به گزارش ایرنا بوم گردی امروز رویکرد نوینی در کشور است و نمی توان به صورت دقیق در مورد آن نظر داد و از آینده آن به عنوان یک آینده سیاه و یا آینده ای روشن و موفق سخن گفت.
اما سوال در مورد بوم گردی که باید به جای آینده ، امروز پرسیده و پاسخ داده شود اینکه آیا مکانی که مورد استفاده برای بوم گردی قرار می گیرد مناسب برای این حوزه است؟ آیا مطالعات مربوط به نیازمندی به احداث بوم گردی شکل گرفته و یا به صورت فردی و بر اساس تصمیمات شخصی این اتفاق در حال انجام است؟ آیا بوم گردی ها به شکلی که در تعاریف علمی و محیط زیستی آن مطرح می شود مستقر و فعال هستند و اینکه چه انتظاری از بوم گردی داریم و نگاه به این نوع گردشگری به چه صورت است؟
اساتید دانشگاهی و متولیان و کارشناسان گردشگری امروز چهارشنبه طی همایشی در دانشگاه مازندران در بابلسر به بررسی این چالش ها و سئوالات پرداختند.
**بوم گردی را نباید با هدف توسعه اقتصادی دید
استاد جهانگردی دانشگاه مازندران گفت: نباید با هدف و نگاه توسعه اقتصادی به سوی بوم گردی آمد زیرا ماهیت بوم گردی سفر انسان در زندگی گذشته در دل طبیعت وآرامش است.
دکتر محمد حسن زال افزود: بوم گردی در شکل استاندارد سفری همراه با زندگی طبیعی است تا انسان را به گذشته اش برساند و نگاه اقتصادی یا به اصطلاح درآمدزایی و اشتغال زایی نشان می دهد که از هدف اصلی خود خارج شده است.
زال با بیان اینکه استقرار بوم گردی به دو شکل مرمت یا ساخت بناهای جدید شکل می گیرد، گفت: متاسفانه برخی سازه ها با معماری بومی که برگرفته از طبیعت پیرامون است همخوانی نداشته و مسیر را برای زوال معماری بومی ایجاد می کند.
وی افزود: وقتی نگاه به بوم گردی نگاهی درآمد زا و اقتصادی باشد و برای توسعه اقتصادی بوم گردی دست به تولید انبوه سازه های بوم گردی بزنیم که خارج از ظرفیت تحمل محیط است، صدمات شدید و غیر قابل جبرانی به محیط زیست و معماری محلی خواهیم زد.
وی گفت: حضور نامتوازن بناهای متعدد در زمینه بوم گردی می تواند به ظرفیت تحمل بومی خدشه وارد کند زیرا در یک بافت طبیعی و فرهنگی آثاری سبز می شوند که با سازه های جدید در ناهمخوانی قرار می گیرند.
**خانه های دوم باید از معماری بومی تبعیت کند
زال گفت: خانه دوم در دنیا موضوعی مرسوم و یک رویکرد است و به صورت طبیعی به افراد واگذار می شود اما تملکی برای آنها ایجاد نمی کنند.خانه دوم به شکل استاندارد آن در دنیا برای یک نفر یا در تملک یک فرد نیست بلکه به صورت دوره ای به افراد واگذار می شود تا از آن استفاده کنند.
وی افزود: متاسفانه در ایران موضوع خانه دوم تبدیل به دارایی افراد با تمکن مالی شده است و در مازندران نیز شاهد رشد روز افزون و گسترش آن هستیم.
وی ادامه داد: علاوه بر این خانه های دوم که امروزه به عنوان ویلا شناخته می شوند با وجود اینکه در مناطق بومی و سنتی ساخته می شوند اما اصلا از معماری بومی تبعیت نمی کنند و این همان فشاری است که بر یک محیطی بکر و جامعه محلی آن وارد می شود.
زال گفت: متاسفانه ساخت و ساز و گسترش بوم گردی در کشور گوی سبقت را از مطالعه در این حوزه گرفته است و می توان گفت که بوم گردی بیش از اینکه فعالیتی علمی باشد، به صورت شخصی و سلیقه ای انجام می شود.
