در میزگرد تخصصی "کاربردی سازی پژوهش‌ها" موانع مقابل روی پژوهش و راهکارهای کاربردی‌سازی پژوهش‌ها با حضور مدیرکل ورزش و جوانان استان یزد به عنوان متولی یکی از دستگاه‌های برتر پژوهشی، رییس گروه آموزش و پژوهش‌های توسعه و آینده‌‍نگری سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان و ۲ پژوهشگر برتر از دانشگاه یزد و دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد مورد بحث و بررسی خبرگزاری جمهوری اسلامی قرار گرفت که حاصل این میزگرد در ادامه می‌آید.
پژوهشگر برتر استان و عضو هیات علمی علوم اجتماعی دانشگاه یزد در این خصوص گفت: در یک دهه اخیر رویکرد رو به پیشرفتی را در حوزه پژوهش در جامعه شاهد بوده‌ایم که از نیمه دوم دهه ۸۰ این روند مثبت در حوزه پژوهش به صورت پررنگی در استان مشهود بوده است.
سیدعلیرضا افشانی افزود: توسعه در حوزه پژوهش در یک دهه اخیر در مقایسه با قبل از آن تحولات مثتبی را نشان می‌دهد و در این حوزه موسسات متعددی فعال شده‌اند که از جمله این مجموعه‌ها پارک علم و فناوری و دانشگاه یزد با فعال سازی پژوهشگران تحرک خوبی را در این فضا ایجاد کرده و حتی زمینه رقابتی نسبی را در میان دانشگاه‌ها و مراکز علمی استان ایجاد کرده‌اند.
به گفته وی بخشی از این جنب جوش به آیین‌نامه‌ها برمی‌گردد که زمینه ساز رونق پژوهش شده و بخشی دیگر آن هم پای کار بودن اعضای هیات علمی برای ایجاد تغییرات در رویکرد جامعه نسبت به پژوهش بوده است.
افشانی با بیان اینکه با همه این محاسن، همچنان خلاهایی در حوزه پژوهش از گذشته تاکنون باقی مانده و تصریح کرد: موازی‌کاری در حوزه پژوهش از چالش‌هایی که در استان همچنان به چشم می‌خورد، بعنوان مثال بهزیستی، مطالعاتی را در یک زمینه انجام می‌دهد که برخی دیگر از نهادها نیز مشابه همان پژوهش‌ها را اجرا می‌کنند و نوعی عمل جزیره‌ای در این رابطه مشاهده می‌شود که باعث دوباره کاری‌هایی در حوزه تحقیق می‌شود و این مسئله با توجه به محدودیت‌های بودجه برای انجام تحقیقات کاربردی رویکرد منطقی نیست.
وی یکی دیگر از چالش‌های مقابل روی پژوهش در استان را کم توجهی به تخصص‌گرایی بویژه در حوزه علوم انسانی ذکر کرد و یادآور شد: لازم است هر کس و هر دستگاهی در حوزه تخصصی خود، پژوهش کند و این در حالی است که در حوزه علوم انسانی بعضا اجرای طرح‌های پژوهشی به افراد غیرمتخصص واگذار می‌شود که این موضوع گاه باعث آن می‌شود که مجری به دلیل فقدان تخصص لازم، اجرای کار را به فرد دیگری که در آن حوزه تخصص دارد، واگذار کند یا از آن بدتر اینکه خودش انجام می‌دهد که در نهایت این مسئله نتیجه‌ای غیر از انجام پژوهش با کیفیت نازل و غیرکاربردی ندارد .
افشانی تصریح کرد: برخی شوراهای پژوهشی که با حضور کارشناسان در ادارات تشکیل شده، از اعضای حرفه‌ای در زمینه پژوهش برخوردار نیست، بنا بر این خروجی چنین شوراهایی به اجرای پژوهش‌های کاربردی منجر نمی‌شود.
این مدرس دانشگاه ضعف ارتباط میان ادارات، سازمانها، مراکز علمی و دانشگاهی و جامعه با حوزه‌های پژوهشی را چالش دیگر این حوزه عنوان کرد و افزود: مدیران ما در جلسات پژوهشی شرکت نمی‌کنند و استقبال ادارات از نشست‌های مرتبط با موضوع پژوهش ضعیف و در حد عدم مشارکت است از سوی دیگر ضعف اطلاع رسانی نیز باعث می‌شود گاهی پژوهش‌ها در حیطه یک سازمان باقی بماند در حالیکه نیاز است برای مراکز مختلف ارسال شود تا پژوهشگران از نیازهای تحقیقاتی دستگاه‌ها مطلع شوند.
