توافق ابراهیم، که با میانجی‌گری ایالات متحده انجام شد، منجر به عادی‌سازی روابط بین دو طرف و گسترش همکاری‌های اقتصادی، امنیتی و دیپلماتیک شد. امارات متحده عربی به عنوان اولین کشور عربی خلیج فارس، این گام را برداشت که موجب تقویت مناسبات تجاری و سرمایه‌گذاری‌ها در زمینه‌های مختلفی از جمله فناوری، انرژی و گردشگری شد. این همکاری‌ها اما با چالش‌هایی نیز همراه است. مسئله فلسطین همچنان یک موضوع حساس باقی مانده و تلاش‌ها برای حل آن در روابط بین‌المللی تأثیرگذار است. همچنین، افزایش تنش‌ها در منطقه و رقابت‌های منطقه‌ای می‌تواند به طور بالقوه بر این روابط تأثیر بگذارد.
به گزارش جماران، گروه بین المللی بحران در تازه ترین نوشتار تحلیلی به بررسی روابط بین امارات متحده عربی و اسرائیل می‌پردازد که پس از توافق ابراهیم در سال ۲۰۲۰ به طور چشمگیری بهبود یافته است. توافق ابراهیم، که با میانجی‌گری ایالات متحده انجام شد، منجر به عادی‌سازی روابط بین دو طرف و گسترش همکاری‌های اقتصادی، امنیتی و دیپلماتیک شد. امارات متحده عربی به عنوان اولین کشور عربی خلیج فارس، این گام را برداشت که موجب تقویت مناسبات تجاری و سرمایه‌گذاری‌ها در زمینه‌های مختلفی از جمله فناوری، انرژی و گردشگری شد. این همکاری‌ها اما با چالش‌هایی نیز همراه است. مسئله فلسطین همچنان یک موضوع حساس باقی مانده و تلاش‌ها برای حل آن در روابط بین‌المللی تأثیرگذار است. همچنین، افزایش تنش‌ها در منطقه و رقابت‌های منطقه‌ای می‌تواند به طور بالقوه بر این روابط تأثیر بگذارد. در ادامه این گزارش آمده است:
در سال 2020، امارات متحده عربی روابط خود را با اسرائیل عادی کرد. امارات و بحرین اولین کشورهای عربی بودند که پس از امضای معاهده‌های صلح مصر و اردن با اسرائیل در سال‌های 1979 و 1994، روابط دیپلماتیک رسمی با اسرائیل برقرار کردند. توافق آبراهام ، که قرارداد عادی سازی سال 2020 شناخته می شود ، امارات متحده عربی را به عنوان یک شریک نزدیک اسرائیل قرار داد که در اصل می تواند از این نزدیکی، کانال های ارتباطی جدید و حسن نیت ایجاد شده برای اعمال درجه ای از نفوذ بر رفتار اسرائیل استفاده کند.
در آن زمان، رهبران اماراتی پیشنهاد کردند که این توافق به آنها اجازه می دهد تا برای حل و فصل عادلانه مناقشه اسرائیل و فلسطین فشار بیاورند، اگرچه این هرگز انگیزه اصلی ابوظبی در امضای توافقنامه نبود و این توافقنامه تغییر چندانی در سیاست های اسرائیل در قبال فلسطینی ها ایجاد نکردند. این توافقنامه وجه خوبی به امارات در غرب و البته ایالات متحده داد و به افزایش تجارت و عرضه تسلیحات جدید به این کشور منتهی شد.
از منظر ابوظبی، آنها به امنیت منطقه نیز کمک کردند، اما هزینه های توافقی که به ضرر فلسطینی ها انجام شد، در طول جنگ غزه افزایش یافته است. این توافقنامه اکنون برای رهبران اماراتی که هم با خشم در خاورمیانه و هم با ناامیدی در خود امارات از سکوت دولت در مقابل ویرانی غزه مواجه هستند، معضلی است. اصرار بر حفظ روابط با اسرائیل در سایه افزایش تنش در سراسر خاورمیانه به دلیل جنگ غزه ، همچنین هدف اعلام شده امارات متحده عربی برای صلح و ارتباط متقابل در منطقه را به خطر می اندازد.