این استاد دانشگاه افزود: هر بخش از گردشگری شامل یکسری نیازمندی هایی است که گردشگران به آن نیاز دارند و باید تامین شود، یکی از این نیازهای گردشگران اقامتگاه های است که مطابق با طبیعت گردی و بوم گردی است.
زال گفت: معمولا این نوع اقامتگاه ها (بوم گردی)براساس معماری بومی و سنتی و یا مرمت و احیای خانه های سنتی است و به شیوه هایی اداره می شود که بتواند نیازهای برخواسته از نوستالژی مورد علاقه گردشگران برآورده کند.
وی افزود: اهداف این اقامتگاه ها غیر از سکونت گردشگران آشنایی آنها با معماری بومی و سنتی و سبک زندگی مردم و احیای آن است که خودش نوعی جاذبه برای مردم می باشد و چون به لحاظ مکانی در مکان هایی ایجاد می شود که طبیعت محور است بنابراین از حساسیت بیشتری برخوردار بوده و باید بحث های دفع پسماند، استفاده آب، طبیعت و غیره مورد توجه قرار بگیرد.
وی تحقیق و بررسی و پژوهش را از جمله مواردی دانست که باید صورت گیرد تا بوم گردی ها بعدا با مشکل مواجه نشوند.
**درآمد زایی صرف تهدیدی برای آینده بوم گردی
استاد دانشگاه مازندران ضمن تشریح تشکیل روستاها به عنوان نخستین سکونتگاه ها اظهار کرد: بشر از ابتدای انتخاب سکونت ، روستاها را به لحاظ فیزیکی و شرایط جغرافیایی و ظرفیت های خودکفایی برای زندگی انتخاب کرد که امروزه بسیاری از آنها ظرفیت بوم گردی حساب می شوند.
مهدی رمضان زاده گفت: امروز 68 هزار آبادی در کشور داریم که البته بسیاری از آنها بویژه در مناطق کویری در معرض تخلیه سکنه هستند چون اعتراض روستاییان به شرایط اجتماعی به صورت حرکت و نقل مکان نمود پیدا می کند.
وی کاهش درآمدی، مخاطرات طبیعی، ضعف زیرساخت ها و غیره را باعث مهاجرت روستاییان به شهرها عنوان کرد و افزود: این پدیده مسلما پیامدهای منفی هم در پی دارد و پس از کاهش درآمدزایی روستاها باید به دنبال اقتصاد جایگزین باشیم.
این استاد دانشگاه گفت: طبیعتا منابع هستند که تبدیل به جاذبه می شود و افزایش درآمد و نیاز اوقات فراغت شهرنشینان، فناوری های حمل و نقل، نوستالژی، بازگشت به کودکی و گذشته از جمله مفاهیمی هستند که در ادبیات علمی جهان در روستاها مورد توجه قرار گرفته باعث طرح ایده هایی چون بوم گردی شده است.
رمضان زاده گفت: البته نحوه اجرای طرح های بوم گردی مهم است، شاید شاخص های طراحی شده کنونی در کشور در حیطه بوم گردی ما را به بیراهه بکشاند و درآمدزایی صرف شاید تهدیدی برای آینده این عرصه باشد.
**چالش های بوم گردی کنونی/حضور سرمایه گذار غیر بومی
رمضان زاده اظهارکرد: برای راه اندازی بوم‌گردی زمین و منطقه ای نیاز داریم اما در کنار آن محیط و فرهنگ جذاب، نوع معیشت و نوع جاذبه های ترکیبی می توانند آینده ای روشن را برای این نوع گردشگری رقم زند.
این استاد دانشگاه گفت: باید دقت کرد که توجه به ساختار بنا تنها نمی تواند متضمن آینده این مساله باشد و باید به نقش پررنگ جامعه محلی توجه کرد.
وی آموزش گردشگر، مکان اقامتگاه، منابع طبیعی و اقتصاد محلی، هنجارها، سودعادلانه را از جمله فاکتورهای مهم در نظر گرفته برای بوم گردی موفق برشمرد.
رمضان زاده گفت: اگر توانستیم بخشی از جامعه محلی را نیز بکار گیریم می توانیم از مهاجرت آنها جلوگیری کنیم.
وی افزود: مهمترین چالشی که اکنون در زمینه بوم‌گردی مواجهیم کج فهمی چندگانه ادارات و سازمان های ما از بوم گردی است، باید شاخص و معیارها برای ارزیابی اقامتگاه ها مشخص شوند.
