چگونه کیف ناوگان روسیه را از دریای سیاه عقب راند

به گزارش جماران؛ زمانی که روسیه در سال 2022 به اوکراین حمله کرد، چشم انداز دریایی کیف تاریک به نظر می‌رسید. وقتی اتحاد جماهیر شوروی از هم پاشید، اوکراین تعداد کمی از کشتی‌ها را به ارث برد، اما روسیه بسیاری از آنها را با اشغال کریمه در سال 2014 نابود یا مصادره کرد. سپس، در سال 2018، روسیه سه کشتی باقی مانده اوکراین را توقیف کرد و از ورود کشتی‌های غیرنظامی خود به این منطقه جلوگیری کرد.

بعد از اشغال کریمه، روسیه به سرعت «تنگه کرچ» آبراهی که شبه جزیره کریمه را از سرزمین روسیه جدا می‌کند را به کنترل کامل خود درآورد. این اقدامات ناتوانی دریایی اوکراین را آشکار کرد. در زمان تهاجم بعدی، گل سرسبد نیروی دریایی اوکراین، یک ناوچه کهنه، نیروی ناچیز متشکل از یک کشتی جنگی کوچک، چندین قایق موشک انداز کوچک و تعداد انگشت شماری هلیکوپتر را رهبری می‌کرد. دو هفته پس از شروع جنگ در فوریه 2022، فرماندهان اوکراینی مجبور شدند که گل سرسبد را از بین ببرند تا مبادا در اختیار مسکو قرار بگیرد.

با این حال، در طول جنگ، اوکراین جنگ دریایی را تغییر داد. اوکراین با استفاده از پهپادها، موشک‌های کروز و انواع تکنیک‌های غیر متعارف، ناوگان روسیه را تا اکتبر 2023 از پایگاه اصلی خود در کریمه به گوشه شرقی دریای سیاه راند. یک یک دست آورد بزرگ برای اوکراین بود. نیروی دریایی اوکراین موفق شد 9 کشتی بزرگ روسیه را غرق کند و حتی برخی از مناطق از دست رفته را دوباره اشغال کند. این پیروزی‌ها نقطه روشنی برای کشوری بود که در معرض حملات هوایی مداوم قرار دارد و در یک بن بست پرهزینه روی زمین گرفتار آمده است.

دستاوردهای دریایی کی‌یف در جنگ برای آن پیروزی نخواهد آورد، اما به این کشور کمک می‌کند تا در سطح وسیع‌تری عمل کند. پیروزی‌های اخیر اوکراین در دریا به کیف این امکان را داده است که خطوط کشتیرانی روسیه را که برای صادرات غلات حیاتی هستند و تلاش‌های پیچیده روسیه برای تامین و تقویت کریمه را به چالش بکشد. با گذشت زمان، اوکراین می‌تواند بر این موفقیت افزوده و اهرم خود را در مذاکرات صلح آینده افزایش دهد. اما برای موفقیت این استراتژی، کیف به جریان بی وقفه کمک‌های نظامی غرب به ویژه آمریکا نیاز اساسی دارد.

هنگامی که تهاجم آغاز شد، ناوگان دریای سیاه روسیه بسیار قدرتمندتر از ناوگان اوکراینی بود، ناوگانی متشکل از رزمناو مسکوا، پنج ناوچه، شش زیردریایی مدرن، 13 کشتی فرود تانک و بسیاری از کشتی‌های کوچکتر مناسب برای دفاع ساحلی بود.

جت‌های جنگنده، هواپیماهای گشت زنی و هلیکوپترها از این ناوگان پشتیبانی می‌کردند. با این نیروی عظیم، نیروی دریایی روسیه به سواحل اوکراین تجاوز کرد و به شهرهای اوکراین موشک شلیک کرد و نیروهای خود را در بندر ماریوپول فرود آورد. برای جلوگیری از فرود در نزدیکی اودسا، اوکراین مجبور شد یک تیپ پیاده نظام و یک تیپ زرهی قدرتمند را در امتداد ساحل مستقر کند.

