به گزارش ایرنا،کلانشهر اراک یکی از کانون های جمعیتی کشور با قدمت بیش از ۲۰۰ سال است که سابقه بلندمرتبه سازی در آن به بیش از نیم قرن می رسد، سازه هایی که با هدف خدمات تجاری و عمومی در این شهر پا گرفتند و با گذر زمان فرسوده و ناایمن شده اند و هر آن ممکن است آبستن حادثه ای تلخ نظیر پلاسکو باشند.
قصه بلند مرتبه های ناایمن اراک طولانی و لاینحل است، ماجرایی از کسب و کار در دل خطر که دامنه گسترده ای از آسیب های آن برای خدمات گیران نیز محتمل است.
موضوع فرسودگی برخی پاساژهای تجاری و ساختمان های خدمات عمومی در اراک چند سالی است که در محافل رسانه ای مطرح می شود و هر بار که حادثه ای در گوشه و کنار کشور رخ می دهد به نوعی این زخم کهنه سرباز کرده و کانون بحث و نظر قرار می گیرد اما واقعیت این است که با همه هشدارها، مشکل در این حوزه همچنان پابرجاست و برای نوسازی و ترمیم این سازه های ناایمن مشکلاتی وجود دارد و به نوعی با طرح خصوصی بودن سازه های ناایمن، صورت مسئله کمرنگ می شود.
موضوع پلاک های ناایمن شهری اراک دغدغه ای است که طیفی از کارگاه های تولیدی در دخمه های تاریک محله های قدیمی تا مراکز تجاری به کهولت رسیده و عمارت های خدمات پزشکی، مراکز آموزشی و برخی از جایگاه های صنوف غیراستاندارد را شامل می شود و به گواه اخبار موجود حل این معضل همواره به صورت شعارگونه در محافل تصمیم ساز مطرح شده و پیشنهاد اثربخش و گره گشایی در این راستا ارایه نمی شود.
همزمان با حادثه آتش سوزی پلاسکو موجی از مصاحبه ها و گزارش های متنوع در حوزه رسانه ای استان مرکزی برای بلندمرتبه های ناایمن شهری اراک و کمبود امکانات امداد رسانی حین حادثه به راه افتاد اما ریزش بنای ۵۴ ساله پلاسکو با ۵۶۰ واحد تجاری هم نتوانست اراده و راهکاری را برای ترمیم معضل محیط های کسب و کار ناامن اراک رقم بزند و این ابر مشکل همچنان در حیات خلوت تصمیم سازی قرار دارد.
بانک اطلاعاتی جامع سازه های شهری در استان مرکزی وجود ندارد
مدیرکل دفتر امور فنی استانداری مرکزی گفت: بانک اطلاعاتی جامع در خصوص ایمنی و استحکام سازه ای بناهای قدیمی استان به ویژه کلانشهر اراک وجود ندارد و ایجاد این سامانه نیازمند عزمی جدی است تا بتوان تصمیم های موثر و اصلاحات لازم را برای بلند مرتبه های ناایمن و سازه های غیرمستحکم شهرها انجام داد.
«حمیدرضا نوازنی» افزود: به تازگی ابلاغیه ای از سوی معاونت امور هماهنگی و عمرانی وزارت کشور به استان ها ارسال شده که بر اساس آن تمامی شهرداری ها مکلف هستند اطلاعات ساختمان های حساس و خاص عمومی را گردآوری کنند اما هنوز عملیات اجرایی آن آغاز نشده است.
وی اظهار داشت: اگرچه راه و شهرسازی، سازمان نظام مهندسی ساختمان، دانشگاه علوم پزشکی و یا آموزش و پرورش و سایر نهادها اطلاعاتی را در خصوص ایمنی و استحکام سازه بناهای بلندمرتبه فرسوده در اختیار خود دارند اما تاکنون این اطلاعات در استان تمام شماری نشده و گفتمانی غالب برای تصمیم سازی همه جانبه در این راستا شکل نگرفته است.است.
مدیرکل دفتر امور فنی استانداری مرکزی خاطرنشان کرد: مشاور طرح جامع کلانشهر اراک اطلاعاتی را در خصوص وضعیت سازه های ناایمن و پراکنش آن در مطالعات خود گنجانده است اما این داده ها محدود و گذرا است و نمی تواند دستمایه نقشه راه برای ترمیم و حذف سازه های ناایمن عمومی و تجاری باشد.