رمضان زاده افزود: یکی از معضلاتی که اکنون در ارتباط با بوم‌گردی مواجهیم این است که بیشتر در حال حاضر به فیزیک و کالبد توجه می شود در حالیکه هدف باید توجه به عرضه محوری و تقاضا محوری باید باشد.
وی آمارزدگی و نگرانی از کاهش یا جابجایی آمار را از دغدغه های متولیان بوم‌گردی برشمرد و گفت : این نگاه خود یک آسیب است و از سوی دیگر مدلی برای ارزیابی اقامتگاه ها تعیین نشده در حالیکه این ارزیابی ها باید دائما انجام شود.
وی گفت: احداث اقامتگاه کافی نیست و آموزش صاحبان اقامتگاه ها باید بحث جدی مورد توجه باشد ، مدل های طراحی باید با توجه به شرایط جغرافیایی و محلی باشد،
به گفته وی توجه به صنایع فرهنگی خلاق چون موسیقی محلی نیز در بوم گردی های کنونی کمتر به چشم می آید.
وی تاکیدکرد: پیوند بین بوم گردی و شیوه های کسب درآمد بومی، فرهنگ معیشت، نوع زندگی محلی باید توسط صاحبان اقامتگاه هامورد توجه باشد.
این استاد دانشگاه افزود؛ حضور سرمایه گذار غیر بومی در راستای توسعه بوم گردی نیز شاید بزرگترین آسیبی باشد که این مقوله را تهدید می کند و از الان متولیان باید جلوی این فرایند را بگیرند.
**تسهیلات محوری؛ ویروس بوم گردی
مدیرکل میراث فرهنگی مازندران نیز در این همایش گفت: متاسفانه نگاه مردم به گردشگری درآمد محور بوده و توجهی به اصالت و استانداردهای بوم گردی ندارند و این نگاه ناشی از چندین عامل است که عبارت اند از عملکرد نامناسب میراث فرهنگی در آگاهی سازی و اطلاع رسانی در بوم گردی، پژوهش محور نبودن حوزه گردشگری، نگاه رقابتی میان افراد بومی در کسب درآمد، تسهیلات محوری در بوم گردی و مشکلات اقتصادی.
سیف الله فرزانه تسهیلات محوری را ویروسی دانست که به حوزه بوم گردی نیز سرایت کرده است و افزود: این شکل از گردشگری منجر شده تا مردم بومی برای جبران مشکلات اقتصادی به بوم گردی به عنوان ابزاری برای رسیدن به تسهیلات توجه کنند.
مدیرکل میراث فرهنگی مازندران با اشاره به اینکه در حال حاضر 103 اقامتگاه بوم گردی در استان فعالیت می کنند، گفت: تقاضای ایجاد بوم گردی روز به روز در حال افزایش است که نباید در این حوزه نسبت به تقاضاها شتابزده و تقاضا محور عمل کرد.
فرزانه تاکید کرد که سیاست ها و برنامه ریزی ما در حوزه بوم گردی ودیگر حوزه های گردشگری به گونه ای است که با توجه به طرح آمایش سرزمین و طرح جامع گردشگری که با کمک دانشگاهها انجام شده است اقدام و عمل کنیم .
وی همچنین آموزش و نظارت مستمر در موضوع گردشگری برای جلوگیری از هرگونه آسیب به جوامع محلی و محیط زیست را سیاست های این نهاد دانست و افزود: در این مسیر هیچگونه جای تخلفی وجود نخواهد داشت و میراث فرهنگی با جدیت عمل می کند.
مدیرکل میراث فرهنگی مازندران تاکید کرد: ما به دنبال توزیع متوازن گردشگر در استان هستیم تا بتوانیم فرهنگ و رسوم مختلف مازندران را به نمایش بگذاریم و در کنار حفظ سبک زندگی و طبیعت بومی، برای مردم محلی درآمد زایی و فرصت اشتغال فراهم سازیم.
فرزانه همچنین مرمت بناهای تاریخی را بهتربن راه برای ایجاد اقامتگاه های بوم گردی دانست وافزود: این اقدام نه تنها معماری بومی راتغییر نخواهد داد، بلکه کمترین هزینه و کمترین میزان خسارت را به جوامع محلی واردمی کند.
