با شکل گیری انقلاب اسلامی شرایطی به وجود آمد که بسیاری از هنرمندان آثار بدیعی با موضوع انقلاب اسلامی به وجود آورند. در این شرایط، هنرمندان بر اساس فضای معنوی همسو با فرهنگ اسلامی، کیان هنر انقلاب اسلامی را پی نهادند.
هنرمندان با برداشتی از مبانی کهن ایرانی - اسلامی منطبق با مبادی نوین هنرهای معاصر پا به عرصه وجود گذاشتند تا براساس عناصر هنر ایرانی و فضای معنوی همسو با فرهنگ اسلامی، شاکله هنر انقلاب اسلامی را پایه ریزی کنند.
آنچه امروزه تحت عنوان هنر انقلاب اسلامی شناخته شده است، هنری متاثر از فضای حاکم بر زمان انقلاب بوده که از از سوی هنرمندان تداوم یافته است.
عبارت هنر انقلاب اسلامی که در تقویم همزمان با شهادت شهید مرتضی آوینی ثبت شده است، تنها یک اصطلاح یا عنوان برای توصیف سبک خاصی از هنر نیست بلکه نمایه ای از یک سلوک فردی - اجتماعی است که در قالب آثار هنری تجلی می یابد.
با این وجود هرچند انقلاب اسلامی نقش بسزایی در شکل گیری، گسترش و تداوم روش نوینی در همه رشته های هنری ایفا کرد، اما در این سالها با فرصت ها و آسیب هایی مواجه بوده که به تعبیر برخی کارشناسان تحقق کامل اهداف هنر انقلاب اسلامی را تحت تاثیر خود قرار داده است.
ارائه تعریفی جامع از هنر انقلاب اسلامی، چیستی و وضعیت فعلی این مقوله مهم موضوعی است که با حضور مسئولان، هنرمندان و صاحبنظران این حوزه در میزگرد ایرنا مرکز شهرکرد مورد بررسی قرار گرفت که مشروح آن را در ادامه می خوانید:
** هنر انقلاب اسلامی نوعی هنر متعهدانه است
مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی چهارمحال و بختیاری در ابتدا تعریفی از هنر انقلاب اسلامی ارائه داد و گفت: هنر انقلاب اسلامی یا به تعبیری هنر متعهد جریانی است که مقارن با پیروزی انقلاب اسلامی در کشور شکل گرفت و پس از آن به ویژه در سالهای پس از دفاع مقدس با بهره گیری از مضامین حماسی رو به تکامل گذاشت.
جواد کارگران ادامه داد: از آنجا که انقلاب اسلامی یک انقلاب فرهنگی بود، بی شک تمام ارکان جامعه نیز متاثر از آرمان ها و ارزش های این انقلاب رنگ و بوی اسلامی و معنوی به خود گرفت و حوزه هنر نیز از این امر مستثی نبوده و بر مبنای جهان بینی توحیدی و اسلامی منشاء خلق آثاری متفاوت در دوران خود شد.
وی اندیشه های امام خمینی (ره) را از عوامل اصلی شکل گیری هنر انقلاب اسلامی دانست و گفت: معمار کبیر انقلاب برای همه ارکان جامعه برنامه تعریف کردند و فرهنگ و هنر را به مانند سایر حوزه ها به سمت توحید و معنویت رهمون ساختند.
مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی چهارمحال و بختیاری در ادامه افزود: ساختار و سیاست های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز متاثر از هنر انقلاب اسلامی است و وظیفه ترویج، تبیین و تعمیق این مهم را برعهده دارد.
کارگران با بیان اینکه هنر انقلاب اسلامی منافاتی با آزادی هنرمندان ندارد، تصریح کرد: در قرآن کریم به عنوان مهمترین مرجع ما مسلمانان به مفاهیمی چون آزادی در هنر، مهرورزی، مودت، تحکیم خانواده، دوستی و محبت به دیگران و مفاهیم انسان ساز دیگر پرداخته شده از همین رو نمی توان گفت انقلاب اسلامی هنر را محدود کرده بلکه موجب تعالی و تکامل آن شده است.