در حالی که هیچ چیز حاکی از آن نیست که ابوظبی تا مرز خروج از توافق عادی سازی با اسرائیل پیش رود اما همچنان می تواند مانند بحرین تجارت با اسرائیل را متوقف کند. انجام این کار ممکن است محاسبات اسرائیل را تغییر ندهد اما می‌تواند هزینه‌های عملیات غزه را برای اسرائیل افزایش دهد، بر فشار بین‌المللی برای پایان دادن به جنگ بیفزاید و برخی از انتقاداتی را که ابوظبی با آن مواجه است، از بین ببرد. تاکنون، رهبری امارات متحده عربی هیچ نشانه ای مبنی بر اینکه بخواهد به هر طریقی توافق با اسرائیل را تضعیف یا به خطر بیندازد، ارائه نکرده است، زیرا معتقد است که منافع استراتژیک این توافق از هزینه ها بیشتر است. سوال این است که اگر جنگ ادامه پیدا کند و فشارها افزایش یابد، آیا این محاسبه درست خواهد بود؟
پیمان ابراهیم
امارات در سپتامبر 2020 در کنار بحرین توافقنامه ابراهیم را امضا کرد و مراکش و سودان نیز به ترتیب در اکتبر و دسامبر 2020 با اسرائیل قراردادهایی منعقد کردند. کشورهای خلیج‌فارس سال‌ها بود که عمدتاً در پشت صحنه با اسرائیل در بده و بستان مسائل تجاری و امنیتی بودند. در پنج سال منتهی به توافق، رهبران اماراتی و اسرائیلی در چندین نوبت به طور محرمانه ملاقات کردند تا در مورد امنیت منطقه، تهدید منافع آنها توسط ایران و همکاری نظامی احتمالی گفتگو کنند. در سال 2015، اسرائیل اولین نمایندگی دیپلماتیک خود را در ابوظبی افتتاح کرد و سه سال بعد، امارات متحده عربی میزبان مذاکرات بین اسرائیل و ترکیه برای کمک به آنها برای احیای روابط دوجانبه بود.
نخبگان سیاسی اماراتی توافقنامه آبراهام را گامی به سوی یک خاورمیانه هماهنگ تر با امارات در قلب آن به تصویر می کشند. امارات متحده عربی قصد دارد ادغام منطقه ای را تقویت کند و به آنچه که رویکرد "بدون مشکل با همسایگان" می نامد، دست یابد. این ابتکار تمام اصطکاک‌های ابوظبی در روابط خود با سایر پایتخت‌های منطقه را حل نکرده، اما مستلزم تلاش‌هایی برای کاهش تنش‌ها با قطر، سوریه و ترکیه و ایجاد روابط همزمان با اسرائیل و ایران است.
به گفته یک مقام اماراتی، این توافقنامه ها «روایت را تغییر می دهد و همزیستی عربی و اسرائیل را ممکن می کند». تقویت تجارت، تقویت پیوندها با واشنگتن، که در دوران دونالد ترامپ، رئیس جمهور پیشین، به شدت برای این توافق فشار آورده بود، و تعامل به روش های جدید با اسرائیل، همه بخشی از جذابیت های این توافق بودند.
نکته مهم این است که امارات همچنین پیام روشنی به ایالات متحده ارسال کرد که یک شریک منطقه ای قابل اعتماد و بلندمدت است .
رهبران امارات اساساً به عنوان ابزاری برای پیشبرد راه حل دو کشوری یا کمک به آرمان ملی فلسطین، این توافق ها را امضا نکردند، اگرچه آنها این اهداف را به عنوان یک توجیه اضافی ذکر کردند. با این حال، از همان ابتدا مشخص نبود که امارات چه بهایی می تواند از اسرائیل در جبهه فلسطین بگیرد یا ابوظبی چقدر برای انجام این کار تلاش می کند. رهبران اماراتی مدعی شدند که بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل را متقاعد کرده اند که در اوایل سال 2020 به تهدید خود مبنی بر الحاق رسمی کرانه باختری عمل نکند، اما اسرائیل تاکید کرد که این اقدام را تنها به حالت تعلیق درآورده و در عین حال به الحاق عملی خود به این سرزمین ادامه داده است. با ساخت شهرک های بیشتر در سال 2023، یوسف العتیبه، سفیر امارات در ایالات متحده، که مذاکرات عادی سازی را رهبری کرده بود، اعتراف کرد که اسرائیل تنها با مکث در الحاق کرانه باختری موافقت کرده است، بنابراین با بیانیه قبلی که او گفته بود امضای توافقنامه "فورا" الحاق را متوقف می کند، در تناقض قرار داشت. مقامات فلسطینی از امارات متحده عربی به دلیل شکست در به دست آوردن تعهد الزام آور از اسرائیل و - برعکس - کمک به عادی سازی الحاق بالفعل انتقاد کردند.