9919/1899
انتهای پیام اما سوال در مورد بوم گردی که باید به جای آینده ، امروز پرسیده و پاسخ داده شود اینکه آیا مکانی که مورد استفاده برای بوم گردی قرار می گیرد مناسب برای این حوزه است؟ آیا مطالعات مربوط به نیازمندی به احداث بوم گردی شکل گرفته و یا به صورت فردی و بر اساس تصمیمات شخصی این اتفاق در حال انجام است؟ آیا بوم گردی ها به شکلی که در تعاریف علمی و محیط زیستی آن مطرح می شود مستقر و فعال هستند و اینکه چه انتظاری از بوم گردی داریم و نگاه به این نوع گردشگری به چه صورت است؟
اساتید دانشگاهی و متولیان و کارشناسان گردشگری امروز چهارشنبه طی همایشی در دانشگاه مازندران در بابلسر به بررسی این چالش ها و سئوالات پرداختند.
**بوم گردی را نباید با هدف توسعه اقتصادی دید
استاد جهانگردی دانشگاه مازندران گفت: نباید با هدف و نگاه توسعه اقتصادی به سوی بوم گردی آمد زیرا ماهیت بوم گردی سفر انسان در زندگی گذشته در دل طبیعت وآرامش است.
دکتر محمد حسن زال افزود: بوم گردی در شکل استاندارد سفری همراه با زندگی طبیعی است تا انسان را به گذشته اش برساند و نگاه اقتصادی یا به اصطلاح درآمدزایی و اشتغال زایی نشان می دهد که از هدف اصلی خود خارج شده است.
زال با بیان اینکه استقرار بوم گردی به دو شکل مرمت یا ساخت بناهای جدید شکل می گیرد، گفت: متاسفانه برخی سازه ها با معماری بومی که برگرفته از طبیعت پیرامون است همخوانی نداشته و مسیر را برای زوال معماری بومی ایجاد می کند.
وی افزود: وقتی نگاه به بوم گردی نگاهی درآمد زا و اقتصادی باشد و برای توسعه اقتصادی بوم گردی دست به تولید انبوه سازه های بوم گردی بزنیم که خارج از ظرفیت تحمل محیط است، صدمات شدید و غیر قابل جبرانی به محیط زیست و معماری محلی خواهیم زد.
وی گفت: حضور نامتوازن بناهای متعدد در زمینه بوم گردی می تواند به ظرفیت تحمل بومی خدشه وارد کند زیرا در یک بافت طبیعی و فرهنگی آثاری سبز می شوند که با سازه های جدید در ناهمخوانی قرار می گیرند.
**خانه های دوم باید از معماری بومی تبعیت کند
زال گفت: خانه دوم در دنیا موضوعی مرسوم و یک رویکرد است و به صورت طبیعی به افراد واگذار می شود اما تملکی برای آنها ایجاد نمی کنند.خانه دوم به شکل استاندارد آن در دنیا برای یک نفر یا در تملک یک فرد نیست بلکه به صورت دوره ای به افراد واگذار می شود تا از آن استفاده کنند.
وی افزود: متاسفانه در ایران موضوع خانه دوم تبدیل به دارایی افراد با تمکن مالی شده است و در مازندران نیز شاهد رشد روز افزون و گسترش آن هستیم.
وی ادامه داد: علاوه بر این خانه های دوم که امروزه به عنوان ویلا شناخته می شوند با وجود اینکه در مناطق بومی و سنتی ساخته می شوند اما اصلا از معماری بومی تبعیت نمی کنند و این همان فشاری است که بر یک محیطی بکر و جامعه محلی آن وارد می شود.
زال گفت: متاسفانه ساخت و ساز و گسترش بوم گردی در کشور گوی سبقت را از مطالعه در این حوزه گرفته است و می توان گفت که بوم گردی بیش از اینکه فعالیتی علمی باشد، به صورت شخصی و سلیقه ای انجام می شود.
این استاد دانشگاه افزود: هر بخش از گردشگری شامل یکسری نیازمندی هایی است که گردشگران به آن نیاز دارند و باید تامین شود، یکی از این نیازهای گردشگران اقامتگاه های است که مطابق با طبیعت گردی و بوم گردی است.
