به گزارش ایرنا، یزد نخستین شهر خشت خام و دومین شهر تاریخی جهان، در کنار استانهای فارس و اصفهان به عنوان مثلث طلایی گردشگری ایران مقصد نخست گردشگران خارجی بوده به گونه ای که استقبال گردشگران از این شهر تا پنج برابر افزایش داشته و همین امر گردشگری را محور توسعه استان قرار داده است.
تاکنون باغ های دولت آباد و پهلوان پور و قناتهای زارچ و حسن آباد از استان یزد در فهرست میراث جهانی سازمان علمی، فرهنگی و تربیتی ملل متحد (UNESCO) به ثبت رسیده و پرونده ثبت جهانی بافت تاریخی شهر یزد نیز به یونسکو ارسال شده است.
استان یزد 2هزار و 270هکتار بافت تاریخی دارد و شهر یزد دارای بافت تاریخی به مساحت عرصه 743 هکتار و مساحت حریم پنج هزار هکتار در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
یزد با عناوینی همچون شهر بادگیرها، شهر کار و کاریز و کاهگل، دارالعباده، دارالعلم و دارالعمل، حسینیه ایران، شهر دوچرخه ها، شیرینی، شهر قنات و قنوت و قناعت و شهر آتش و آفتاب شناخته می شود.
** باغ دولت آباد یزد
باغ دولت آباد یزد به عنوان یکی از زیباترین باغ های ایرانی همواره شاهد حضور گردشگران پرشماری از داخل و خارج کشور است.
این باغ در سال 1160هجری قمری ساخته شد و از زیباترین بناهایی است که به دوره افشاریه و زندیه مربوط می شود.
این اثر تاریخی از قناتی به همین نام مشروب می شود و جریان آب درباغ، استخوان بندی طراحی آن را تشکیل می دهد.
باغ دولت آباد یزد دارای قسمت های بادگیر و هشتی، عمارت حرمخانه، اصطبل و شترخانه، عمارت مستخدمین، عمارت تالار آئینه سر در اصلی، آب انبار دو دهانه و عمارت باغ بهشت آیین است.
جالب ترین بنای این مجموعه را عمارت هشتی و بادگیر تشکیل می دهد که تلفیق جریان آب و هوا به زیباترین شکل در آن صورت گرفته است.
بادگیر باغ مذکور با ارتفاع نزدیک به 34 متر بلندی از سطح زمین شاهکار مهندسی و نشانه نبوغ معماران یزدی است.
این بنا شامل یک هشتی کلاه فرنگی و بادگیر بلند و پنج حوض مرمر در داخل این بنا و سه حوض مرمر در سه ظرف بنا تعبیه شده و مصالح اصلی آن شامل آجر، خشت و در نمای خارجی اندود های سیگل گچ و ریگ و سنگ مرمر است. در داخل به غیر از زیر بادگیر که با سنگ مرمر در قسمت مفروش شده، بقیه کف ها با آجر به صورت گل و موج پوشیده شده است.
هنوز بعضی درها و مشبک ها گروه چینی از چوپ چنار با شیشه های رنگی بسیار زیبای قدیمی آن موجود است. گنبد و کلاه فرنگی روی هشتی قسمتی از بادگیر و درها در سال های اخیر بازسازی و مرمت شده است.
عمارت حرمخانه این بنا در گوشه شرقی باغ قرار گرفته و دارای فضاهای بسته مناسب با نور کافی است و دارای چهار اتاق قرینه پشت سرهم می باشد که قسمت جلو آن ها یک جفت ایوان قرار دارد.
این بنا دارای بادگیر کوتاه و حجیم بوده و زیر زمینی وسیع و متناسب دارد و تمامی درها و پنجره های این مجموعه پس از ویرانی مجددا باز سازی شده است.
عمارت تالار آیینه سر در اصلی باغ دولت آباد نیز در سه طبقه با اتاق های متعدد و یک تالار بزرگ است که همگی دارای نقاشی های زیبایی با گچ بری ها و کنده کاری های بسیار غنی است.
عمارت باغ بهشت آیین باغ هم دارای محوطه سازی جالب با سنگ فرش ها و هره های آجری با ابعاد بزرگ است.
