یلدا آغاز سرمای زمستانی است که مردم یزد در نقاط مختلف این استان از سرما به کرسی‌های مادربزرگ و پدربزرگ با چاشنی حافظ خوانی و قصه گویی پناه می بردند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، شب‌نشینی و دور هم جمع شدن در بلندترین شب سال در منزل پدر بزرگ و مادربزرگ، سنتی است که از دیرباز در فرهنگ مردمان این دیار جایگاه ویژه ای دارد.
میزبانان در این شب که از آن به عنوان شب چله یاد می شود با آجیل، هندوانه، انار و شیرینی سنتی یزد از میهمانان خود پذیرایی می‌کنند.
پیشینیان و نیاکان مردم یزد که در کیش و آیین زرتشت بودند درازترین شب سال را پایان آذر ماه می‌دانستند و آگاه بودند که در پس شب و با بالا آندم آفتاب، اندک اندک روزها درازتر خواهد شد بنابراین آن روز را هنگام زایش مهر و روشنایی نام گذاشتند.
یلدا هم مانند سایر آیین‌های ملی نظیر چهارشنبه سوری و جشن باستانی نوروز، رسمی کاملا ایرانی بوده و در نقاط مختلف آداب و رسومی شبیه به هم دارد.
شب چله، شبی برای تولد خورشید
یک پژوهشگر و نویسنده کتب تاریخی و فرهنگی در یزد در خصوص رسم و رسومات آیین شب چله در یزد به خبرنگار ایلنا گفت: گرفتن جشن در شب یلدا برای پایان دادن به شب های بلند است و قدمت فراوان دارد و نیاکان ما از سال ها پیش شب یلدا را به عنوان شب تولد خورشید گرامی می داشتند، چرا از فردای یلدا روزها شروع به بلندتر شدن می کند.
صدیقه رمضانخانی در خصوص خوراکی های این شب و استفاده از کرسی اظهار داشت: کرسی یزدی ها در فصل زمستان برپا بود، همه پای کرسی جمع می شدند و در شب یلدا که برای شب نشینی به خانه بزرگ تر ها می رفتند، گندم تفت داده یا به نام محلی «گندمک»، مغز گردو و آجیل، هندوانه و انار نیز پای همیشگی سفره های تنقلات شب یلدا بود.
وی بیان داشت: یزدی ها در این شب خوراکی خاصی به نام آش شولی دارند که همچنان در خانواده ها مرسوم است و برای پخت آن برنامه دارند و حتما در شب یلدا در خانه ها بوی این غذای محلی به مشام می رسد.
پژوهشگر و نویسنده کتب تاریخی و فرهنگی از دیگر رسوم شب چله را برافروختن آتش عنوان کرد و افزود: ایرانیان باستان در این شب آتش می افروختند و در پناه روشنای آتش، شب را به صبح می رساندند و با روشن کردن آتش و جمع شدن دور یکدیگر و برگزاری جشن و شادی، از هراس شب می کاستند که این برنامه رفته رفته به جشنی تبدیل شد که هنوز هم مرسوم است.
بیت خوانی، حافظ سرایی و قصه گویی
وی در خصوص سایر آیین های یشب چله در یزد گفت: حافظ خوانی و شعر سرایی از دیگر آیین های شب یلدا بین مردم یزد است که پیرمردها و پیرزن‌ها برای بچه ها قصه می گفتند و برای تنوع بیشتر چیستان هایی مثل «عجایب صنعتی دیدم در این شهر که بی‌جان دنبال جان دار می‌رفت» مطرح می‌کردند که منظور "خیش شخم‌زنی" بود.
محقق یزدی، هدیه دادن به نوعروسان، دعوت نوعروس به مراسم شب چله، عیدی دادن به بچه‌‌ها و کوچک‌ترها و بررسی مشکلات و گرفتاری‌های اقوام و تلاش برای رفع آن‌ها را از دیگر رسومات ارزشمند این شب نشینی برشمرد.
وی با بیان اینکه شب یلدا آیین های ویژه دیگری نیز دارد افزود: این شب برای عروس هایی که به قول یزدی ها زیر عقد هستند، بیش از دیگران هیجان انگیز است و عروس و دامادی که هنوز به خانه بخت نرفتند رسم خنچه برون را برای آن ها به جای می آورند.
رمضانخانی بیان داشت: اگرچه این رسم کمرنگ‌تر شده اما هنوز هم هستند خانواده هایی که در شب یلدا سینی‌‌هایی را خنچه بندی می‌کنند و با انواع خوراکی های مرسوم به خانه عروس می‌برند.
وی اظهار داشت: متاسفانه در برخی مناطق این رسم زیبا بسیار افراطی برگزار می‌شود و خنچه برون شب یلدا را برای برخی خانوادهها به لحاظ اقتصادی سخت کرده است.
یلدا، شبی برای شادی و تکریم بزرگان خانه
یلدا شبی برای خوشحالی و قدر کنار یکدیگر را دانستن در بلندترین شب سال است، شبی که خانوادهها می‌توانند به دور از هیاهوی دنیای ماشینی و پر دغدغه کنار هم باشیند و از خاطرات قدیم بگویند و پیوند خانوادگی را تحکیم و تقویت کنند.
در این شب در جای جای استان یزد، هر کدام با رسم و رسوم خاص که در کل با هم اشتراکات فراوانی دارد، دور هم جمع می‌شوند و در سرمای زمستان، گرمای روابط را با سادگی و قناعت به خانه ها هدیه می دهند.