وی افزود: بی شک هر مکتب و نظامی چارچوب و اصول خاص خود را دارد و هنرمندانی که در عرصه هنر انقلاب اسلامی فعالیت دارند در چارچوب هنجارها و ارزش های اسلامی در خلق آثار خود آزادی عمل دارند.
** هنر ایرانی مجزا از هنر انقلاب اسلامی نباشد
یک استاد دانشگاه و هنرمند فعال در حوزه موسیقی و خطاطی با انتقاد از تعاریف موجود از هنر انقلاب اسلامی اظهار کرد: با گذشت 39 سال از عمر انقلاب اسلامی، تاکنون تعریف منسجمی از هنر انقلاب ارائه نشده و این موضوع هنرمندان را با نوعی سردرگمی مواجه کرده است.
محمدحسین خلیلی ادامه داد: با این وجود تعاریفی هم که در این حوزه وجود دارد بعضا تفکیک کننده هنر ایرانی از اسلامی است، درحالی که همراهی هویت ایرانی با مضامین اسلامی می تواند نقش مکمل در این حوزه ایفا کند.
وی در ادامه خلق آثار هنری فاخر را نیازمند آزادی عمل هنرمندان دانست و گفت: بی شک در عرصه هنر انقلاب اسلامی نیز باید هنرمندان از آزادی عمل لازم برخوردار باشند تا بتوانند اثرگذاری خود را نشان دهند.
این هنرمند عرصه موسیقی تصریح کرد: به نظر می رسد توجه به خرده فرهنگ ها و هنرهای بومی و گنجاندن آن در چارچوب هنر انقلاب اسلامی می تواند نقش موثری در تکامل این مقوله ایفا کند، اما این موضوع کمتر مورد توجه قرار گرفته است.
** هنر انقلاب اسلامی در مرحله گفتمان سازی قرار دارد
رئیس حوزه هنری چهارمحال و بختیاری نیز در این میزگرد با بیان اینکه هنر انقلاب اسلامی هنوز در مرحله گفتمان سازی قرار دارد، اظهار کرد: هنرمندان نیز به مانند سایر اقشار جامعه با انقلاب اسلامی همراه و همگام شدند و از همان اوایل شکل گیری نظام اسلامی در تلاش برای خلق آثاری متناسب با اصول و چارچوب های انقلاب بودند.
حجت الله شیروانی ادامه داد: پس از پیروزی انقلاب خوانشی متفاوت و مجزا از فرهنگ و هنر شکل گرفت که به طور مثال در حوزه ادبیات داستانی، ادبیات مقاومت شکل گرفت و در حوزه شعر شاهد حماسه سرایی های نوین برگرفته از ارزش های دینی بودیم.
وی با بیان اینکه هنر انقلاب اسلامی را نمی توان به یک تعریف خاص و یا مصادیق محدود تنزل داد، تصریح کرد: باید به شاخص وسعت و جامعیت هنر انقلاب اسلامی بیش از پیش توجه کرد تا امکان نوآوری و خلاقیت را در آثار هنری فراهم آورد.
شیروانی با بیان اینکه در بعضی موارد تعاریف و تصمیم گیری های سلیقه ای مانع بازتولید و نوآوری در هنر می شود، افزود: باید مرزبندی ها براساس ساختارهای علمی و مباحث آزاد فکری در پژوهشکده ها انجام گیرد و از تنگ نظری ها در این حوزه دوری کرد.
رئیس حوزه هنری چهارمحال و بختیاری خاطرنشان کرد: عقیده ما بر این است هنر انقلاب اسلامی باید در مسیر پاسخگویی به نیازهای مردم و بهبود شرایط جامعه قرار گیرد تا بتوان شاهد اثرگذاری آن باشیم.
شیروانی با بیان اینکه حوزه هنری استان در راستای تقویت هنر انقلاب اسلامی از عناصر بومی بهره گیری کرده است، گفت: تلاش شده تا از آثاری حمایت شود که به ظرفیت ها و خرده فرهنگ های بومی استان توجه کرده و از این طریق منجر به رشد و تعالی فرهنگ و هنر استان شود.