جنگ غزه
انتقادات از توافقنامه در طول جنگ اسرائیل در غزه افزایش یافته است. صاحب نظران عرب در مصاحبه با گروه بین المللی بحران و دیگر رسانه‌ها خاطرنشان کردند که رهبران کشورهایی که روابط خود را با اسرائیل عادی کرده‌اند، از جمله امارات متحده عربی، بر این باورند که موضوع فلسطین می‌تواند در روابط اعراب و اسرائیل نادیده گرفته شود.
از 7 اکتبر، وجهه امارات در سراسر منطقه بدتر شده است. یک نظرسنجی در ژانویه 2024 توسط مرکز عرب واشنگتن دی سی نشان داد که 67 درصد از پاسخ دهندگان در شانزده کشور عرب زبان رویکرد اماراتی ها به جنگ غزه را بد یا بسیار بد می دانند. دولت امارات نگران گزارش‌هایی مبنی بر آزار و اذیت شهروندان اماراتی در سفر به سایر نقاط خاورمیانه به دلیل رابطه امارات با اسرائیل است.
اماراتی‌های سرشناس که زمانی پشت این قرارداد بودند، می‌گویند که دیگر از این رابطه حمایت نمی‌کنند. یکی از آنها به ما می گوید: اسرائیل امضاکنندگان توافق‌ها را شرمنده کرد. نتانیاهو شهرک‌سازی‌ها را متوقف نکرد، چیزی که قول داده بود انجام دهد.
نارضایتی از رویکرد امارات متحده عربی به نقطه جوش رسیده است و به موضوع بحث در رسانه های اجتماعی، در نماز جمعه و مهمانی های شام تبدیل شده است. یک استاد دانشگاه اهل امارات می گوید: جنگ خیلی طولانی است و طعم بدی در دهان ما می‌گذارد.
جنگ چالش های دیگری را برای رهبران اماراتی به همراه داشته است. از جمله اهداف استراتژیک اصلی ابوظبی، ثبات منطقه‌ای و بهبود «ارتباطات» بین منطقه‌ای، یعنی پیوند با آفریقا، خاورمیانه و آسیا است. در حالی که سیاست های خود امارات همیشه این اهداف را پیش نمی برد (برای مثال، ابوظبی به طور گسترده متهم به دامن زدن به جنگ داخلی سودان است)، رهبران اماراتی به وضوح آرزوی گسترش روابط تجاری با امارات متحده عربی به عنوان یک مرکز تجاری و لجستیکی دارند. خشونت ادواری در سرزمین های اشغالی و فلسطین که به فراسوی مرزها گسترش می یابد، مانعی در برابر چنین جاه طلبی هایی ایجاد می کند. حملات انصار الله یمن به کشتیرانی در دریای سرخ - یک مسیر تجاری منطقه ای - نمونه هایی از این سرریز بحران غزه است.