دکتر افشانی انتخاب موضوع پایان نامه را از چالش‌های دانشجویان بیان کرد و گفت: دانشجویان در این زمینه دغدغه‌های متعددی دارند که آیا سازمان متولی در زمینه موضوع پژوهشی آنها را حمایت می کند یانه؟ البته همیشه موضوع حمایت، مالی نیست بلکه آنها انتظار دارند که سازمان مربوطه با آنها همراهی کند و اطلاعات که مورد نیاز است را در اختیار آنها قرار دهد.
این پژوهشگر حوزه علوم اجتماعی افزود: برخی اوقات سازمانها و نهادها به پژوهشگر نگاه منفی دارند و حتی اجازه ورود به سازمان خود را به آنان نمی‌دهند البته برخی دستگاه‌ها و مدیران نیز برای رفع چالش‌ها و مشکلات خود از پژوهشگران کمک می‌گیرند، اما متاسفانه نگاه اول در بین مدیران و دستگاه‌ها بیشتر رواج دارد.
وی خاطر نشان کرد: اعتقاد دارم اگر سازمانی به دنبال رفع دغدغه و بهبود وضعیت خود نباشند به پژوهشگر بها نمی‌دهند و برعکس اگر دنبال ارتقاء سیستم و رفع چالش‌های موجود خود باشند، بستر را برای انجام طرح‌های پژوهشی فراهم می‌کنند.
افشانی تصریح کرد: مشکلی دیگری در حوزه پژوهش این است که دانشجویان تحصیلات تکمیلی به دلیل اینکه از نیازهای پژوهشی دستگاه‌ها مطلع نیستند، به دنبال تحقیقات کاربردی نمی‌روند و این موضوع موجب شده که بیشتر دانشجویان به دنبال تحقیقات بنیادی یا توسعه‌ای بروند و تحقیقات کاربردی کنار گذاشته شود.
وی در خصوص امکان انجام تحقیقات مشترک بین دانشجویان به عنوان پایان نامه یادآور شد: گاهی اوقات دانشجویان به دلایل مختلف علاقمند به انجام کارهای پژوهشی به صورت مشترک و تیمی هستند اما اکنون قوانین وزارت علوم و تحقیقات این اجازه را نمی‌دهد و هر دانشجو باید برای اخذ مدرک، پایان نامه و طرح پژوهشی مستقل ارائه کند.
دکتر افشانی تصریح کرد: با این وجود در دانشگاه برخی از کارهای پژوهشی گسترده توسط چند دانشجو انجام شود پس از اتمام طرح هر کدام از آنان، خروجی مشترکی در قالب یک طرح پژوهشی ارائه می‌شود که با توجه به تفاوت توانمندی دانشجویان این رویکرد نیز با یکسری چالش‌ها همراه است.
**
مدیرکل ورزش و جوانان استان یزد نیز در این میزگرد با تبریک هفته پژوهش گفت: علم و دانش و برنامه‌ریزی و اجرا بر اساس پژوهش باید مبنای اصلی تمامی اقدامات در دستگاه‌های اجرایی باشد و در وزارت ورزش و جوانان این مهم در دستور کار بوده و در استان یزد نیز تمامی موضوعات مهم و نیازهای این حوزه در شورای پژوهش مطرح و اقدامات نیز براساس تحقیقاتی که صورت گرفته برای اجرا ابلاغ می‌شود.
مسعود شریعتی اضافه کرد: رویکرد پژوهش محورانه در اداره کل ورزش و جوانان استان که حاصل فعالیت‌های شورای پژوهش و کارشناسان و مدرسان دانشگاه عضو این شورا بوده، باعث شده تا در مجموعه‌های زیر مجموعه وزارت ورزش و جوانان، استان یزد در چهار سال پیاپی مقام نخست پژوهش را در میان ۳۱ استان کشور کسب کند که توفیق علاوه بر حوزه ورزش، در حوزه جوانان نیز حاصل شده است.
وی با بیان اینکه رویکرد ورزش و جوانان استان به انجام پژوهش‌های کاربردی است، ادامه داد: ۴۸ هیات ورزشی و حدود یکصد سازمان مردم نهاد(سمن) در حوزه ورزش و جوانان در استان وجود دارد که بستر و ظرفیت خوبی را برای انجام مطالعات در زمینه موضوعات مختلف اجتماعی فراهم آورده است.
شریعتی گفت: در حوزه حمایت از پایان نامه‌های تحصیلات تکمیلی رویکرد اداره کل ورزش و جوانان استان دستوری نیست بلکه موضوعات مختلف در شورای پژوهشی مشخص شده و پس از دریافت پیشنهادات و بررسی در صحن شورای پژوهش به تهران برای تامین اعتبار، ارسال می‌شود.
