ستاره حجتی در همشهری نوشت: شمار کشته‌شدگان حادثه واژگونی اتوبوس در جاده سوادکوه پیش از این در خبرهای مختلف 14 و 15 نفر اعلام شده بود؛ اما در اظهارات جدید مشخص شد در واقع 13 نفر از هموطنان در این حادثه جان باختند.
علی عباسی مدیرکل پزشکی قانونی مازندران می‌گوید: هویت همه جان‌باختگان حادثه واژگونی اتوبوس تهران – گنبدکاووس احراز شد. اجساد همه 13 نفر کشته‌شده حادثه پس از حضور بستگان آن‌ها در پزشکی قانونی شناسایی و تحویل خانواده‌ها شد.
اگرچه در همان نخستین ساعت‌های پس از حادثه، رئیس پلیس‌راه مازندران اعلام کرد بررسی‌های نخستین از نقص فنی در خودرو خبر می‌دهد، با گذشت چند ساعت و منتشر شدن فیلم‌هایی از مصاحبه با راننده اتوبوس و مجروحان نشان داد با رعایت برخی موارد می‌شد شدت حادثه را کاهش داد. اگرچه برخی مسئولان گلستانی گفته‌اند به دلیل نبستن کمربند ایمنی شدت حادثه تا این حد زیاد و به فاجعه تبدیل شده است.
روایت راننده از حادثه
راننده گنبدی اتوبوس که از تهران به سمت گنبدکاووس حرکت می‌کرد در میانه راه متوجه شد ماشین با شتاب و سرعت بالا به دلیل جا نرفتن دنده، در حالت خلاص در حال حرکت است. در روایت راننده عنوان می‌شود برای کاهش سرعت تلاش می‌کند ماشین را روی دنده‌های پایین تنظیم کند، اما ماشین نمی‌پذیرد؛ بنابراین با اصابت به دیوار تونل، پس از آن گاردریل و 2 ماشین سواری، سر یک پیچ واژگون و روی پهلوی راست در شیب کنار جاده، متوقف می‌شود. این راننده در فیلمی که از او منتشر شده است می‌گوید 5 راه فرار در جاده وجود داشت، اما او می‌خواسته ماشین را با کم کردن دنده متوقف کند و بنابراین به هیچ یک از راه‌های فرار پناه نمی‌برد. همین شد که جان 13 مسافر از دست رفت و 25 نفر زخمی شدند.
در تماس صبح سه‌شنبه همشهری با بیمارستان شهدای زیرآب، پرستاران اعلام می‌کنند اکنون حال 3 نفر از مجروحان به شدت وخیم است.
همه جاده‌ها راه فرار دارند
حمید شجاع کارشناس ارشدعمران است. او به همشهری می‌گوید: هنگام ساخت همه جاده‌ها، تعدادی مسیر فرعی به عنوان راه فرار تعبیه می‌شوند. همه راننده‌ها هم در مورد این مسیرها آموزش می‌بینند. پس از این که ما این راه‌ها را تعبیه می‌کنیم، راهداری با علائم و تابلوهای بزرگ این مسیرها را نشانه‌گذاری می‌کند. درست در نقطه‌ای که حادثه اتفاق افتاده است یک راه فرار وجود دارد که با شیب کمی به سمت بالا حرکت می‌کند. اگر از این راه فرار استفاده می‌شد، کم‌کم سرعت ماشین کاهش می‌یافت و توقف می‌کرد.
جست‌وجو برای مفقودان احتمالی
جهانگیر آذری رئیس هلال احمر سوادکوه، یکی از نخستین افرادی است که در محل حادثه حاضر شده است. آذری روایت تلخی از این حادثه عنوان می‌کند. او می‌گوید: ساعت 18:46 بود که مطلع شدیم تصادفی بین 2 خودروی سواری در حد فاصل منطقه دوگل و ورسک اتفاق افتاده است. نیروهای گشت هلال احمر دوگل را به منطقه اعزام کردیم. متأسفانه دقایقی بعد از رسیدن نیروها، گزارشی از همکارانم دریافت کردم که تقاضای نیروی بیشتری می‌کردند.