رهبران امارات به دفاع از رابطه با اسرائیل ادامه می دهند و استدلال می کنند که این رژیم حداقل به آنها اجازه می دهد تا به افراد نیازمند کمک کنند. یک تاجر اماراتی به گروه بحران گفت: «ما فلسطینی ها را رها نکردیم. روابط با اسرائیل به ما این امکان را داد که به سرعت بسیج شده و کمک های بشردوستانه ارائه کنیم. در عرض یک هفته پس از شروع جنگ، امارات متحده عربی هواپیمای حامل تجهیزات پزشکی را به العریش در شبه جزیره سینا مصر فرستاد و بیش از 34 میلیون دلار برای کمک به غزه اختصاص داد. طی شش ماه گذشته، این کشور کودکان را برای مراقبت های پزشکی بستری کرده و یک بیمارستان صحرایی و دریایی و همچنین یک کارخانه آب شیرین کن برای غلبه بر کمبود آب در این نوار احداث کرده است. زمانی که کمک‌کنندگان غربی کمک مالی به آژانس امداد و کار سازمان ملل - سازمان اصلی ارائه دهنده کمک و کمک به آوارگان فلسطینی - را به دلیل دخالت ادعایی دوازده کارمند در حمله حماس به حالت تعلیق درآوردند، ابوظبی کمک‌های خود به آژانس را دو برابر کرد.
یک مقام اماراتی به بحران گفت: امارات متحده عربی بر این باور است که خط مستقیمی که با اسرائیل دارد، به لطف توافقنامه آبراهام، مفید بوده است: «ما از عادی‌سازی استفاده کرده‌ایم، از روابط خود با اسرائیل برای کمک به کاهش وضعیت بغرنج انسانی در غزه استفاده کرده‌ایم».
امارات همچنین بر این باور است که روابط رسمی آن با اسرائیل، این کشور را در موقعیتی قوی قرار می دهد تا در بازسازی غزه پس از جنگ و تلاش برای حل و فصل مناقشه در درازمدت مشارکت کند. ابوظبی تصریح کرده است که تنها در صورت وجود «طرح راه‌حل دو دولتی»، به بازسازی کمک خواهد کرد. با این حال، در غیاب مسیری به سوی تشکیل کشور فلسطین یا حداقل پایان جنگ در غزه، واکنش‌ها ممکن است تشدید شود و حفظ رابطه امارات را با اسرائیل سخت‌تر کند.
نفوذ بیشتر؟
این توافق‌ها باعث ایجاد روابط متنوع‌تر و فزاینده‌تر بین امارات و اسرائیل شده است و این سوال را مطرح می‌کند که آیا امارات نفوذ بیشتری بر اسرائیل دارد و آیا و چگونه می‌تواند از آن استفاده کند.
بسیاری اکنون امارات متحده عربی را به عنوان راه نجات اصلی اسرائیل برای جهان عرب توصیف می کنند. خطوط هوایی ملی اماراتی یکی از معدود شرکت‌هایی در خاورمیانه است که پروازهای مستقیم به تل‌آویو ارائه می‌کند و ابوظبی یک مسیر زمینی از امارات به اسرائیل برای کمک به جبران ضررهای تجاری ناشی از حملات حوثی‌ها به کشتی‌های تجاری در دریای سرخ و خلیج عدن ایجاد کرد.
روابط مالی، کشاورزی، انرژی و فناوری دو طرف از سال 2020 به سرعت رشد کرده است و امارات متحده عربی اسرائیل را به دومین شریک تجاری بزرگ اسرائیل در خاورمیانه پس از ترکیه تبدیل کرده است.
دو طرف همچنین برای ایجاد محیطی مناسب برای سرمایه گذاری متقابل سخت تلاش کرده اند. بانک های مرکزی آنها قرارداد همکاری دارند، در حالی که یک توافق نامه مشارکت اقتصادی جامع به شرکت های اماراتی اجازه می دهد در اسرائیل و بالعکس تجارت کنند. این معاهده همراه با معافیت روادید، اولین و تنها توافق بین اسرائیل و یک کشور عربی، سرمایه گذاران اسرائیلی را به این کشور خلیج فارس جذب کرده است.
در سال 2023، 1000 تجارت اسرائیل در امارات متحده عربی فعالیت می کردند. در بزرگترین معامله تجاری تاکنون، صندوق سرمایه گذاری اماراتی 22 درصد از سهام میدان گازی تامار اسرائیل در دریای مدیترانه را به مبلغ یک میلیارد دلار خریداری کرد.