در قسمت جنوب عمارت سر در اصلی در سه طرف فضایی که در خارج باغ است سه عمارت سر در میدان جلو خان و تالار آیینه و عمارت تهرانی قرار داشته که آنچه اکنون از محوطه سازی داخل بهشت آیین باقی مانده سنگ فرش های جالب و استخرهای بزرگ است.
اصطبل این بنا در پشت عمارت حرمخانه واقع شده و دارای دو راه ورودی یکی از داخل و دیگری از خارج باغ و شامل قسمت هایی سرپوشیده و حیاط مربع رو باز است که اواخر دوره قاجاریه در زمان تصرف آن به وسیله ارتش اتاق زندانیان در قسمت ورودی به آن اضافه شده است.
عمارت مستخدمین در شرق عمارت بادگیر در ضلع کناری باغ ساختمان هایی شامل انبار، آشپزخانه، چند اتاق کم عمق با دهانه های کوچک واقع شده که به قسمت مستخدمین معروف است.
** باغ پهلوان پور مهریز
باغ پهلوانپور در محله مزویر آباد شهرستان مهریز به خاطر دارا بودن بناهای خشتی و چشم اندازهای طبیعی از باغ های معروف تاریخی و فرهنگی استان یزد محسوب می شود و به دلیل روان بودن آب از داخل آن از گذشته های دور دارای جاذبه خاصی است.
آب عبوری باغ پهلوانپور مهریز از قنات مشهور به حسن آباد سرچشمه می گیرد و به جز باغ پهلوان پور به طور مستقیم از هیچ یک از باغهای منطقه عبور نمی کند.
آب قنات حسن آباد، درختان چناری را که در حاشیه آن روییده اند، سیراب می کند و علاوه بر قنات ذکر شده این باغ از طریق دو رشته آب دیگر به نام قنات شاه حسینی و قنات مزویر آباد، آبیاری می شود.
این باغ دارای 16حقابه (سهمیه آب در اصطلاح محلی یزد) است که هر 12 روز یکبار به آن متعلق می گیرد و زمان هر حقابه بین 10 الی 11 دقیقه است که به آن سبو نیز گفته می شود.
دو طرف جوی اصلی باغ پهلوانپور درختان تنومند و سالخورده چنار قرار دارند و درختان مثمر باغ نیز شامل انار، بادام و خرمالو است و کاشت این درختان با توجه به گرمای زیاد استان یزد نمایانگر آب و هوای متفاوت نسبتاً خنک این منطقه است.
باغ پهلوانپور از لحاظ معماری نمایانگر تغییرات سبک باغسازی کهن ایرانی به سمت و سوی باغسازی رایج امروزی است.
این باغ شامل یک مجموعه ورودی،ساختمان کوشک یا شربتخانه، بنای زمستانخانه، بنای سرایداری، حمام و آشپزخانه است.
سبک معماری آن ترکیبی از معماری کوشکی و حیاط مرکزی است که کوشک اصلی در مرکز آکس اصلی باغ قرار دارد، مسیر عبوری آب در باغ نیز از این محور است.
علاوه بر این محور اصلی آب در دو محور دیگر نیز جریان دارد که باغ آرایی حول این دو مسیر به وجهی زیبا صورت گرفته است، به این معنا که درختان نظام ساز باغ در حاشیه این دو خیابان کاشته شده اند.
مجموعه ورودی باغ شامل برج، اصطبل و کاهدان است و تزیینات برج همانند تزیینات دوره زندیه است، اگر چه تاریخ احداث تمامی این سه بنای ذکر شده مربوط به دوره قاجار است.
زیباترین بنای باغ کوشک یا شربتخانه است که در آکس اصلی ترین مسیر باغ واقع شده و ساخت کوشک به دوره قاجار مربوط می شود و در سه سطح (2.5 طبقه) طراحی شده است.
بخش داخلی کوشک شامل تالار، حوضخانه و گوشوارها است که آب قنات حسن آباد پس از آنکه وسط کوشک عبور می کند، در باغ جاری می شود.
بنای معروف دیگر که در مجموعه وجود دارد، بنای زمستانخانه است که ساخت آن به دوره پهلوی اول مربوط می شود از آن جهت به زمستانخانه مشهور است که جهت آن با توجه به اقلیم منطقه، بنا را برای استفاده در زمستان مناسب می ساخته است.