وی ادامه می‌دهد: پس از رسیدن نیروها به محل حادثه مشخص شد این تصادف مربوط به یک اتوبوس بود. نیروهای تمام پایگاه‌های شهرستان یعنی پایگاه گدوک در 10 کیلومتری محل حادثه، پایگاه شیرگاه و پایگاه جوارم را به محل حادثه اعزام کردم و به دلیل شدت حادثه نیروهای شهرستان‌های قائم‌شهر، نکا، جویبار و ساری هم با آمبولانس‌ها در محل حاضر شدند.
رئیس هلال احمر سوادکوه بیان می‌کند: در مجموع 75 نجات‌گر و 20 خودروی امدادی در محل حضور داشت. متأسفانه برخی اجساد به دره پرت شده بودند. برخی را باید از زیر لاشه اتوبوس درمی‌آوردیم. نیروها به دلیل احتمال پرت شدن اجساد یا افراد در دره باید تمام منطقه را می‌گشتند که این گشت تا روز 15 آبان هم ادامه پیدا کرد تا مبادا مفقودی داشته باشیم. آمار دقیقی از تعداد مسافران اتوبوس وجود نداشت و نمی‌توانستیم فرض را بر تمام شدن عملیات جست‌وجو بگذاریم.
آذری می‌گوید: در همان نخستین ساعت‌ها، برخی مجروحان گفتند راننده هنگام رانندگی، اعلام کرده است ماشین ترمز ندارد و همه مسافران از صندلی‌های خود بلند شده و به قسمت عقب خودرو رفته‌اند. متأسفانه حدود یک کیلومتر، ماشین در سرازیری با شتاب بالا حرکت کرده بود و پس از واژگونی، 70متر روی زمین کشیده شده بود. همان طور که در فیلم‌ها هم دیدید حدود 2 کیلومتر از زمان این که راننده متوجه نقص فنی در خودرو می‌شود تا زمان واژگونی، مسافت وجود دارد که راه فرارهایی هم برایش وجود داشته است.
مسئولیت خودرو با تعاونی عدل است
با تعاونی عدل (7) که اتوبوس متعلق به این شرکت است تماس می‌گیریم. دفتردار می‌گوید مدیر مجموعه اکنون در گرگان نیست و برای زیارت به کربلا رفته است. او که تأکید می‌کند از نوشتن نامش خودداری کنیم، می‌گوید تا بازگشت مدیر تعاونی نمی‌تواند اطلاعاتی در مورد حادثه ارائه دهد. وی ادامه می‌دهد: درست است اتوبوس واژگون شده متعلق به تعاونی 7 است، اما از شرکت سیر و سفر صورت‌حساب گرفته است.
محمدرضا مغاری دفتردار تعاونی سیر و سفر در ترمینال شرق تهران، این موضوع را رد می‌کند. او می‌گوید: تعاونی 7 می‌خواهد در استان مسئولیت خودش را به گردن دیگری بیندازد. خودرو ولوو ب12 متعلق به شرکت عدل است و به هیچ عنوان صورت‌حسابی از شرکت سیر و سفر نداشته است. ترابری ترمینال، صورت‌حساب‌ها را ثبت می‌کند و می‌تواند شاهدی بر این گفته باشد.
خودروهای مستهلک، خطرسازند
در پیگیری همشهری، گفته‌های دفتردار شرکت سیر و سفر تأیید می‌شود. شرکت‌های تعاونی ترمینال شرق در همکاری با همشهری، امکان گفت‌وگو با رانندگان دیگری را که با ولووهای ب12 رانندگی می‌کنند فراهم می‌آورند.
یونس کیانمهر یکی از این رانندگان، نکاتی از این ماشین‌ها عنوان می‌کند و می‌گوید: احتمال این که ترمز ماشین بریده باشد، بسیار کم است؛ البته این مدل ماشین‌ها ریتاردر (کاهش‌دهنده سرعت در ماشین‌های بزرگ) ندارند بلکه خفه‌کن دارند که در دور موتور بالا جوابگو نیست. راننده باید دور موتور ماشین را کم نگه دارد. در دور موتور بالا، ترمز هم کار نمی‌کند؛ به ویژه برای مسافت‌های طولانی که استفاده مکرر از ترمز آن را داغ می‌کند؛ اما ممکن است برق‌کشی ماشین جوابگو نبوده باشد و دنده جا نیفتاده باشد.