مدیر کل ورزش و جوانان یزد یادآور شد: در این اداره کل سهم یک درصد پژوهش از اعتبارات دستگاه رعایت شده و در صورت امکان حتی بیشتر از این سهم نیز صرف پژوهش می‌شود که نتیجه آن حمایت از حدود ۸۰ پایان نامه از سال ۹۲ تا کنون بوده و ۳۰ طرح نیز امسال مورد حمایت قرار گرفته است که در سال گذشته ۱۰۰ میلیون تومان صرف حوزه پژوهش در بخش‌های مختلف شده است.
شریعتی در مورد انجام کارهای مشترک پژوهشی گفت: در اداره کل ورزش و جوانان در این زمینه محدویتی وجود ندارد بلکه چند مورد انجام شده و به نتایج خوبی هم دست یافتیم که کاربردی شده است.
وی اضافه کرد: از سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان انتظار داریم از دستگاه‌های برتر در حوزه پژوهش بیش از بیش حمایت شود و در تخصیص اعتبار به این دستگاه‌ها این موضوع مورد توجه قرار گیرد.
**
مدیر مرکز تحقیقات ژنتیکی دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد و پژوهشگر برتر استان در سالجاری نیز در خصوص چالش‌های پژوهش گفت: جنس تحقیقات در حوزه ژنتیک و علوم پزشکی با حوزه علوم انسانی و دیگر حوزه‌ها متقاوت است، تحقیقات این حوزه بزودی وارد بستر جامعه نمی‌شود و گاه حصول و تایید نتایج این مطالعات نیازمند زمان بیشتر نسبت به سایر حوزه‌های دانش است.
دکتر محمدیحیی وحیدی افزود: مطالعات و پایان نامه‌های این حوزه را به راحتی نمی‌توان اجرایی کرد و عمده رویکرد مطالعات این حوزه بیشتر مداخله‌ای است و بعد از مدتی آثار آن اشکار می‌شود.
وی گفت: در استان یزد پژوهشگران توانمندی وجود دارد ولی به علت کمبود بودجه و هزینه بالای تحقیقات رشته‌های علوم پزشکی، دستمان برای انجام پژوهش‌های مختلف بسته است و گاهی مجبور می‌شویم اطلاعات حاصل از مطالعات را در اختیار موسسات خارج کشور قرار دهیم تا از ظرفیت‌های آنان برای پیشبرد مطالعات استفاده کنیم.
وحیدی تصریح کرد هزینه‌های بالا و کمبود بودجه در بخش پژوهش مانع بزرگی در مسیر انجام تحقیقات است و با بودجه‌های فعلی در حوزه بیولوِژیک نمی‌توان مطالعات زیادی انجام داد که همین مسئله انگیزه پژوهشگران و محققان این حوزه را به شدت کاهش داده که در بین دانشجویان مقطع تحصیلات تکمیلی این بی انگیزگی بیشتر احساس می‌شود.
این محقق حوزه ژنتیک یادآور شد: پارک علم و فناوری استان در بحث علوم پایه فعال است ولی در حوزه تخصیصی ژنتیک درگیر نیست و حتی دانشگاه‌ها و نهادهای دیگر هم توجهی به این بخش ندارند.
وحیدی گفت: اکنون مدت یکسال است که مراکز تحقیقاتی دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی طرح‌های توصیفی را پذیرش نمی‌کند و بیشتر طرح های تحلیلی مورد حمایت قرار گرفته و به آنها بودجه اختصاص می‌یابد.
دکتر وحیدی در خصوص انجام طرح‌های مشترک پژوهشی اظهار داشت: با توجه به کمبود بودجه، در دانشگاه سعی شده طرح‌های تحقیقاتی به صورت هدفمند و روی موضوعاتی محدود انجام شود مثلا اگر قرار است تحقیقی در مورد سرطان صورت گیرد این موضوع از زوایای مختلف به صورت مشترک انجام می‌شود.
وی ایجاد سامانه جامع اطلاع رسانی طرح‌ها پژوهشی را در استان ضروری دانست، گفت: این سامانه علاوه بر رفع موازی کاری دستگاه‌ها، نیازهای آنان در موضوعات مختلف به صورت مشخص به اطلاع محققان می‌رساند.
**
رییس گروه آموزش و پژوهش‌های توسعه و آینده نگری سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان یزد نیز گفت: سازمان مدیریت بعنوان متولی برنامه‌های توسعه، شعارش توسعه پایدار در گرو پژوهش‌های توسعه‌گرا و اینده‌نگر است لذا در این سازمان، گروه‌های مطالعاتی زیادی تشکیل شده و این سازمان هم اکنون دبیر گارگروه پژوهش است .