** حفظ و ترویج هنر انقلاب نیازمند دغدغه مندی مسئولان است
رئیس حوزه هنری چهارمحال و بختیاری در ادامه با بیان اینکه حفظ و ترویج هنر انقلاب اسلامی نیازمند حمایت بیش از پیش دولت است، افزود: هرچند هنرمندان به صورت خودجوش درصدد حفظ هنر انقلاب هستند، اما نیاز است که دولت حمایت های خود را از حوزه هنر بیشتر کند.
وی کسب توفیق در عرصه هنر را نیازمند تامین ابزارهای آن دانست و گفت: بخشی از عدم موفقیت در تحقق اهداف هنر انقلاب اسلامی به این دلیل است که ابزارهای لازم از قبیل بودجه و حمایت های مالی را در اختیار نداشته ایم.
وی با اشاره به دغدغه های مقام معظم رهبری در خصوص فرهنگ و هنر اسلامی، تصریح کرد: با توجه به فرمایشات مقام معظم رهبری، هنوز در عرصه فرهنگ و هنر اقدام جدی انجام نشده و باید در این حوزه بیش از پیش تلاش کرد.
حبیب نجفی دهکردی هنرمند رشته نقاشی و استاد دانشگاه نیز در این میزگرد به سیر تاریخی سبک های هنری در ایران اشاره کرد و گفت: جریان های هنری در طول تاریخ به 2 دسته تقسیم می شود، یک جریان وابسته به دربار و حکومت است و سبک دیگر در خدمت مردم قرار دارد.
** مردمی بودن و توجه به مسائل دینی، شاخص های هنر انقلاب
وی با بیان اینکه مردمی بودن و نگاه به مسائل دینی و مذهبی 2 شاخصه اصلی هنر انقلاب اسلامی است، افزود: هنر انقلاب اسلامی ضمن آنکه خود جریان ساز است با جریان انقلاب همراه می شود و پس از آن در خدمت حفظ ارزش های جریان انقلابی قرار می گیرد.
نجفی با بیان هنر انقلاب اسلامی منشاء اثر در جریان هنری کشور بوده است، تصریح کرد: اگر بخواهیم شاهد اثرگذاری بیش از پیش هنر در ارکان جامعه باشیم نیازمند حمایت از هنرمندان، توجه به مقوله اقتصاد هنر، تبلیغات و فرهنگ سازی هستیم.
** اخلاق مداری در هنر چیزی جز انقلابی گری نیست
کریم منزوی هنرمند و استاد دانشگاه نیز در این میزگرد با بیان اینکه اخلاق مداری در هنر چیزی جز انقلابی گری نیست، اظهار کرد: بی شک هنر انقلاب اسلامی به دنبال ترویج و تعمیق ارزش های اخلاقی همچون راستی و حقیقت گویی است پس چنانچه در پی حفظ و تقویت هنر انقلاب هستیم باید پیش از آن اخلاق مداری را ترویج دهیم.
وی با بیان اینکه هنر انقلاب اسلامی با چالش ها و آسیب هایی مواجه است، افزود: نهادهایی همچون دانشگاه ها نه تنها نتوانسته اند در تولید یا بازتولید هنر انقلاب اسلامی نقش موثری ایفا کنند، بلکه در بیشتر موارد نقش مخربی نیز داشته اند.
منزوی با انتقاد از نحوه برخورد مراکز آموزشی نسبت به مقوله هنر، تصریح کرد: اگر هنر به درستی در دانشگاه ها و مدارس آموزش داده می شد بسیاری از مشکلات و چالش های اجتماعی امروز جامعه وجود نداشت.
این استاد دانشگاه با مصداق گرایی در هنر انقلاب اسلامی مخالفت کرد و افزود: با نظر به نگاه فلسفی در هنر، تعیین مصداق برای هنر انقلاب اسلامی کار درستی نیست و از نوآوری و آزادی عمل هنرمندان می کاهد.
منزوی خاطرنشان کرد: دولت متولی هنر نیست بلکه این مردم هستند که باید نقش تولیت هنر را برعهده بگیرند، زیرا هنر انقلاب اسلامی یک جریان مردمی است و باید از سوی مردم هدایت شود.