تا این‌جا روایت کیانمهر با داده‌های پیشین درباره تصادف همخوانی دارد. اما او مستهلک بودن خودرو را دلیلی برای اشکال در سیستم برقی و دنده می‌داند. کیانمهر ادامه می‌دهد: هر 3 ماه یک‌بار اتوبوس‌ها معاینه فنی می‌شوند. اما ماشین‌هایی که مستهلک شده‌اند ممکن است هر لحظه دچار نقص فنی شوند. این ماشین‌ها که در جاده هستند، نهایتاً مدل 84 یا 83 هستند. براساس استانداردهای جهانی هر 5 سال ناوگان حمل‌‌و‌نقل عمومی باید نوسازی شود. اما در ایران هیچ قانونی برای انجام این کار وجود ندارد.
بالا بودن هزینه تعمیرات اتوبوس‌ها
این راننده اتوبوس می‌افزاید: از سوی دیگر تسهیلاتی هم به رانندگان ارائه نمی‌شود که بخواهند ماشین‌هایشان را نو کنند. قیمت یک وولو به 150 میلیون تومان می‌رسد، اما هزینه تعمیر و نگهداری آن بسیار بالاست. پیش‌تر به رانندگان لاستیک می‌دادند. امکاناتی وجود داشت که از آن استفاده کنند؛ اما امروز هیچ امکاناتی به ما نمی‌دهند. یک راننده باید در یک سال معادل قیمت خودرویش و گاهی حتی بیشتر صرف تعمیر آن کند.
اتوبوس‌ها هم جعبه سیاه دارند
کیانمهر از وجود دوربین‌هایی در اتوبوس‌ها صحبت می‌کند که به شکل آن‌لاین به سامانه سپهتن (سامانه پایش هوشمند تردد ناوگان) وصل هستند و امکان رصد دقیق ماشین‌های سنگین را برای پلیس‌راه فراهم می‌کنند. او توضیح می‌دهد: این دوربین‌ها بعد از حادثه هم مانند جعبه سیاه یک هواپیما عمل می‌کنند. در راه حتی اگر راننده‌ای کمربندش را نبسته باشد، یا برخلاف قانون روی صندلی جلو خانمی را سوار کرده باشد، پلیس راه می‌تواند در لحظه آن را متوقف کند.
این راننده می‌گوید: رصد دقیق این دوربین‌ها می‌تواند در زمان حوادث راهگشا باشد؛ یعنی پلیس می‌تواند به راننده راهنمایی دهد. با توجه به این دوربین‌ها جزئیات پنهان مانده‌ای از یک حادثه وجود ندارد.
انتهای پیام علی عباسی مدیرکل پزشکی قانونی مازندران می‌گوید: هویت همه جان‌باختگان حادثه واژگونی اتوبوس تهران – گنبدکاووس احراز شد. اجساد همه 13 نفر کشته‌شده حادثه پس از حضور بستگان آن‌ها در پزشکی قانونی شناسایی و تحویل خانواده‌ها شد.
اگرچه در همان نخستین ساعت‌های پس از حادثه، رئیس پلیس‌راه مازندران اعلام کرد بررسی‌های نخستین از نقص فنی در خودرو خبر می‌دهد، با گذشت چند ساعت و منتشر شدن فیلم‌هایی از مصاحبه با راننده اتوبوس و مجروحان نشان داد با رعایت برخی موارد می‌شد شدت حادثه را کاهش داد. اگرچه برخی مسئولان گلستانی گفته‌اند به دلیل نبستن کمربند ایمنی شدت حادثه تا این حد زیاد و به فاجعه تبدیل شده است.
روایت راننده از حادثه
راننده گنبدی اتوبوس که از تهران به سمت گنبدکاووس حرکت می‌کرد در میانه راه متوجه شد ماشین با شتاب و سرعت بالا به دلیل جا نرفتن دنده، در حالت خلاص در حال حرکت است. در روایت راننده عنوان می‌شود برای کاهش سرعت تلاش می‌کند ماشین را روی دنده‌های پایین تنظیم کند، اما ماشین نمی‌پذیرد؛ بنابراین با اصابت به دیوار تونل، پس از آن گاردریل و 2 ماشین سواری، سر یک پیچ واژگون و روی پهلوی راست در شیب کنار جاده، متوقف می‌شود. این راننده در فیلمی که از او منتشر شده است می‌گوید 5 راه فرار در جاده وجود داشت، اما او می‌خواسته ماشین را با کم کردن دنده متوقف کند و بنابراین به هیچ یک از راه‌های فرار پناه نمی‌برد. همین شد که جان 13 مسافر از دست رفت و 25 نفر زخمی شدند.