این بنا در یک طبقه ساخته شده و اتاق های نشیمن، پستو ، طنبی و مطبخ را شامل می شود.
در کنار کوشک، آشپزخانه، حمام و انباری قرار داشته است که توسط حفاری از زیر خاک بیرون آورده شد.
بنای مشهور به سرایداری نیز که محل سکونت و کارگاه خدمه باغ بوده است در جبهه شمالی باغ قرار دارد.
این باغ زییا و تاریخی نه تنها در فصل بهار که در طول سال میزبان خیل مسافران و عموم گردشگران داخلی و خارجی است.
** قنات زارچ
قنات زارچ با طول بیش از 83 کیلومتر و در عمق 23 متری زمین به عنوان طولانی ترین قنات ساخت دست بشر شناخته شده که از ویژگی های این سازه 70 پله بودن آن است و این ویژگی به اضافه طولانی بودن و قدمت آن، این قنات را به یکی از قناتهای ارزنده دنیا تبدیل کرده است.
قنات زارچ به لحاظ طول در ردیف طولانی ترین قناتهای استان یزد و کشور قرار دارد و تشکیل شده از دو رشته اصلی شور و شیرین است که با هدف بهره برداری از آب های زیرزمینی برای مشروب کردن اراضی کشاورزی ساخته شده است.
جوی های ربانی، قدمگاه، امام حسین (ع)، وقت الساعت، سیدرکن الدین، کلیمیان و محل تل از جمله پایاب های شاخه شیرین قنات زارچ است.
برای ثبت جهانی این قنات پایاب های جوی کوشکنو، پایاب حاج عباس، پایاب میرعسکر شاهی، حسینیه شاه ابوالقاسم، مدرسه شهاب الدین طراز، مدرسه شاه کمالیه و مسجد جامع و پا شیرهای آب انبار جِن نُک و حسینیه شاه ابوالقاسم مرمت و ساماندهی شدند.
فناوری ساخت قنات در اوایل هزاره اول پیش از میلاد در مناطق خشک کوهستانی ایران گسترش یافت و به کشاورزان این مناطق اجازه داد تا بتوانند در دوره های طولانی خشکی که آب سطحی پیدا نمی شود به کشت و زرع بپردازند، ایجاد قنات به تدریج در مناطق دیگر دنیا نیز رایج شد و اکنون قنات های زیادی از چین تا مراکش و حتی در قاره آمریکا وجود دارند.
شهر زارچ با قدمت بیش از سه هزار سال از مناطق کهن مرکز ایران محسوب می شود و در پنج کیلومتری شهر یزد قرار گرفته است.
** قنات حسن آباد
قنات حسن آباد بطول 58 کیلومتر از غربالبیز مهریز و کوه های اطراف سرچشمه گرفته و باعث رونق کشاورزی نزدیک به 6 هزار کشاورز در روستاهای دهنو و حسن آباد مشیر یزد است.
در واقع، مادر چاه قنات حسن آباد از رشته کوه های مدوار مهریز (چشمه طبیعی غربالبیز) آغاز می شود. یک پنجم (خمس) آب این قنات در تقسیم گاه ساداتی سهم سادات مهریز می شود و بقیه تا قبل از دهنو به تقسیم گاه یا تغاربند می رسد که دو روستای دهنو و حسن آباد مشیر برای آبیاری مزارع و کشتخوان ها از آب آن بهره می برند.
عمده محصولات باغی و زراعی این کشتخوان ها و مزارع شامل انار، پسته، انگور، زردآلو و به است.
قنات حسن آباد مربوط به دوره میانی اسلامی (قرن هشتم) است و به شماره ثبتی 29976 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است. این قنات چندی پیش به همراه 11 قنات دیگر کشورمان در فهرست میراث جهانی یونسکو نیز به ثبت رسید.
اکنون آب 19 قنات مهریز از جمله قنات حسن آباد به مرکز استان و دشت های میبد و اردکان سرازیر می شود و بخش اعظمی از منابع آبی استان را تامین می کند.
قنات حسن اباد مهریز در 50 کیلومتری جنوب شهر یزد واقع شده و در تعطیلات نوروز پذیرای گردشگران داخلی و خارجی است.