با این حال هنر انقلاب اسلامی نیازمند خوانش و بازتعریف دوباره است تا علاوه بر خلق آثار ماندگار و فاخر، بتواند پاسخگوی مطالبات جوانان در برهه کنونی باشد.
7363/6021
انتهای پیام هنرمندان با برداشتی از مبانی کهن ایرانی - اسلامی منطبق با مبادی نوین هنرهای معاصر پا به عرصه وجود گذاشتند تا براساس عناصر هنر ایرانی و فضای معنوی همسو با فرهنگ اسلامی، شاکله هنر انقلاب اسلامی را پایه ریزی کنند.
آنچه امروزه تحت عنوان هنر انقلاب اسلامی شناخته شده است، هنری متاثر از فضای حاکم بر زمان انقلاب بوده که از از سوی هنرمندان تداوم یافته است.
عبارت هنر انقلاب اسلامی که در تقویم همزمان با شهادت شهید مرتضی آوینی ثبت شده است، تنها یک اصطلاح یا عنوان برای توصیف سبک خاصی از هنر نیست بلکه نمایه ای از یک سلوک فردی - اجتماعی است که در قالب آثار هنری تجلی می یابد.
با این وجود هرچند انقلاب اسلامی نقش بسزایی در شکل گیری، گسترش و تداوم روش نوینی در همه رشته های هنری ایفا کرد، اما در این سالها با فرصت ها و آسیب هایی مواجه بوده که به تعبیر برخی کارشناسان تحقق کامل اهداف هنر انقلاب اسلامی را تحت تاثیر خود قرار داده است.
ارائه تعریفی جامع از هنر انقلاب اسلامی، چیستی و وضعیت فعلی این مقوله مهم موضوعی است که با حضور مسئولان، هنرمندان و صاحبنظران این حوزه در میزگرد ایرنا مرکز شهرکرد مورد بررسی قرار گرفت که مشروح آن را در ادامه می خوانید:
** هنر انقلاب اسلامی نوعی هنر متعهدانه است
مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی چهارمحال و بختیاری در ابتدا تعریفی از هنر انقلاب اسلامی ارائه داد و گفت: هنر انقلاب اسلامی یا به تعبیری هنر متعهد جریانی است که مقارن با پیروزی انقلاب اسلامی در کشور شکل گرفت و پس از آن به ویژه در سالهای پس از دفاع مقدس با بهره گیری از مضامین حماسی رو به تکامل گذاشت.
جواد کارگران ادامه داد: از آنجا که انقلاب اسلامی یک انقلاب فرهنگی بود، بی شک تمام ارکان جامعه نیز متاثر از آرمان ها و ارزش های این انقلاب رنگ و بوی اسلامی و معنوی به خود گرفت و حوزه هنر نیز از این امر مستثی نبوده و بر مبنای جهان بینی توحیدی و اسلامی منشاء خلق آثاری متفاوت در دوران خود شد.
وی اندیشه های امام خمینی (ره) را از عوامل اصلی شکل گیری هنر انقلاب اسلامی دانست و گفت: معمار کبیر انقلاب برای همه ارکان جامعه برنامه تعریف کردند و فرهنگ و هنر را به مانند سایر حوزه ها به سمت توحید و معنویت رهمون ساختند.
مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی چهارمحال و بختیاری در ادامه افزود: ساختار و سیاست های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز متاثر از هنر انقلاب اسلامی است و وظیفه ترویج، تبیین و تعمیق این مهم را برعهده دارد.
کارگران با بیان اینکه هنر انقلاب اسلامی منافاتی با آزادی هنرمندان ندارد، تصریح کرد: در قرآن کریم به عنوان مهمترین مرجع ما مسلمانان به مفاهیمی چون آزادی در هنر، مهرورزی، مودت، تحکیم خانواده، دوستی و محبت به دیگران و مفاهیم انسان ساز دیگر پرداخته شده از همین رو نمی توان گفت انقلاب اسلامی هنر را محدود کرده بلکه موجب تعالی و تکامل آن شده است.
وی افزود: بی شک هر مکتب و نظامی چارچوب و اصول خاص خود را دارد و هنرمندانی که در عرصه هنر انقلاب اسلامی فعالیت دارند در چارچوب هنجارها و ارزش های اسلامی در خلق آثار خود آزادی عمل دارند.