در تماس صبح سه‌شنبه همشهری با بیمارستان شهدای زیرآب، پرستاران اعلام می‌کنند اکنون حال 3 نفر از مجروحان به شدت وخیم است.
همه جاده‌ها راه فرار دارند
حمید شجاع کارشناس ارشدعمران است. او به همشهری می‌گوید: هنگام ساخت همه جاده‌ها، تعدادی مسیر فرعی به عنوان راه فرار تعبیه می‌شوند. همه راننده‌ها هم در مورد این مسیرها آموزش می‌بینند. پس از این که ما این راه‌ها را تعبیه می‌کنیم، راهداری با علائم و تابلوهای بزرگ این مسیرها را نشانه‌گذاری می‌کند. درست در نقطه‌ای که حادثه اتفاق افتاده است یک راه فرار وجود دارد که با شیب کمی به سمت بالا حرکت می‌کند. اگر از این راه فرار استفاده می‌شد، کم‌کم سرعت ماشین کاهش می‌یافت و توقف می‌کرد.
جست‌وجو برای مفقودان احتمالی
جهانگیر آذری رئیس هلال احمر سوادکوه، یکی از نخستین افرادی است که در محل حادثه حاضر شده است. آذری روایت تلخی از این حادثه عنوان می‌کند. او می‌گوید: ساعت 18:46 بود که مطلع شدیم تصادفی بین 2 خودروی سواری در حد فاصل منطقه دوگل و ورسک اتفاق افتاده است. نیروهای گشت هلال احمر دوگل را به منطقه اعزام کردیم. متأسفانه دقایقی بعد از رسیدن نیروها، گزارشی از همکارانم دریافت کردم که تقاضای نیروی بیشتری می‌کردند.
وی ادامه می‌دهد: پس از رسیدن نیروها به محل حادثه مشخص شد این تصادف مربوط به یک اتوبوس بود. نیروهای تمام پایگاه‌های شهرستان یعنی پایگاه گدوک در 10 کیلومتری محل حادثه، پایگاه شیرگاه و پایگاه جوارم را به محل حادثه اعزام کردم و به دلیل شدت حادثه نیروهای شهرستان‌های قائم‌شهر، نکا، جویبار و ساری هم با آمبولانس‌ها در محل حاضر شدند.
رئیس هلال احمر سوادکوه بیان می‌کند: در مجموع 75 نجات‌گر و 20 خودروی امدادی در محل حضور داشت. متأسفانه برخی اجساد به دره پرت شده بودند. برخی را باید از زیر لاشه اتوبوس درمی‌آوردیم. نیروها به دلیل احتمال پرت شدن اجساد یا افراد در دره باید تمام منطقه را می‌گشتند که این گشت تا روز 15 آبان هم ادامه پیدا کرد تا مبادا مفقودی داشته باشیم. آمار دقیقی از تعداد مسافران اتوبوس وجود نداشت و نمی‌توانستیم فرض را بر تمام شدن عملیات جست‌وجو بگذاریم.
آذری می‌گوید: در همان نخستین ساعت‌ها، برخی مجروحان گفتند راننده هنگام رانندگی، اعلام کرده است ماشین ترمز ندارد و همه مسافران از صندلی‌های خود بلند شده و به قسمت عقب خودرو رفته‌اند. متأسفانه حدود یک کیلومتر، ماشین در سرازیری با شتاب بالا حرکت کرده بود و پس از واژگونی، 70متر روی زمین کشیده شده بود. همان طور که در فیلم‌ها هم دیدید حدود 2 کیلومتر از زمان این که راننده متوجه نقص فنی در خودرو می‌شود تا زمان واژگونی، مسافت وجود دارد که راه فرارهایی هم برایش وجود داشته است.
مسئولیت خودرو با تعاونی عدل است
با تعاونی عدل (7) که اتوبوس متعلق به این شرکت است تماس می‌گیریم. دفتردار می‌گوید مدیر مجموعه اکنون در گرگان نیست و برای زیارت به کربلا رفته است. او که تأکید می‌کند از نوشتن نامش خودداری کنیم، می‌گوید تا بازگشت مدیر تعاونی نمی‌تواند اطلاعاتی در مورد حادثه ارائه دهد. وی ادامه می‌دهد: درست است اتوبوس واژگون شده متعلق به تعاونی 7 است، اما از شرکت سیر و سفر صورت‌حساب گرفته است.