نوازنی ادامه داد: برخی از پاساژهای تجاری اراک مشکلات حاد در ایمنی و استحکام دارند که این موضوع به صورت ویژه در سال های اخیر دنبال شده اما هر بار به دلیل مشخص نبودن قالب کار در رفع معضلات به صورت نیمه کاره رها شده است.
مالکان و ذی نفعان سازه های ناایمن شهری اراک بی تفاوت به اخطارها
شهردار اراک در این راستا گفت: مدیریت شهری بر اساس بند ۱۴ ماده ۵۵ قانون شهرداری ها وظیفه دارد که تمامی سازه های ناامین و خطرساز عمومی را در شهرها شناسایی و نسبت به موارد مخاطره آمیز آن ها اخطار های لازم را صادر کند.
«محمدکریم شفیعی» افزود: ماده ۵۵ قانون شهرداری ها عنوان کرده که در کلیه موارد مربوط به رفع خطر سازه های ناایمن با کاربری عمومی و مزاحمت های خاص شهرداری ها مکلف هستند موارد را به شکل کارشناسی ارزیابی کرده و اخطار بهبود ایمنی داده شود که در این زمینه آتش نشانی مسئولیت مستقیم اجرای قانون را دارد.
وی توضیح داد: درصورت نادیده گرفته شدن اخظارهای رفع خطر موارد باید در نامه ای به اطلاع دادستان عمومی و انقلاب برسد تا به عنوان مدعی العموم با همراهی عوامل انتظامی نسبت به اجرای قانون اعمال نظر کند.
شهردار اراک خاطرنشان کرد: شهرداری مجری قوانین و دستورالعمل های ابلاغی از مراجع فرادستی و تصمیم ساز است و در راستای انجام تکالیف قانونی ماده ۵۵ قانون شهرداری ها نیز قاطعانه پای کار بوده است و برای حذف بلندمرتبه های ناایمن باید شورای فنی استانداری، شورای تامین، نظام مهندسی ساختمان و مالکان و ذی نفعان کسب و خدمات مشارکت جویی هدفمند و برنامه محور داشته باشند.
عزم جدی در حذف نواقص ایمنی و سازه ای بناهای ناایمن نیست
مدیر عامل سازمان آتش نشانی شهرداری اراک در این خصوص گفت: آمار شفافی از شمار سازه های ناایمن بلندمرتبه با کاربری های مختلف در اراک به آتش نشانی ارایه نشده ولی این سازمان در راستای وظایف ذاتی علاوه بر ماموریت های روزانه در مهار حوادث شهری در حوزه پیشگیری و آموزش نیز با برنامه ای جدی فعالیت دارد.
«مسعود آقازیارتی» افزود: از سال گذشته برنامه بازدید دوره ای از بناهای عمومی و تجاری با هدف ارزیابی سطح ایمنی سازه و تجهیزات و تاسیسات جانبی در اراک کلید خورده و کارشناسان آتش نشانی با حضور در ساختمان های با کاربری عمومی اخطارهای لازم را برای اصلاح نواقص فنی و تجهیزاتی ارایه می کنند.
وی توضیح داد: آتش نشانی اراک در راستای ایمنی مراکز تجاری و عمومی جدید شهری در هماهنگی با شهرداری برای صدور پروانه پایان کار عمل می کند به این ترتیب که سند اتمام بنا بدون تایید ایمنی که بر اساس شناسنامه فنی ساختمان که توسط سازمان نظام مهندسی صورت می گیرد، امکان ندارد.
مدیرعامل سازمان آتش نشانی شهرداری اراک ادامه داد: سازمان نظام مهندسی ساختمان استان در مراحل مختلف ساز و کار از طریق چهار کمیته فنی تایید کیفی و مطابق استاندارد سازه و خدمات ساختمانی را به صورت شناسنامه ارایه می کند و کارشناسان آتش نشانی با استناد به این ارزیابی تخصصی نظام مهندسی و دستورالعمل های ابلاغی ایمنی در تجهیزات و تاسیسات پایه ساختمان های عمومی و تجاری تاییدیه ایمنی را پی می گیرند.
آقازیارتی در خصوص ارزیابی ایمنی سازه های قدیمی و بلندمرتبه شهر اراک نیز گفت: این بخش از کار دشواری های خود را دارد و نیازمند همکاری بین بخشی قوی است و با همه کاستی ها آتش نشانی اراک پای کار است.