** هنر ایرانی مجزا از هنر انقلاب اسلامی نباشد
یک استاد دانشگاه و هنرمند فعال در حوزه موسیقی و خطاطی با انتقاد از تعاریف موجود از هنر انقلاب اسلامی اظهار کرد: با گذشت 39 سال از عمر انقلاب اسلامی، تاکنون تعریف منسجمی از هنر انقلاب ارائه نشده و این موضوع هنرمندان را با نوعی سردرگمی مواجه کرده است.
محمدحسین خلیلی ادامه داد: با این وجود تعاریفی هم که در این حوزه وجود دارد بعضا تفکیک کننده هنر ایرانی از اسلامی است، درحالی که همراهی هویت ایرانی با مضامین اسلامی می تواند نقش مکمل در این حوزه ایفا کند.
وی در ادامه خلق آثار هنری فاخر را نیازمند آزادی عمل هنرمندان دانست و گفت: بی شک در عرصه هنر انقلاب اسلامی نیز باید هنرمندان از آزادی عمل لازم برخوردار باشند تا بتوانند اثرگذاری خود را نشان دهند.
این هنرمند عرصه موسیقی تصریح کرد: به نظر می رسد توجه به خرده فرهنگ ها و هنرهای بومی و گنجاندن آن در چارچوب هنر انقلاب اسلامی می تواند نقش موثری در تکامل این مقوله ایفا کند، اما این موضوع کمتر مورد توجه قرار گرفته است.
** هنر انقلاب اسلامی در مرحله گفتمان سازی قرار دارد
رئیس حوزه هنری چهارمحال و بختیاری نیز در این میزگرد با بیان اینکه هنر انقلاب اسلامی هنوز در مرحله گفتمان سازی قرار دارد، اظهار کرد: هنرمندان نیز به مانند سایر اقشار جامعه با انقلاب اسلامی همراه و همگام شدند و از همان اوایل شکل گیری نظام اسلامی در تلاش برای خلق آثاری متناسب با اصول و چارچوب های انقلاب بودند.
حجت الله شیروانی ادامه داد: پس از پیروزی انقلاب خوانشی متفاوت و مجزا از فرهنگ و هنر شکل گرفت که به طور مثال در حوزه ادبیات داستانی، ادبیات مقاومت شکل گرفت و در حوزه شعر شاهد حماسه سرایی های نوین برگرفته از ارزش های دینی بودیم.
وی با بیان اینکه هنر انقلاب اسلامی را نمی توان به یک تعریف خاص و یا مصادیق محدود تنزل داد، تصریح کرد: باید به شاخص وسعت و جامعیت هنر انقلاب اسلامی بیش از پیش توجه کرد تا امکان نوآوری و خلاقیت را در آثار هنری فراهم آورد.
شیروانی با بیان اینکه در بعضی موارد تعاریف و تصمیم گیری های سلیقه ای مانع بازتولید و نوآوری در هنر می شود، افزود: باید مرزبندی ها براساس ساختارهای علمی و مباحث آزاد فکری در پژوهشکده ها انجام گیرد و از تنگ نظری ها در این حوزه دوری کرد.
رئیس حوزه هنری چهارمحال و بختیاری خاطرنشان کرد: عقیده ما بر این است هنر انقلاب اسلامی باید در مسیر پاسخگویی به نیازهای مردم و بهبود شرایط جامعه قرار گیرد تا بتوان شاهد اثرگذاری آن باشیم.
شیروانی با بیان اینکه حوزه هنری استان در راستای تقویت هنر انقلاب اسلامی از عناصر بومی بهره گیری کرده است، گفت: تلاش شده تا از آثاری حمایت شود که به ظرفیت ها و خرده فرهنگ های بومی استان توجه کرده و از این طریق منجر به رشد و تعالی فرهنگ و هنر استان شود.
** حفظ و ترویج هنر انقلاب نیازمند دغدغه مندی مسئولان است
رئیس حوزه هنری چهارمحال و بختیاری در ادامه با بیان اینکه حفظ و ترویج هنر انقلاب اسلامی نیازمند حمایت بیش از پیش دولت است، افزود: هرچند هنرمندان به صورت خودجوش درصدد حفظ هنر انقلاب هستند، اما نیاز است که دولت حمایت های خود را از حوزه هنر بیشتر کند.
