منابع طبیعی از جمله مراتع و جنگل‌ها، موهبت‌هایی خدادادی است که در زمره مهمترین پشتوانه‌های اقتصادی هر کشور نیز محسوب می‌شوند.
تاثیر این منابع به گونه‌ای است که هر چقدر کشورها که از ذخایر منابع طبیعی غنی‌تر و گسترده‌تری برخوردار باشند، کمتر با معضلاتی نظیر فقر روبرو می‌شوند.
یکی از مهمترین وظایف یکایک افراد در هر جامعه، حفظ و حراست از منابع طبیعی است، به همین سبب بشر در قرن اخیر، به ویژه پس از صنعتی شدن که روند تخریب منابع طبیعی با سرعت بیشتری مواجه شد، به دنبال راهکارهایی در جهت پاسداری از این منابع برآمد.
اساس حفظ منابع طبیعی از جمله مراتع و جنگل‌ها در حوزه علم مرتعداری تعریف شده است و نه تنها به بهره‌برداری صحیح و اصولی از این منابع اشاره دارد بلکه به حفظ، احیا آنها نیز تاکید می‌کند.
وضعیت اقتصادی مراتع چهارمحال و بختیاری
از مجموع یک میلیون و ۶۴۰ هزار هکتار مساحت استان چهارمحال و بختیاری حدود ۳۳۵ هزار هکتار را جنگل و یک میلیون و ۹۳ هزار هکتار را مرتع تشکیل می‌دهد.
هم اکنون ۴۰ درصد از مراتع استان فقر پوشش دارد و نیازمند حمایت جدی و احیا است.
چرای دام در این استان بیش از ۳ تا۴ برابر ظرفیت موجود مراتع است که این روند باعث تشدید فقر پوشش مرتعی شده است.
وسعت مراتع استان یک میلیون ۹۰ هزار هکتار است، اما تنها ۲۵ درصد مراتع استان غنی و ۳۵ درصد نیز دارای پوشش گیاهی متوسط و مابقی فقیر است که در صورت جلوگیری نکردن از عوامل تخریب، از جمله چرای بی‌رویه دام، امکان افزیش وسعت مراتع فقیر در آینده دور از انتظار نیست.
کاهش پدیده خشکسالی و مشارکت مردمی در احیای مراتع، نقش ارزنده‌ای در جلوگیری از تخریب آن دارد.
مردمانی که مراتع را نجات می دهند
یکی از کسانی که برای مراتع چهارمحال و بختیاری از جان و دل مایه گذاشته است، نعمت الله اسدی است که امسال به عنوان مرتع‌دار نمونه نیز معرفی شد.
مرتع‌دار نمونه کشور، که بیش از ۸۰ هکتار از مراتع کوه کلار در روستای نصیرآباد بخش گندمان را در اختیار دارد به اهمیت آموزش و افزایش آگاهی مرتعداران توسط کارشناسان اشاره کرد و افزود: از حدود دو دهه پیش اقدام به شناسایی گیاهان دارویی در این منطقه کرده است و با بروز خشکسالی با مشورت گرفتن از کارشناسان و حمایت اداره منابع طبیعی، جهادکشاورزی و محیط زیست به منظور حفظ و احیای این مراتع اقدام به کشت این گیاهان کرده است.
اسدی، در اقدامی مبتکرانه بذر گیاهان دارویی را در قوطی‌های کنسرو سوراخ شده ریخته و آنها را به گردن دام‌ها میآویزد که با این روش دام‌ها در هنگام چرا این بذرها را در چراگاه پخش می‌کنند.
اسدی در ادامه گفت: هرچند می‌دانستم با افزایش تعداد دام‌های خود به سود بیشتری دست پیدا می‌کنم، اما شاهد نابودی این مراتع بودم و از آنجایی که همیشه علاقه فراوانی به طبیعت داشتم، تصمیم گرفتم از منافع شخصی خود صرفه نظر کرده و برای تقویت مراتع اقدام کنم.
وی، همچنین اصلاح نژاد دام و خروج دامداران غیرمجاز را نیز از دیگر عوامل حفظ و احیای مراتع تحت اختیار خود برشمرد و خاطر نشان کرد: حمایت نهادهای دولتی و راهکارهای پیشنهادی آنها سبب شده که در حال حاضر علاوه بر دامداری ، فروش گیاهان دارویی نیز برایش درآمد به دنبال داشته باشد.