وی توضیح داد: نیمه دوم سال گذشته که برنامه ارزیابی سازه های تجاری و عمومی اراک توسط آتش نشانی کلید خورد، بازرسی از مجتمع های تجاری، اقامتی و پذیرایی، رستوران ها، بیمارستان ها و کلینک های درمانی، خوابگاه های دانشجویی، مراکز تحت پوشش بهزیستی، کاروانسراهای بازار قدیمی اراک، مهدهای کودک و سربازخانه ها و بازداشت گاه ها در دستور کار قرار گرفته که در جریان این بازرسی ها اغلب این مراکز علاوه بر ضعف هایی در استانداردهای فنی لازم در سازه و با نواقص جدی در تجهیزات ایمنی و تاسیسات مواجه بودند و اخطارهای لازم برای اصلاح مشکلات صادر شده است.
ایمن سازی و اصلاح بلند مرتبه های اراک گوش شنوا می خواهد
مدیرعامل سازمان آتش نشانی شهرداری اراک خاطرنشان کرد: در قالب این بازرسی ها ۱۹ اخطار برای مجتمع های تجاری بلندمرتبه و قدیمی، هشت اخطار به مجتمع های اقامتی و پذیرایی، ۵۸ اخطاریه برای رستوران ها، ۲ اخطار برای بازداشتگاه ها، سربازخانه و زندان های اراک، ۲۵ اخطار اصلاحی برای خوابگاه های دانشجویی، ۲۵ اخطار برای مهدهای کودک، هشت اخطار برای اقامتگاه ها، ۱۰ اخطار برای خانه های مطالعه و کتابخانه ها، سه اخطار برای بیمارستان ها و ۱۶ اخطار برای بازار تاریخی اراک صادر شده که برای بسیاری از این موارد هنوز کار جدی صورت نگرفته است.
وی ادامه داد: سرکشی به تعمیرگاه های خودرو،کارگاه های صنعتی و ساختمانی، صنوف، سینماها، مراکز ترک اعتیاد ، جایگاه های سوخت و طیف وسیعی از خدمات دیگر نیز از سال گذشته تا کنون انجام شده و نیاز است که سایر نهادهای متولی در ایمنی و استحکام سازه کنار آتش نشانی باشند و ضمانت اجرای اخطاریه ها تقویت شود.
مدیرعامل سازمان آتش نشانی شهرداری اراک عنوان کرد: برخی از مراکز تجاری بلند مرتبه و ناایمن اراک در مدت مذکور بیش از سه اخطار گرفته اند اما نتیجه ای نداشته و هنوز مشکلات پابرجاست.
آقازیارتی گفت: موضوع خطرآفرینی مراکز تجاری ناایمن و بلند مرتبه اراک در نامه های مجزا به شورای تامین استانداری مرکزی، فرمانداری، پدافند غیرعامل، دستگاه قضایی و سایر مراجع ذیربط اطلاع رسانی شده و قرار است که به صورت نمونه رفع اشکالات تاسیسات مرکز تجاری طلا در حوزه شبکه برق برطرف شود که کافی نیست.
وی یادآور شد: برای مثال بازار تاریخی اراک به عنوان یکی از کانون های مهم اقتصادی این شهر و یکی از هسته های کسب و کار پرتردد با خطرات متعددی مواجه است که از جمله آن می توان به اشکالات در شبکه برق کشی و اتصالات ناایمن اشاره کرد و از سوی دیگر نیز سدمعبرهای متعدد و حجم تردد بالا در این مجموعه اقتصادی به حدی است که اگر حادثه آتش سوزی رخ دهد سطح دسترسی و زمان مناسب در مهار آتش برای گروه های آتش نشان محدودیت دارد.
مدیرعامل سازمان آتش نشانی شهرداری اراک اضافه کرد: در جای جای سراها و تیمچه های بازار اراک کارگاه های تولید پوشاک و انبارهای پارچه و لباس، حجره های فرش و مشاغل وابسته به آن وجود دارد که از آن ها آمارگیری مناسبی نشده و در صورت بروز مشکل، مستعد بروز حادثه ای فاجعه بار خواهد بود.
آقازیارتی افزود: اغلب مجتمع های کهنه تجاری اراک سیستم اطفای حریق ناقص و ناکارآمدی دارند که این مهم برای کلانشهری مثل اراک پذیرفتنی نیست.
وی ادامه داد: پاساژ اسلامی اراک که از مجتمع های تجاری قدیمی و پرتردد اراک است نیز استحکام سازه ندارد و هنگام قدم زدن در آن دچار لرزش می شود و این درحالیست که نواقص ایمنی متعددی در تاسیسات آن وجود دارد که با وجود اخطارهای پیاپی هنوز رفع نشده است.
