترسی همه دانش‌آموزان به فناوریهای لازم و اینترنت ضروری است. ابتکارات برای ارائه دستگاه‌ها و اتصال به جوامع محروم برای پل زدن شکاف دیجیتال حیاتی است.
منابع دیجیتال مقرون به صرفه: مقرون به صرفه بودن و در دسترس بودن گسترده منابع یادگیری دیجیتال به اطمینان از بهره‌مندی همه دانش‌آموزان از پیشرفت‌های فناوری در آموزش کمک می‌کند.
د: آموزش فراگیر:
مواد آموزشی قابل دسترسی: فناوری میتواند از دانش‌آموزان دارای معلولیت با ارائه مواد آموزشی قابل دسترسی مانند متن به گفتار، زیرنویس و رابط‌های قابل تنظیم پشتیبانی کند.
محتوای مرتبط فرهنگی: پلتفرم‌های دیجیتال می‌توانند محتوای آموزشی متنوع و مرتبط با فرهنگ را ارائه دهند و گوناگونی و نمایندگی را ترویج کنند.
ه: توانمندسازی معلمان:
معلمان برای به روز ماندن با آخرین فناوریهای آموزشی و استراتژیهای آموزشی به توسعه حرفه‌ای مداوم نیاز دارند. کارگاه‌ها، وبینارها و دوره‌های آنلاین می‌توانند آموزش و پشتیبانی لازم را ارائه دهند.توانمندسازی معلمان با مهارت‌های دیجیتال به آنها امکان می‌دهد از فناوری به طور مؤثر در شیوه‌های تدریس خود استفاده کنند.
و: ابزارهای همکاری:
اشتراک‌گذاری منابع: پلتفرم‌های دیجیتال همکاری بین معلمان را تسهیل می‌کنند و به آنها امکان می‌دهند منابع، بهترین شیوه‌ها و روشهای نوآورانه تدریس را به اشتراک بگذارند.
شبکه سازی جهانی: معلمان می‌توانند با همتایان خود در سراسر جهان ارتباط برقرار کنند تا ایده‌ها را مبادله و در پروژه‌های آموزشی جهانی همکاری کنند.
ض: سواد دیجیتالی: جهت کاهش فاصله دسترسی به داده ها در شبکه های اجتماعی و سایر شبکه های علمیُ اقتصادی و فرهنگی باید سواد دیجیتالی مورد توجه قرار گیرد تا دانش آموزان قدرت تشخیص داده های خوب را با داده های بد و غیر ضرور بدانند لذا باید به دانش آموزان آموزش داد که چگونه مسئولانه از فناوریهای نوظهور و به ویژه هوش مصنوعی استفاده کنند، حریم خصوصی دیجیتال را درک کنند و اطلاعات معتبر را تشخیص دهند.
بزرگترین چالش امروزآموزش و پرورش، بی ا طلاعی از مقیاس تغییر ناشی از تحولات و تاثیر فناوریهای نوظهور در سیستمهای آموزشی است. خطر جدی برای وزارت آموزش و پرورش آن است که از قبل پیش بینی تاثیر این تحول بزرگ در دبستان و دبیرستان نشود، آمادگی لازم برای برای بهره مندی و مواجه با آن به وجود نیاید. خطرناکترین مشکل آموزش و پرورش با آینده فناوری های نوظهور آن است که آنرا درست نشناسد و به موقع آنرا بکار نگیرد و همواره نگران امنیت آن بوده و در بهره مندی از آن تاخیر ایجاد کند!
بلی! امروزه با نسل دیجیتال مواجه میباشیم! آنها علاقه ای به ادامه روش زندگی نسل قبل خود را ندارند! روشهای آموزش سنتی را هم نمی پذیرند. جهان در حال تغییر و تحول است ! نمیتوانیم بی توجه به تاثیر این فناوریها موثر در آموزش و پرورش باشیم.
* رحیم عبادی- عضو هیات علمی دانشگاه فرهنگیان