اما موفقیت اولیه روسیه دوام نیاورد. یک ماه پس از جنگ، موشک های اوکراینی که از هواپیماهای بدون سرنشین شلیک شد، چندین قایق گشتی روسیه را غرق کرد. در دیدنی ترین قسمت، دو موشک ضد کشتی پرتاب شده از سواحل اوکراین به مسکوا در آوریل 2022 اصابت کرد. نیروی دریایی روسیه تلاش کرد کشتی آسیب دیده را به پایگاه خود در کریمه منتقل کند، اما کشتی در مسیر غرق شد. این بزرگترین کشتی جنگی غرق شده دریای سیاه تا به امروز است.

دو ماه بعد، پس از نابودی مسکو، ارتش اوکراین نیروهای روسی را از جزیره اسنِیک (مار) که در امتداد خطوط کشتیرانی در نزدیکی سواحل جنوبی اوکراین قرار دارد، بیرون راند. این جزیره در روزهای آغازین جنگ پس از آنکه مدافعان اوکراینی آن پیامی پر از نافرمانی ارسال کردند که روسیه جزیره را تصرف کرد، به شهرت رسید. اما پس از حملات مکرر موشکی اوکراین به کشتی‌های تدارکاتی، نیروهای روسی مستقر در جزیره مجبور به عقب نشینی در ژوئن 2022 شدند و این‌ها تازه آغاز ماجرا بود.

بر اساس گزارش مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی آمریکا، روسیه از فوریه 2022 حدود 40 درصد از ظرفیت نیروی دریایی خود را در دریای سیاه از دست داده است. علاوه بر ماجرای کشتی مسکوا، حملات به مقر نیروی دریایی روسیه، کارخانه‌های کشتی‌سازی، فرودگاه‌ها و تاسیسات پدافند هوایی روسیه در کریمه، دفاع مستقر در ساحل، شبکه‌های فرماندهی و کنترل و پشتیبانی لجستیکی ناوگان را تضعیف کرده است. روسیه برای محافظت از کشتی‌های باقی مانده خود، بیشتر آن‌ها را به پایگاه دریایی خود در «نووروسیسک»، در قسمت شرقی دریای سیاه منتقل کرد. اما حتی در آنجا نیز کشتی‌ها امن نبودند. در آگوست 2023، یک پهپاد دریایی اوکراینی از دریای سیاه عبور کرد و به یک کشتی جنگی روسیه در بندر آسیب رساند.

اوکراین نشان داده است که می توانند به طور قابل توجهی موثر باشند. اوکراینی‌ها با هدف قرار دادن کشتی‌های ساکن در بندر، از موشک‌های ضد کشتی دوربرد مخصوص حملات زمینی برای خارج کردن پنج کشتی از 9 کشتی اصلی که روسیه در طول جنگ از از آن‌ها بهره‌برداری می‌کرد، استفاده کرده‌اند.

همچنین، استفاده اوکراین از پهپادهای دریایی یک پیشرفت ویژه در جنگ دریایی است. این سلاح‌ها می‌توانند در حین حمل محموله‌های بزرگ به عمق حوزه دریایی روسیه برسند و از آ‌ن‌جا که اپراتورها حرکات کشتی‌ها را از طریق پیوند ویدیویی دنبال می‌کنند، می‌توانند مسیر را تنظیم، از اقدامات متقابل اجتناب و حتی در صورت در دسترس نبودن هدف اولیه، اهداف را تغییر دهند. به گفته وزارت دفاع اوکراین، یکی از این پهپادهای دریایی موفق شد یک کشتی روسی مستقر در نزدیکی کریمه را در ژانویه 2024 غرق کند.

اطلاعات دقیق برای هدف‌گیری، کلید موفقیت سیستم‌های تسلیحاتی اوکراین در دریا است که بی شک بدون همراهی سیستم آمریکایی مهمات هدایت شونده با GPS ممکن نبود؛ چراکه ماهواره‌های پیشرفته، نظارت الکترونیکی و سایر قابلیت‌های اطلاعاتی که ایالات متحده و سایر شرکا فراهم می‌کنند بسیار حیاتی هستند.

روسیه در دریا مغلوب است!