مدیرعامل سازمان آتش نشانی شهرداری اراک بیان کرد: این سازه باید بازسازی شود اما هربار گفته می شود که کسبه مستقر زیان می بینند و روزی اتفاقی رخ دهد چه کسی پاسخگوی مشکلات خواهد بود.
آقازیارتی گفت: اگر چه در سال های اخیر تمامی توان برای تجهیز مهارتی نیروهای آتش نشان و بهبود امکانات پایگاه های آتش نشانی اراک به کار گرفته شده اما واقعیت آن است که با اعتبارات موجود هنوز این مجموعه توان خرید تجهیزات تخصصی برای سرعت بخشی به حوادث بناهای بلندمرتبه به ویژه در آتش سوزی ها را ندارد.
وی توضیح داد: حداکثر ارتفاع نردبان های آتش نشانی در اراک ۳۲ متر است در حالیکه برخی از بناهای ناایمن اراک ارتفاعی نزدیک به ۶۸ متر دارند و تلاش ها متعدد برای تامین این تجهیز کلیدی هنوز به ثمر ننشسته است.
مدیرعامل سازمان آتش نشانی شهرداری اراک بیان کرد: در هسته مرکزی شهر اراک شمار ساختمان های فرسوده با خدمات عمومی بالا است و اغلب این سازه ها تاییدیه ایمنی ندارند و آبستن حادثه های خطرآفرین هستند و فقر تجهیزات ایمنی نبود خروجی های اضطراری در آن ها نیز داستانی جداست که تاکید مضاعفی برای چاره اساسی این سازه ها محسوب می شود.
نگاه جزیره ای در ایمن سازی شهری آسیب زا است
رئیس کمیسیون برنامه و بودجه شورای اسلامی شهر اراک معتقد است: ساماندهی سازه های ناایمن بلندمرتبه کار جزیره ای نیست و در این راستا باید همه ظرفیت ها همسو شوند.
«ایرج رضایی» افزود: طرح مباحث سازه های فرسوده بلند مرتبه و ناایمن اگرچه در نشست های تخصصی ضروری است ولی شرط اصلی در ثمربخشی بحث ها تکیه بر نقشه راه هدفمند تعیین تکالیف هر دستگاه در قبال این ساختمان ها، به بازی گرفتن ظرفیت های مردمی و بخش خصوصی و نظارت های موثر است و بدون ساز و کار مشخص خواسته ها در این بخش سال های سال در حد حرف باقی خواهد ماند.
وی توضیح داد: مدیریت شهری اراک باید تجهیز سازمان آتش نشانی را ویژه ببیند چرا که حادثه خبر نمی کند و با وجود همه محدودیت های اعتباری حمایت های اصولی از حوزه تخصصی آتش نشانی ضروری است.
رئیس کمیسیون برنامه و بودجه شورای اسلامی شهر اراک اظهار داشت: مشکلات اعتباری موجب شده که خرید نردبان بلند با مشکلاتی همراه باشد و در این زمینه می توان از ظرفیت چانه زنی نمایندگان مردمی و خیران و بخش خصوصی بهره گرفت.
هزینه های اجتماعی و اقتصادی سدی در برابر حذف ناایمن های بلندمرتبه
رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان استان مرکزی نیز در این خصوص گفت: قانون مقررات ملی ساختمان نظارت فنی و تخصصی بر استحکام سازه و مشخصات فنی بناهایی را بر عهده دارد که از سال ۷۵ ایجاد شده اند و سازه های قدیمی تر را شامل نمی شود.
«مجید ثاقبی» افزود: سازمان نظام مهندسی ساختمان استان پس از حادثه پلاسکو تیمی از مجرب ترین مهندسان ساختمان را برای ارزیابی استحکام سازه های فرسوده و بلندمرتبه اراک انتخاب کرد و گزارش مفصلی از آن در اختیار مراجع تصمیم ساز قرار گرفته اما هنوز اصلاح و ترمیم مشکلات خطرآفرین سازه های کهنه اراک، نتیجه نداده است.
وی ادامه داد: در این گزارش سازه هایی که نیاز به نوسازی دارند و نواقص تاسیسات فنی آن ها به طور مشروح آمده است اما مالکیت اغلب این ساختمان ها خصوصی است و برخی از مراکز تجاری مستاجرانی دارند که همراهی آنان و هزینه بری تعمیرات اساسی را با کندی مواجه می کند.
رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان استان مرکزی بیان کرد: حذف بلندمرتبه های ناایمن و تلاش دستگاه های متولی در این راستا هنگامی اثربخش است که همراهی بخش خصوصی و ضرورت و حساسیت های بازسازی بنا به عنوان پیشگام این برنامه نهادینه شود در غیر این صورت عزمی جمعی و اراده هدفمندی در این راستا نخواهد بود.
طرح نهادهای مسئول برای بلندمرتبه های ناایمن به ستاد بازآفرینی شهری ارسال می شود
معاون بازآفرینی شهری اداره کل مسکن و شهرسازی اراک گفت: به گفته کارشناسان و متخصصان حوزه ساختمان برخی سازه های شهری اراک نظیر پاساژ اسلامی و مجتمع تجاری طلا و طیفی از ساختمان های عمومی استحکام کافی ندارند و نواقص جدی در ایمنی و استاندارد آن ها وجود دارد که با توجه به مالکیت خصوصی باید با همراهی هیات امنا و مالکان برای بازسازی و ترمیم آن ها اقدام شود.
«مجید موزونی» افزود: تشکیل ستاد بازآفرینی شهری از اقدامات مطلوب دولت دوازدهم است که برای بهسازی و اصلاح بافت های حاشیه ای و فرسوده شهرها و ترمیم حیات اجتماعی و فرهنگی آن در همه استان ها ابلاغ شده اما در چارچوب تکالیف ابلاغی روزنه و پیشنهاد مشخصی برای بهره مندی مالکان خصوصی پاساژهای ناایمن و ساختمان های فرسوده با خدمات عمومی در بافت شهری وجود ندارد.
وی اظهار داشت: پاساژهای کهنه و ساختمان های نا ایمن با کاربری عمومی در اراک اگر در محدوه بافت های فرسوده شهری باشند می توان برای آن ها با کمک دستگاه های متولی نظیر فرمانداری و شهرداری و نظام مهندسی ساختمان طرح تعریف کرد و با مشارکت جویی هدفمند مالکان و در صورت تصویب طرح در ستاد بازآفرینی شهری کشور گامی در این راستا برداشت.
با وجود تمامی نقد و نظرها در حوزه ایمنی سازه و بناهای بلندمرتبه فرسوده شهری اراک به نظر می رسد ضعف اساسی در این راستا در حوزه همکاری بین بخشی و حساس سازی مالکان و ذی نفعان است چرا که با وجود مطالعات، قوانین و نظرگاه های متعدد همواره ترس از پیامدهای اجتماعی و اقتصادی سازه های ناایمن بلند مرتبه و فرسوده بازدارنده بوده است.
کلانشهر اراک در زمان فتحعلی شاه قاجار با هدف اقتصادی با نام سلطان آباد پا گرفت و سازه اولیه آن که شاکله ای قلعه وار با دروازه های وردی و ستون فقرات اقتصادی در مجموعه بازار داشت به عنوان یکی از نمونه های خاص معماری اسلامی و شهرسازی است.
این شهر از دهه ۵۰ با استقرار واحدهای صنعتی توسعه نامتوازنی را پیرامون هسته اولیه شهر تجربه کرده و در برخی از بخش ها از نظر بصری و فنی با آشفتگی هایی در منطر و تاسیسات مواجه است که ساختمان های بلند مرتبه ناایمن و بافت های فرسوده و حاشیه ای را می توان نمونه ای از آن یاد کرد.
هفت درصد از مساحت ۶ هزار و ۲۵۲ هکتاری کلانشهر اراک را بافت های فرسوده و سکونتگاه های غیرسمی تشکیل می دهند که ساماندهی آن ها در قالب برنامه بازآفرینی شهری دنبال می شود.
۴۵۴ هکتار از وسعت کلانشهر اراک سکونتگاه غیررسمی است که بیشتر این مناطق با کاربری های غیرمسکونی، بدون مجوز شهرداری و رعایت اصول شهرسازی ایجاد شده و در این مناطق مدرسه، فضاهای فرهنگی و ورزشی نیز یا وجود ندارد و یا در حد ناچیز است و ۲۳ درصد از جمعیت ۶۰۰ هزار نفری کلانشهر اراک در محله های حاشیه ای سکونت دارند.
بر اساس گزارش اولیه از بازنویسی طرح توسعه و عمران کلانشهر اراک اکنون ۸۷ هزار و۳۹۸ ساختمان مسکونی در شهر اراک وجود دارد اما تمام شماری در حوزه سازه های ناایمن بلند مرتبه و فرسوده این شهر کامل نیست.
۶۰۱۳/۳۰۷۵
گزارشگر:مژگان حیدری