7532 / 5054خبرنگار: سعید صادقی مقدم** انتشار : بهنام احمدی *
irnayazdd@
انتهای پیام تاکنون باغ های دولت آباد و پهلوان پور و قناتهای زارچ و حسن آباد از استان یزد در فهرست میراث جهانی سازمان علمی، فرهنگی و تربیتی ملل متحد (UNESCO) به ثبت رسیده و پرونده ثبت جهانی بافت تاریخی شهر یزد نیز به یونسکو ارسال شده است.
استان یزد 2هزار و 270هکتار بافت تاریخی دارد و شهر یزد دارای بافت تاریخی به مساحت عرصه 743 هکتار و مساحت حریم پنج هزار هکتار در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
یزد با عناوینی همچون شهر بادگیرها، شهر کار و کاریز و کاهگل، دارالعباده، دارالعلم و دارالعمل، حسینیه ایران، شهر دوچرخه ها، شیرینی، شهر قنات و قنوت و قناعت و شهر آتش و آفتاب شناخته می شود.
** باغ دولت آباد یزد
باغ دولت آباد یزد به عنوان یکی از زیباترین باغ های ایرانی همواره شاهد حضور گردشگران پرشماری از داخل و خارج کشور است.
این باغ در سال 1160هجری قمری ساخته شد و از زیباترین بناهایی است که به دوره افشاریه و زندیه مربوط می شود.
این اثر تاریخی از قناتی به همین نام مشروب می شود و جریان آب درباغ، استخوان بندی طراحی آن را تشکیل می دهد.
باغ دولت آباد یزد دارای قسمت های بادگیر و هشتی، عمارت حرمخانه، اصطبل و شترخانه، عمارت مستخدمین، عمارت تالار آئینه سر در اصلی، آب انبار دو دهانه و عمارت باغ بهشت آیین است.
جالب ترین بنای این مجموعه را عمارت هشتی و بادگیر تشکیل می دهد که تلفیق جریان آب و هوا به زیباترین شکل در آن صورت گرفته است.
بادگیر باغ مذکور با ارتفاع نزدیک به 34 متر بلندی از سطح زمین شاهکار مهندسی و نشانه نبوغ معماران یزدی است.
این بنا شامل یک هشتی کلاه فرنگی و بادگیر بلند و پنج حوض مرمر در داخل این بنا و سه حوض مرمر در سه ظرف بنا تعبیه شده و مصالح اصلی آن شامل آجر، خشت و در نمای خارجی اندود های سیگل گچ و ریگ و سنگ مرمر است. در داخل به غیر از زیر بادگیر که با سنگ مرمر در قسمت مفروش شده، بقیه کف ها با آجر به صورت گل و موج پوشیده شده است.
هنوز بعضی درها و مشبک ها گروه چینی از چوپ چنار با شیشه های رنگی بسیار زیبای قدیمی آن موجود است. گنبد و کلاه فرنگی روی هشتی قسمتی از بادگیر و درها در سال های اخیر بازسازی و مرمت شده است.
عمارت حرمخانه این بنا در گوشه شرقی باغ قرار گرفته و دارای فضاهای بسته مناسب با نور کافی است و دارای چهار اتاق قرینه پشت سرهم می باشد که قسمت جلو آن ها یک جفت ایوان قرار دارد.
این بنا دارای بادگیر کوتاه و حجیم بوده و زیر زمینی وسیع و متناسب دارد و تمامی درها و پنجره های این مجموعه پس از ویرانی مجددا باز سازی شده است.
عمارت تالار آیینه سر در اصلی باغ دولت آباد نیز در سه طبقه با اتاق های متعدد و یک تالار بزرگ است که همگی دارای نقاشی های زیبایی با گچ بری ها و کنده کاری های بسیار غنی است.
عمارت باغ بهشت آیین باغ هم دارای محوطه سازی جالب با سنگ فرش ها و هره های آجری با ابعاد بزرگ است.
در قسمت جنوب عمارت سر در اصلی در سه طرف فضایی که در خارج باغ است سه عمارت سر در میدان جلو خان و تالار آیینه و عمارت تهرانی قرار داشته که آنچه اکنون از محوطه سازی داخل بهشت آیین باقی مانده سنگ فرش های جالب و استخرهای بزرگ است.