امارات همچنین منبع اصلی سرمایه گذاری در شرکت های فناوری اسرائیل است. شرکت فناوری G42 مستقر در ابوظبی، به ریاست مشاور امنیت ملی امارات، تهنون بن زاید آل نهیان، اولین دفتر بین المللی خود را در اسرائیل افتتاح کرد. در بحبوحه جنگ غزه، زمانی که اقتصاد اسرائیل در حال آسیب است ، این راه نجات تجاری بسیار مهم شده است.
امارات و اسرائیل نیز در حوزه امنیتی با یکدیگر همکاری می کنند. آنها تمرینات دریایی مشترک انجام می دهند و سیستم های تسلیحاتی جدید را با هم تولید می کنند. اسرائیل همچنین به امارات تسلیحات از جمله سامانه های دفاع هوایی پیشرفته فروخته است. در سال 2021، صنایع هوافضای اسرائیل و گروه EDGE امارات (یک شرکت دفاعی و فناوری اماراتی) پروژه ای را برای توسعه کشتی های سطحی بدون سرنشین راه اندازی کردند. مدت کوتاهی پس از آن، در سال 2022، اسرائیل رهگیرهای متحرک SPYDER ساخت رافائل را به امارات متحده عربی فروخت تا از آن در برابر حملات پهپادی محافظت کند، پس از آن که هم فرودگاه ابوظبی و هم تأسیسات شرکت ملی نفت ابوظبی (ADNOC) توسط حوثی‌ها در ژانویه مورد حمله قرار گرفتند.
استفاده از اهرم های موجود
امارات برای رابطه با اسرائیل اهمیت قابل توجهی قائل است و تمایلی به به خطر انداختن آن با درخواست امتیازات عمده در مورد فلسطین ندارد، به خصوص که بعید است فشار امارات به تنهایی محاسبات اسرائیل را تغییر دهد. با این حال، ادامه جنگ غزه ممکن است امارات متحده عربی را از بهره مندی از مزایایی که توافق نامه ابراهیم در تئوری به ارمغان می آورد یا دنبال کردن چشم انداز خود از خاورمیانه به هم پیوسته باز دارد.
گام‌هایی وجود دارد که رهبران اماراتی می‌توانند با توسل به آنها هم کل روند عادی سازی را تهدید نکنند و هم هزینه‌های عملیات اسرائیل در غزه را افزایش می‌دهد. برای مثال، امارات متحده عربی می‌تواند با پیروی از بحرین و ترکیه و قطع موقت روابط تجاری با اسرائیل، به دنبال محدود کردن یا قطع خطوط حیات اقتصادی روابط تجاری خود به اسرائیل باشد. بخش خصوصی اماراتی در حال حاضر نسبت به تجارت با اسرائیل سکوت اختیار کرده است. یک تاجر اماراتی به گروه بحران گفت: «سرعت تجارت کند شده است». بخش عمده تجارت با اسرائیل توسط نهادهای تحت حمایت دولت یا تحت مالکیت آنها انجام می شود.
ابوظبی می‌تواند به‌طور موقت مسیر زمینی را که دریای سرخ را دور می‌زند، ببندد تا محموله‌هایی به اسرائیل ارسال کند، که این امر اقتصاد اسرائیل را که در زمان جنگ با مشکل مواجه است، بیشتر تحت فشار قرار می‌دهد. همچنین می تواند پروازها را متوقف و معافیت ویزا را متوقف کند که به اسرائیلی‌ها اجازه می‌دهد بدون ویزا وارد امارات شوند. این اقدامات اسرائیلی ها را از بازدید از امارات منع نمی کند، اما آن را دشوارتر می کند.
چنین اقداماتی به خودی خود احتمالاً محاسبات اسرائیل را تا حد زیادی تغییر نخواهد داد. اما آنها به فشار بین المللی اسرائیل برای پایان دادن به جنگ می افزایند، نشان دهنده نارضایتی ابوظبی از کمپین اسرائیل در غزه هستند و برخی از انتقادات از رهبران امارات را از بین می برند، در حالی که کل روابط بین دو کشور را به خطر نمی اندازند. رهبران امارات دیر یا زود باید تکلیف خود را با این محاسبه مشخص کنند که آیا روابط بی‌قید و شرط با اسرائیل ارزش این هزینه‌ها را دارد یا خیر.