وی کسب توفیق در عرصه هنر را نیازمند تامین ابزارهای آن دانست و گفت: بخشی از عدم موفقیت در تحقق اهداف هنر انقلاب اسلامی به این دلیل است که ابزارهای لازم از قبیل بودجه و حمایت های مالی را در اختیار نداشته ایم.
وی با اشاره به دغدغه های مقام معظم رهبری در خصوص فرهنگ و هنر اسلامی، تصریح کرد: با توجه به فرمایشات مقام معظم رهبری، هنوز در عرصه فرهنگ و هنر اقدام جدی انجام نشده و باید در این حوزه بیش از پیش تلاش کرد.
حبیب نجفی دهکردی هنرمند رشته نقاشی و استاد دانشگاه نیز در این میزگرد به سیر تاریخی سبک های هنری در ایران اشاره کرد و گفت: جریان های هنری در طول تاریخ به 2 دسته تقسیم می شود، یک جریان وابسته به دربار و حکومت است و سبک دیگر در خدمت مردم قرار دارد.
** مردمی بودن و توجه به مسائل دینی، شاخص های هنر انقلاب
وی با بیان اینکه مردمی بودن و نگاه به مسائل دینی و مذهبی 2 شاخصه اصلی هنر انقلاب اسلامی است، افزود: هنر انقلاب اسلامی ضمن آنکه خود جریان ساز است با جریان انقلاب همراه می شود و پس از آن در خدمت حفظ ارزش های جریان انقلابی قرار می گیرد.
نجفی با بیان هنر انقلاب اسلامی منشاء اثر در جریان هنری کشور بوده است، تصریح کرد: اگر بخواهیم شاهد اثرگذاری بیش از پیش هنر در ارکان جامعه باشیم نیازمند حمایت از هنرمندان، توجه به مقوله اقتصاد هنر، تبلیغات و فرهنگ سازی هستیم.
** اخلاق مداری در هنر چیزی جز انقلابی گری نیست
کریم منزوی هنرمند و استاد دانشگاه نیز در این میزگرد با بیان اینکه اخلاق مداری در هنر چیزی جز انقلابی گری نیست، اظهار کرد: بی شک هنر انقلاب اسلامی به دنبال ترویج و تعمیق ارزش های اخلاقی همچون راستی و حقیقت گویی است پس چنانچه در پی حفظ و تقویت هنر انقلاب هستیم باید پیش از آن اخلاق مداری را ترویج دهیم.
وی با بیان اینکه هنر انقلاب اسلامی با چالش ها و آسیب هایی مواجه است، افزود: نهادهایی همچون دانشگاه ها نه تنها نتوانسته اند در تولید یا بازتولید هنر انقلاب اسلامی نقش موثری ایفا کنند، بلکه در بیشتر موارد نقش مخربی نیز داشته اند.
منزوی با انتقاد از نحوه برخورد مراکز آموزشی نسبت به مقوله هنر، تصریح کرد: اگر هنر به درستی در دانشگاه ها و مدارس آموزش داده می شد بسیاری از مشکلات و چالش های اجتماعی امروز جامعه وجود نداشت.
این استاد دانشگاه با مصداق گرایی در هنر انقلاب اسلامی مخالفت کرد و افزود: با نظر به نگاه فلسفی در هنر، تعیین مصداق برای هنر انقلاب اسلامی کار درستی نیست و از نوآوری و آزادی عمل هنرمندان می کاهد.
منزوی خاطرنشان کرد: دولت متولی هنر نیست بلکه این مردم هستند که باید نقش تولیت هنر را برعهده بگیرند، زیرا هنر انقلاب اسلامی یک جریان مردمی است و باید از سوی مردم هدایت شود.
با این حال هنر انقلاب اسلامی نیازمند خوانش و بازتعریف دوباره است تا علاوه بر خلق آثار ماندگار و فاخر، بتواند پاسخگوی مطالبات جوانان در برهه کنونی باشد.
7363/6021
کپی شد