اصطبل این بنا در پشت عمارت حرمخانه واقع شده و دارای دو راه ورودی یکی از داخل و دیگری از خارج باغ و شامل قسمت هایی سرپوشیده و حیاط مربع رو باز است که اواخر دوره قاجاریه در زمان تصرف آن به وسیله ارتش اتاق زندانیان در قسمت ورودی به آن اضافه شده است.
عمارت مستخدمین در شرق عمارت بادگیر در ضلع کناری باغ ساختمان هایی شامل انبار، آشپزخانه، چند اتاق کم عمق با دهانه های کوچک واقع شده که به قسمت مستخدمین معروف است.
** باغ پهلوان پور مهریز
باغ پهلوانپور در محله مزویر آباد شهرستان مهریز به خاطر دارا بودن بناهای خشتی و چشم اندازهای طبیعی از باغ های معروف تاریخی و فرهنگی استان یزد محسوب می شود و به دلیل روان بودن آب از داخل آن از گذشته های دور دارای جاذبه خاصی است.
آب عبوری باغ پهلوانپور مهریز از قنات مشهور به حسن آباد سرچشمه می گیرد و به جز باغ پهلوان پور به طور مستقیم از هیچ یک از باغهای منطقه عبور نمی کند.
آب قنات حسن آباد، درختان چناری را که در حاشیه آن روییده اند، سیراب می کند و علاوه بر قنات ذکر شده این باغ از طریق دو رشته آب دیگر به نام قنات شاه حسینی و قنات مزویر آباد، آبیاری می شود.
این باغ دارای 16حقابه (سهمیه آب در اصطلاح محلی یزد) است که هر 12 روز یکبار به آن متعلق می گیرد و زمان هر حقابه بین 10 الی 11 دقیقه است که به آن سبو نیز گفته می شود.
دو طرف جوی اصلی باغ پهلوانپور درختان تنومند و سالخورده چنار قرار دارند و درختان مثمر باغ نیز شامل انار، بادام و خرمالو است و کاشت این درختان با توجه به گرمای زیاد استان یزد نمایانگر آب و هوای متفاوت نسبتاً خنک این منطقه است.
باغ پهلوانپور از لحاظ معماری نمایانگر تغییرات سبک باغسازی کهن ایرانی به سمت و سوی باغسازی رایج امروزی است.
این باغ شامل یک مجموعه ورودی،ساختمان کوشک یا شربتخانه، بنای زمستانخانه، بنای سرایداری، حمام و آشپزخانه است.
سبک معماری آن ترکیبی از معماری کوشکی و حیاط مرکزی است که کوشک اصلی در مرکز آکس اصلی باغ قرار دارد، مسیر عبوری آب در باغ نیز از این محور است.
علاوه بر این محور اصلی آب در دو محور دیگر نیز جریان دارد که باغ آرایی حول این دو مسیر به وجهی زیبا صورت گرفته است، به این معنا که درختان نظام ساز باغ در حاشیه این دو خیابان کاشته شده اند.
مجموعه ورودی باغ شامل برج، اصطبل و کاهدان است و تزیینات برج همانند تزیینات دوره زندیه است، اگر چه تاریخ احداث تمامی این سه بنای ذکر شده مربوط به دوره قاجار است.
زیباترین بنای باغ کوشک یا شربتخانه است که در آکس اصلی ترین مسیر باغ واقع شده و ساخت کوشک به دوره قاجار مربوط می شود و در سه سطح (2.5 طبقه) طراحی شده است.
بخش داخلی کوشک شامل تالار، حوضخانه و گوشوارها است که آب قنات حسن آباد پس از آنکه وسط کوشک عبور می کند، در باغ جاری می شود.
بنای معروف دیگر که در مجموعه وجود دارد، بنای زمستانخانه است که ساخت آن به دوره پهلوی اول مربوط می شود از آن جهت به زمستانخانه مشهور است که جهت آن با توجه به اقلیم منطقه، بنا را برای استفاده در زمستان مناسب می ساخته است.
این بنا در یک طبقه ساخته شده و اتاق های نشیمن، پستو ، طنبی و مطبخ را شامل می شود.