مهدی دهقان منشادی افزود: منابع مالی پژوهش‌ها یا از محل تملک دارایی‌هایی سرمایه‌ای است یا موضوعات آن توسعه‌ای است که از محل یک درصد اعتبارات دستگاه‌ها تامین می‌شود و سعی می‌شود تا موضوعات پژوهش‌ها در این مسیر باشد که رویکرد پژوهش‌ها در این بخش تکلیفی بوده و رویکرد سند آمایش نیز به عنوان یک سند مهم پژوهشی، توسعه متوازن استان است.
وی از دیگر مسائل مهم در این حوزه را توسعه اشتغالزایی روستایی اعلام کرد که همه استان‌ها مکلف هستند برای هر استان سهمیه بدهند و سالی ۴۵ روستا باید در استان بر اساس برنامه‌های توسعه اقتصادی منجر به اشتغالزایی شود که این رویکردها و استراتژی‌های دستیابی به آنها باید از طریق مطالعات پژوهشی انجام شود .
این مسوول تصریح کرد: یکی از موارد مورد تاکید در استان تامین اعتبار برای پژوهش‌های دانش آموزی با هدف فرهنگ‌سازی پژوهش از دوران تحصیل است که پارسال برای آن ۱۰۰ میلیون تومان تامین اعتبار شد و امسال نیز برای آن اعتبار لازم تامین می شود.
دهقان یادآور شد: دستگاه‌های اجرایی مکلف هستند یک درصد اعتبارات جاری خود را صرف پژوهش کنند که این مبالغ با توجه به میزان اعتبار دستگاه‌ها متفاوت است لذا استان‌ها پیگیر شدند و درمصوبه‌ای در قانون بودجه کشور به شورای توسعه و برنامه‌ریزی اختیار دادند که یک درصد اعتبار دستگاه‌ها به صورت تجمیع شده برای اولویت‌های پژوهشی اختصاص یابد که در استان یزد این اعتبار ۶۰۰ میلیون تومان شد که امسال پس از تجمیع با توجه به اولویت‌های پژوهشی دستگاه‌های استان به فراخوان گذاشت شد.
وی گفت: از مجموع هفت عنوان پیشنهادی برای اولویت‌های پژوهشی استان، ۲۳ پروپزال واصل شده که تیمی برای بررسی این پیشنهادات تشکیل شده است.
رییس گروه آموزش و پژوهش‌های توسعه و آینده نگری سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان یزد وجود یک نقشه راه پژوهش در استان را ضروری دانست و فقدان یک سامانه جامع برای موضوع پژوهش در استان را از مشکلات این حوزه برای اطلاع محققان از طرح‌ها و نیازهای پژوهشی بخش‌های مختلف عنوان کرد و ادامه داد: اگر این سامانه ایجاد شود، امکان دریافت نیازهای پژوهشی و ظرفیت‌های موجود را فراهم می‌کند و همچنین از موازی کاری در زمینه انجام موضوعات مشابه پژوهشی نیز جلوگیری می‌شود.
دهقان با بیان اینکه در طرح‌های توسعه استان از نتایج پژوهش‌ها استفاده می‌شود، گفت: پژوهش‌ها باید کاربردی شود تا در قفسه و کتابخانه‌ها بایگانی نشود، کشورهای توسعه یافته، پژوهش محور هستند، بنابر این باید پژوهش محور توسعه قرار گیرد که این رویکرد در استان دنبال می‌شود.
وی در زمینه مشارکت در اجرای طرح‌های پژوهشی افزود: امسال با توجه به واگذاری مدل توزیع اعتبارات به استان برای انجام برخی پژوهش‌ها ۲ کنسرسیوم از پنج شرکت عضو پارک علم و فناوری تشکیل شده و در برخی موارد نیز اجرای یک طرح به دو پژوهشگر که طرح پیشنهادی مستقل ارائه کرده بودند و می توانست این دو طرح مکمل هم باشد واگذار شد.
دهقان با تاکید بر کاربردی شدن طرح‌های پژوهشی گفت: سازمان مدیریت بعنوان متولی ارزیابی پژوهشگران برتر دستگاه‌ها اجرایی استان در سال‌های قبل پژوهشگر برتر را بر اساس تعداد مقالات و طرح پژوهشی آنها انتخاب می‌کرد اما سبد امتیازات برای انتخاب پژوهشگران برتر در سال جاری براساس کاربردی بودن طرح پژوهشی، گزارش‌های کابردی، مشارکت در نظام پیشنهادات سازمان در کنار مقالات و طرح های اجرا شده مورد توجه قرار گرفت.