اوکراین در نبرد دریای سیاه پیروز شده است. با این حال، مدتی طول خواهد کشید تا پیامدهای کامل این پیروزی برای جنگ کنونی و به طور گسترده‌تر برای نبردهای دریایی روسیه روشن شود. مسیریابی ارتش اوکراین از یک نیروی دریایی بسیار قوی‌تر می‌تواند نشان دهد که کشتی‌های سطحی متعارف منسوخ شده‌اند و می‌تواند به عنوان هشداری برای نیروهای دریایی آینده باشد که بدون تاکتیک‌های صحیح و سیستم‌های دفاعی مناسب، مانند روسیه در برابر حمله آسیب‌پذیر خواهند بود.

موفقیت دریایی اوکراین به معنای پایان دادن به جنگی نیست که روی زمین در حال رخ دادن است. با این حال، چندین مزیت مهم به کیف می‌دهد. شکست ناوگان روسیه در دریا باعث تقویت روحیه در میان غیرنظامیان و نیروهای نظامی اوکراینی می‌شود و از آن‌جایی که ولودیمیر زلنسکی؛ رییس‌جمهوری اوکراین از ادامه حمایت خارجی از تلاش‌های جنگی کشورش حمایت می‌کند، می‌تواند این موفقیت را برجسته کند. حامیان اوکراین که از بن بست زمینی و حملات بی امان روسیه از هوا دلسرد شده‌اند، می توانند به پیروزی دریایی به عنوان مدرکی مبنی بر امکان موفقیت نظامی اشاره کنند.

با رانده شدن کشتی‌های روسی به دور از سواحل اوکراین، خطر حمله آبی خاکی از بین رفته است. بنابراین اوکراین توانسته است نیروهای زمینی را که از خط ساحلی محافظت می‌کردند، دوباره توزیع کند و دفاع ساحلی را به شبه‌نظامیان محلی واگذار کند و متعاقب آن بنادر و شهرک‌های ساحلی اوکراین نیز امن‌تر از قبل هستند.

مزیت دیگر چالش لجستیکی است که روسیه امروز با آن مواجه است. مسکو برای ارسال تدارکات به کریمه روزگار سختی دارد. حملات موشکی اوکراینی کشتی‌های حمل‌ونقل روسیه را تهدید می‌کند و به‌طور دوره‌ای پل تنگه کرچ را که شبه جزیره را به سرزمین اصلی روسیه متصل می‌کند، می‌بندد. آسیب پذیری فزاینده شبه جزیره ممکن است مسکو را متقاعد کند که با آغاز مذاکرات صلح، سریع‌تر به توافق برسد. در غیر این صورت، ارتش تضعیف شده روسیه ممکن است نتواند از تهاجمات اوکراین جلوگیری کند و جمعیت رنج دیده در شبه جزیره ممکن است اتحاد مجدد با اوکراین را به جای ادامه سختی تحت حاکمیت روسیه انتخاب کنند.

امروز اوکراین توانایی روسیه برای دخالت در صادرات غلات از اودسا را ​​کاهش داده است. عقب راندن نیروی دریایی روسیه باعث شده است که ترافیک ساحلی دوباره حرکت کند. اگرچه روسیه از توافقنامه 2022 که به کشتی‌های باری اوکراینی اجازه می‌داد محموله‌های مهم غلات را از طریق دریای سیاه حمل کنند، عقب نشینی کرد، اما تلاشی برای جلوگیری از خروج محموله‌ها از بنادر اوکراین نکرده است. مسکو هنوز می‌تواند نظر خود را تغییر دهد. اما از آن‌جایی که نیروی دریایی این کشور مجبور به ترک منطقه شده است، تنها دو روش باقی مانده برای مسدود کردن محموله‌های اوکراینی دارد که مین گذاری و استفاده از زیردریایی‌های خود برای حمله به کشتی‌های باری است. کنترل اوکراین بر دریا این گزینه‌ها را دشوارتر می‌کند. اما اوکراین برای حفظ این مزیت‌ها به کمک متحدان خود نیاز دارد.

موفقیت دریایی اوکراین چشمگیر و بی‌سابقه است، اما اگر ایالات متحده و دیگر شرکای اوکراینی کمک‌های خود را قطع کنند، موج پیروزی ممکن است کاهش یابد. اگر اوکراین نتواند مهمات شلیک شده و تجهیزاتی را که در جنگ از دست می‌دهد جایگزین کند، نیروهای روسیه دوباره به سواحل اوکراین تجاوز کرده و خطوط تدارکاتی امن را از طریق کریمه برقرار خواهند کرد.