در کنار کوشک، آشپزخانه، حمام و انباری قرار داشته است که توسط حفاری از زیر خاک بیرون آورده شد.
بنای مشهور به سرایداری نیز که محل سکونت و کارگاه خدمه باغ بوده است در جبهه شمالی باغ قرار دارد.
این باغ زییا و تاریخی نه تنها در فصل بهار که در طول سال میزبان خیل مسافران و عموم گردشگران داخلی و خارجی است.
** قنات زارچ
قنات زارچ با طول بیش از 83 کیلومتر و در عمق 23 متری زمین به عنوان طولانی ترین قنات ساخت دست بشر شناخته شده که از ویژگی های این سازه 70 پله بودن آن است و این ویژگی به اضافه طولانی بودن و قدمت آن، این قنات را به یکی از قناتهای ارزنده دنیا تبدیل کرده است.
قنات زارچ به لحاظ طول در ردیف طولانی ترین قناتهای استان یزد و کشور قرار دارد و تشکیل شده از دو رشته اصلی شور و شیرین است که با هدف بهره برداری از آب های زیرزمینی برای مشروب کردن اراضی کشاورزی ساخته شده است.
جوی های ربانی، قدمگاه، امام حسین (ع)، وقت الساعت، سیدرکن الدین، کلیمیان و محل تل از جمله پایاب های شاخه شیرین قنات زارچ است.
برای ثبت جهانی این قنات پایاب های جوی کوشکنو، پایاب حاج عباس، پایاب میرعسکر شاهی، حسینیه شاه ابوالقاسم، مدرسه شهاب الدین طراز، مدرسه شاه کمالیه و مسجد جامع و پا شیرهای آب انبار جِن نُک و حسینیه شاه ابوالقاسم مرمت و ساماندهی شدند.
فناوری ساخت قنات در اوایل هزاره اول پیش از میلاد در مناطق خشک کوهستانی ایران گسترش یافت و به کشاورزان این مناطق اجازه داد تا بتوانند در دوره های طولانی خشکی که آب سطحی پیدا نمی شود به کشت و زرع بپردازند، ایجاد قنات به تدریج در مناطق دیگر دنیا نیز رایج شد و اکنون قنات های زیادی از چین تا مراکش و حتی در قاره آمریکا وجود دارند.
شهر زارچ با قدمت بیش از سه هزار سال از مناطق کهن مرکز ایران محسوب می شود و در پنج کیلومتری شهر یزد قرار گرفته است.
** قنات حسن آباد
قنات حسن آباد بطول 58 کیلومتر از غربالبیز مهریز و کوه های اطراف سرچشمه گرفته و باعث رونق کشاورزی نزدیک به 6 هزار کشاورز در روستاهای دهنو و حسن آباد مشیر یزد است.
در واقع، مادر چاه قنات حسن آباد از رشته کوه های مدوار مهریز (چشمه طبیعی غربالبیز) آغاز می شود. یک پنجم (خمس) آب این قنات در تقسیم گاه ساداتی سهم سادات مهریز می شود و بقیه تا قبل از دهنو به تقسیم گاه یا تغاربند می رسد که دو روستای دهنو و حسن آباد مشیر برای آبیاری مزارع و کشتخوان ها از آب آن بهره می برند.
عمده محصولات باغی و زراعی این کشتخوان ها و مزارع شامل انار، پسته، انگور، زردآلو و به است.
قنات حسن آباد مربوط به دوره میانی اسلامی (قرن هشتم) است و به شماره ثبتی 29976 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است. این قنات چندی پیش به همراه 11 قنات دیگر کشورمان در فهرست میراث جهانی یونسکو نیز به ثبت رسید.
اکنون آب 19 قنات مهریز از جمله قنات حسن آباد به مرکز استان و دشت های میبد و اردکان سرازیر می شود و بخش اعظمی از منابع آبی استان را تامین می کند.
قنات حسن اباد مهریز در 50 کیلومتری جنوب شهر یزد واقع شده و در تعطیلات نوروز پذیرای گردشگران داخلی و خارجی است.
7532 / 5054خبرنگار: سعید صادقی مقدم** انتشار : بهنام احمدی *
irnayazdd@
کپی شد