به گفته وی، خوشبختانه بیش از ۱۳ نفر از مرتعداران نیز از اقدامات او تاثیر پذیرفته و روش های مشابهی را برای حفظ و احیای مراتع خود پیش گرفته اند.
مرتع‌دار نمونه کشوری در سال ۹۸ گفت و گوی اختصاصی با ایرنا توضیح داد: مراتع تنها به برهه زمانی خاصی تعلق ندارند و وظیفه نسل حاضر، حفظ این موهبت برای آیندگان نیز است.
نعمت‌الله اسدی افزود: مراتع شاید در نگاه اول محل تولید علوفه و چرای دام باشند، اما اگر توجه دقیق‌تری به آنها داشته باشیم به ارزش‌های بسیار آنها پی می بریم، زیرا این مراتع زیستگاه بسیاری از گونه‌های گیاهی و جانوری ارزشمند نیز می‌باشند و علاوه بر آن جزئی از طبیعت پیرامون را نیز تشکیل می‌دهند.
وی، ناآگاهی برخی از مرتعداران از راهکارها و مزیت‌های مرتعداری اصولی را دلیل تخریب و استفاده نابجای آنها دانست و خاطر نشان کرد: در صورتی که نگاه انسان از منافع شخصی و زودگذر خود فراتر رود و به طبیعت احترام بگذارد، می‌توان آن را برای آیندگان نیز حفظ کرد.
اسدی گفت:سطح مراتع همواره ثابت است، اما جمعیت انسان‌ها و دام‌ها همواره رو به افزایش است، بنابرین توجه به این نکته بسیار مهم است که بسیاری از مراتع ظرفیت پذیرش دام بیشتری را ندارند.
آموزشی و نقش آن برای حفظ منابع
کارشناس مرتع اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری، در خصوص نقش مراتع در اقتصاد استان می‌گوید: مراتع به عنوان بسترهای حیات، نقش انکار ناپذیری در اقتصاد استان دارند و آمارها نشان می‌دهد پس از صدور بیش از ۱۸ هزار پروانه مرتعداری در میان بهرهبرداران، اشتغال و درآمد حدود ۱۰ درصد از جمعیت استان به صورت مستقیم به عرصه‌های ملی وابسته است.
عزت‌الله سلیمانی در گفت و گو با ایرنا خاطر نشان کرد: صدور این مجوزها بر اساس ماده ۳ قانون حفاظت و بهره‌برداری منابع طبیعی کشور انجام شده است.
کارشناس مرتع اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان توضیح داد: متاسفانه عواملی از جمله تغییرات اقلیمی، تغییرات نوع بارش و نزولات آسمانی، افزایش زمان بهره‌برداری و تعدد بهرهبرداران و چرای دام غیرمجاز سبب شده است، بخش قابل توجهی از آنها در وضعیت ضعیف یا متوسط قرار بگیرند.
سلیمانی، با اشاره به پیشرو بودن چهارمحال و بختیاری در تهیه و ارائه طرح‌های مرتعداری، این اقدامات را گامی مثبت تلقی کرد، اما آن را کافی ندانست و افزود: هرچند در سال‌های اخیر مرتعداران نمونه کشوری نیز از میان مرتعداران و دامداران هم استانی انتخاب شده‌اند، اما امیدوار است، با توجه به وضعیت موجود و شرایط مراتع استان، مسوولان نگاه ویژه‌ای به این مقوله داشته باشند و با تامین اعتبار طرح‌های مرتعداری توسعه داده شوند.
این کارشناس مرتع چهارمحال و بختیاری در ادامه گفت: نگاه تک بعدی به مراتع به عنوان بستر تولید علوفه باید تغییر کند و به پتانسیل‌های مختلف آنها توجه شود به همین منظور به دنبال اجرایی کردن طرح‌های چند منظوره و تلفیقی در استان هستیم که علاوه بر حفظ مراتع، بهبود معیشت مردم را نیز به دنبال داشته باشد.
به گزارش ایرنا، در سطح استان چهارمحال و بختیاری یک میلیون و ۹۳ هزار هکتار مرتع وجود دارد که در صورت اجرای طرح‌های تلفیقی می‌توانند نقش بسزایی در رونق اقتصاد استان داشته باشند.
چهارمحال و بختیاری بیش از ۹۴۷ هزار نفر جمعیت در ۱۰ شهرستان دارد که شغل تعدادی از مردم این استان دامداری است.