محمدرضا مغاری دفتردار تعاونی سیر و سفر در ترمینال شرق تهران، این موضوع را رد می‌کند. او می‌گوید: تعاونی 7 می‌خواهد در استان مسئولیت خودش را به گردن دیگری بیندازد. خودرو ولوو ب12 متعلق به شرکت عدل است و به هیچ عنوان صورت‌حسابی از شرکت سیر و سفر نداشته است. ترابری ترمینال، صورت‌حساب‌ها را ثبت می‌کند و می‌تواند شاهدی بر این گفته باشد.
خودروهای مستهلک، خطرسازند
در پیگیری همشهری، گفته‌های دفتردار شرکت سیر و سفر تأیید می‌شود. شرکت‌های تعاونی ترمینال شرق در همکاری با همشهری، امکان گفت‌وگو با رانندگان دیگری را که با ولووهای ب12 رانندگی می‌کنند فراهم می‌آورند.
یونس کیانمهر یکی از این رانندگان، نکاتی از این ماشین‌ها عنوان می‌کند و می‌گوید: احتمال این که ترمز ماشین بریده باشد، بسیار کم است؛ البته این مدل ماشین‌ها ریتاردر (کاهش‌دهنده سرعت در ماشین‌های بزرگ) ندارند بلکه خفه‌کن دارند که در دور موتور بالا جوابگو نیست. راننده باید دور موتور ماشین را کم نگه دارد. در دور موتور بالا، ترمز هم کار نمی‌کند؛ به ویژه برای مسافت‌های طولانی که استفاده مکرر از ترمز آن را داغ می‌کند؛ اما ممکن است برق‌کشی ماشین جوابگو نبوده باشد و دنده جا نیفتاده باشد.
تا این‌جا روایت کیانمهر با داده‌های پیشین درباره تصادف همخوانی دارد. اما او مستهلک بودن خودرو را دلیلی برای اشکال در سیستم برقی و دنده می‌داند. کیانمهر ادامه می‌دهد: هر 3 ماه یک‌بار اتوبوس‌ها معاینه فنی می‌شوند. اما ماشین‌هایی که مستهلک شده‌اند ممکن است هر لحظه دچار نقص فنی شوند. این ماشین‌ها که در جاده هستند، نهایتاً مدل 84 یا 83 هستند. براساس استانداردهای جهانی هر 5 سال ناوگان حمل‌‌و‌نقل عمومی باید نوسازی شود. اما در ایران هیچ قانونی برای انجام این کار وجود ندارد.
بالا بودن هزینه تعمیرات اتوبوس‌ها
این راننده اتوبوس می‌افزاید: از سوی دیگر تسهیلاتی هم به رانندگان ارائه نمی‌شود که بخواهند ماشین‌هایشان را نو کنند. قیمت یک وولو به 150 میلیون تومان می‌رسد، اما هزینه تعمیر و نگهداری آن بسیار بالاست. پیش‌تر به رانندگان لاستیک می‌دادند. امکاناتی وجود داشت که از آن استفاده کنند؛ اما امروز هیچ امکاناتی به ما نمی‌دهند. یک راننده باید در یک سال معادل قیمت خودرویش و گاهی حتی بیشتر صرف تعمیر آن کند.
اتوبوس‌ها هم جعبه سیاه دارند
کیانمهر از وجود دوربین‌هایی در اتوبوس‌ها صحبت می‌کند که به شکل آن‌لاین به سامانه سپهتن (سامانه پایش هوشمند تردد ناوگان) وصل هستند و امکان رصد دقیق ماشین‌های سنگین را برای پلیس‌راه فراهم می‌کنند. او توضیح می‌دهد: این دوربین‌ها بعد از حادثه هم مانند جعبه سیاه یک هواپیما عمل می‌کنند. در راه حتی اگر راننده‌ای کمربندش را نبسته باشد، یا برخلاف قانون روی صندلی جلو خانمی را سوار کرده باشد، پلیس راه می‌تواند در لحظه آن را متوقف کند.
این راننده می‌گوید: رصد دقیق این دوربین‌ها می‌تواند در زمان حوادث راهگشا باشد؛ یعنی پلیس می‌تواند به راننده راهنمایی دهد. با توجه به این دوربین‌ها جزئیات پنهان مانده‌ای از یک حادثه وجود ندارد.
کپی شد