زال گفت: معمولا این نوع اقامتگاه ها (بوم گردی)براساس معماری بومی و سنتی و یا مرمت و احیای خانه های سنتی است و به شیوه هایی اداره می شود که بتواند نیازهای برخواسته از نوستالژی مورد علاقه گردشگران برآورده کند.
وی افزود: اهداف این اقامتگاه ها غیر از سکونت گردشگران آشنایی آنها با معماری بومی و سنتی و سبک زندگی مردم و احیای آن است که خودش نوعی جاذبه برای مردم می باشد و چون به لحاظ مکانی در مکان هایی ایجاد می شود که طبیعت محور است بنابراین از حساسیت بیشتری برخوردار بوده و باید بحث های دفع پسماند، استفاده آب، طبیعت و غیره مورد توجه قرار بگیرد.
وی تحقیق و بررسی و پژوهش را از جمله مواردی دانست که باید صورت گیرد تا بوم گردی ها بعدا با مشکل مواجه نشوند.
**درآمد زایی صرف تهدیدی برای آینده بوم گردی
استاد دانشگاه مازندران ضمن تشریح تشکیل روستاها به عنوان نخستین سکونتگاه ها اظهار کرد: بشر از ابتدای انتخاب سکونت ، روستاها را به لحاظ فیزیکی و شرایط جغرافیایی و ظرفیت های خودکفایی برای زندگی انتخاب کرد که امروزه بسیاری از آنها ظرفیت بوم گردی حساب می شوند.
مهدی رمضان زاده گفت: امروز 68 هزار آبادی در کشور داریم که البته بسیاری از آنها بویژه در مناطق کویری در معرض تخلیه سکنه هستند چون اعتراض روستاییان به شرایط اجتماعی به صورت حرکت و نقل مکان نمود پیدا می کند.
وی کاهش درآمدی، مخاطرات طبیعی، ضعف زیرساخت ها و غیره را باعث مهاجرت روستاییان به شهرها عنوان کرد و افزود: این پدیده مسلما پیامدهای منفی هم در پی دارد و پس از کاهش درآمدزایی روستاها باید به دنبال اقتصاد جایگزین باشیم.
این استاد دانشگاه گفت: طبیعتا منابع هستند که تبدیل به جاذبه می شود و افزایش درآمد و نیاز اوقات فراغت شهرنشینان، فناوری های حمل و نقل، نوستالژی، بازگشت به کودکی و گذشته از جمله مفاهیمی هستند که در ادبیات علمی جهان در روستاها مورد توجه قرار گرفته باعث طرح ایده هایی چون بوم گردی شده است.
رمضان زاده گفت: البته نحوه اجرای طرح های بوم گردی مهم است، شاید شاخص های طراحی شده کنونی در کشور در حیطه بوم گردی ما را به بیراهه بکشاند و درآمدزایی صرف شاید تهدیدی برای آینده این عرصه باشد.
**چالش های بوم گردی کنونی/حضور سرمایه گذار غیر بومی
رمضان زاده اظهارکرد: برای راه اندازی بوم‌گردی زمین و منطقه ای نیاز داریم اما در کنار آن محیط و فرهنگ جذاب، نوع معیشت و نوع جاذبه های ترکیبی می توانند آینده ای روشن را برای این نوع گردشگری رقم زند.
این استاد دانشگاه گفت: باید دقت کرد که توجه به ساختار بنا تنها نمی تواند متضمن آینده این مساله باشد و باید به نقش پررنگ جامعه محلی توجه کرد.
وی آموزش گردشگر، مکان اقامتگاه، منابع طبیعی و اقتصاد محلی، هنجارها، سودعادلانه را از جمله فاکتورهای مهم در نظر گرفته برای بوم گردی موفق برشمرد.
رمضان زاده گفت: اگر توانستیم بخشی از جامعه محلی را نیز بکار گیریم می توانیم از مهاجرت آنها جلوگیری کنیم.
وی افزود: مهمترین چالشی که اکنون در زمینه بوم‌گردی مواجهیم کج فهمی چندگانه ادارات و سازمان های ما از بوم گردی است، باید شاخص و معیارها برای ارزیابی اقامتگاه ها مشخص شوند.
رمضان زاده افزود: یکی از معضلاتی که اکنون در ارتباط با بوم‌گردی مواجهیم این است که بیشتر در حال حاضر به فیزیک و کالبد توجه می شود در حالیکه هدف باید توجه به عرضه محوری و تقاضا محوری باید باشد.
وی آمارزدگی و نگرانی از کاهش یا جابجایی آمار را از دغدغه های متولیان بوم‌گردی برشمرد و گفت : این نگاه خود یک آسیب است و از سوی دیگر مدلی برای ارزیابی اقامتگاه ها تعیین نشده در حالیکه این ارزیابی ها باید دائما انجام شود.
وی گفت: احداث اقامتگاه کافی نیست و آموزش صاحبان اقامتگاه ها باید بحث جدی مورد توجه باشد ، مدل های طراحی باید با توجه به شرایط جغرافیایی و محلی باشد،
به گفته وی توجه به صنایع فرهنگی خلاق چون موسیقی محلی نیز در بوم گردی های کنونی کمتر به چشم می آید.
وی تاکیدکرد: پیوند بین بوم گردی و شیوه های کسب درآمد بومی، فرهنگ معیشت، نوع زندگی محلی باید توسط صاحبان اقامتگاه هامورد توجه باشد.
این استاد دانشگاه افزود؛ حضور سرمایه گذار غیر بومی در راستای توسعه بوم گردی نیز شاید بزرگترین آسیبی باشد که این مقوله را تهدید می کند و از الان متولیان باید جلوی این فرایند را بگیرند.
**تسهیلات محوری؛ ویروس بوم گردی
مدیرکل میراث فرهنگی مازندران نیز در این همایش گفت: متاسفانه نگاه مردم به گردشگری درآمد محور بوده و توجهی به اصالت و استانداردهای بوم گردی ندارند و این نگاه ناشی از چندین عامل است که عبارت اند از عملکرد نامناسب میراث فرهنگی در آگاهی سازی و اطلاع رسانی در بوم گردی، پژوهش محور نبودن حوزه گردشگری، نگاه رقابتی میان افراد بومی در کسب درآمد، تسهیلات محوری در بوم گردی و مشکلات اقتصادی.
سیف الله فرزانه تسهیلات محوری را ویروسی دانست که به حوزه بوم گردی نیز سرایت کرده است و افزود: این شکل از گردشگری منجر شده تا مردم بومی برای جبران مشکلات اقتصادی به بوم گردی به عنوان ابزاری برای رسیدن به تسهیلات توجه کنند.
مدیرکل میراث فرهنگی مازندران با اشاره به اینکه در حال حاضر 103 اقامتگاه بوم گردی در استان فعالیت می کنند، گفت: تقاضای ایجاد بوم گردی روز به روز در حال افزایش است که نباید در این حوزه نسبت به تقاضاها شتابزده و تقاضا محور عمل کرد.
فرزانه تاکید کرد که سیاست ها و برنامه ریزی ما در حوزه بوم گردی ودیگر حوزه های گردشگری به گونه ای است که با توجه به طرح آمایش سرزمین و طرح جامع گردشگری که با کمک دانشگاهها انجام شده است اقدام و عمل کنیم .
وی همچنین آموزش و نظارت مستمر در موضوع گردشگری برای جلوگیری از هرگونه آسیب به جوامع محلی و محیط زیست را سیاست های این نهاد دانست و افزود: در این مسیر هیچگونه جای تخلفی وجود نخواهد داشت و میراث فرهنگی با جدیت عمل می کند.
مدیرکل میراث فرهنگی مازندران تاکید کرد: ما به دنبال توزیع متوازن گردشگر در استان هستیم تا بتوانیم فرهنگ و رسوم مختلف مازندران را به نمایش بگذاریم و در کنار حفظ سبک زندگی و طبیعت بومی، برای مردم محلی درآمد زایی و فرصت اشتغال فراهم سازیم.
فرزانه همچنین مرمت بناهای تاریخی را بهتربن راه برای ایجاد اقامتگاه های بوم گردی دانست وافزود: این اقدام نه تنها معماری بومی راتغییر نخواهد داد، بلکه کمترین هزینه و کمترین میزان خسارت را به جوامع محلی واردمی کند.
9919/1899
کپی شد
