کودکان از جمله قربانیان خشونت‌های خانگی هستند، کودکانی که قربانی خشونت و بی‌ثباتی والدین و یا اطرافیان خود می‌شوند چنان آسیبی را متحمل می شوند که تا سال‌ها زخم‌های آن بر تن و روح‌شان ماندگار می شود به طوری که در زندگی آینده شان تاثیرات جبران ناپذیری خواهد داشت.
ایلنا ؛ کودک آزاری شامل رفتارهایی است که توسط افراد دیگر ، خصوصا بزرگسالان ، نسبت به کودکان انجام می‌گیرد و به نوعی به سلامت جسمی و روانی آنان آسیب می رساند .
هر گونه رفتار یا کوتاهی در انجام عملی که سلامت جسمی، روانی و رشد کودک را به مخاطره اندازد کودک آزاری می‌گویند. این آزارها میتواند صدمه‌ای جدی به کودکان وارد کند و یا حتی باعث مرگ‌شان شود. آزار کودکان میتواند جسمی، عاطفی، لفظی و یا جنسی باشد. حتی نادیده انگاشتن و توجه نکردن به کودکان نیز میتواند به نوعی در رده این اختلال قرار گیرد.
کودکان از جمله قربانیان خشونت‌های خانگی هستند، کودکانی که قربانی خشونت و بی‌ثباتی والدین و یا اطرافیان خود می‌شوند چنان آسیبی را متحمل می شوند که تا سال‌ها زخم‌های آن بر تن و روح‌شان ماندگار می شود به طوری که در زندگی آینده شان تاثیرات جبران ناپذیری خواهد داشت.
به نظر می رسد اهمیت و نقش اورژانس اجتماعی در کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی بیش از همه در کاهش کودک آزاری و پیشگیری از این اتفاق تاثیر گذار است.
مهمترین عوامل
معاون اداره امور اجتماعی بهزیستی استان مازندران با اشاره به مهمترین عوامل کودک آزاری و اعلام بیشترین موارد کودک آزاری اظهار داشت: تمامی کودکانی که مورد آزار قرار گرفته و در مراکز اورژانس اجتماعی پذیرش شدند، مهمترین عامل، شرایط خانوادگی است، بالاترین آمار فراوانی در خصوص علت آزار، مربوط به اعتیاد و پرخاشگری فرد آزار دهنده (اولویت اول پدر) و سپس اختلات روانی و اختلالات جنسی است. بیشترین فراوانی نسبت فرد آزار دهنده، پدران گزارش شده که کودک خود را مورد آزار جسمی ، روانی و مسامحه و غفلت قرار می دهند.
از طرف دیگر کودکانی که مورد آزار جنسی قرار گرفتند یا از طرف همکلاسی و یا از طرف افراد و غریبه بودند که خود این امر نیز نشان دهنده غفلت والدین از کودکان است.
ضرورت آموزش کودکان
وحید حسین‌زاده با بیان اینکه برای کاهش کودک آزاری نیاز به آموزش و راهکارهای مناسب در این حوزه است، افزود: برای تعیین آموزش در زمینه کودک آزاری ابتدا باید انواع کودک آزاری مشخص شود که عبارت است از کودک آزاری جسمی، جنسی، روانی و مسامحه و غفلت والدین.
مربیان و معلمان مهمترین افرادی هستند که کودک از ابتدای زندگی تا سال‌های متمادی با آنها سرکار دارد. از این رو آموزش فرزند پروری و نحوه برخورد با کودکان از اهمیت بالایی برخوردار است. والدین به طرق مختلف از فرزندان خود غافل می‌مانند و آنها را مورد بی توجهی و غفلت قرار می دهند.این نوع کودک آزاری پنهان مانده است در حالی که آمار سال‌های اخیر در سطح استان نشان دهنده افزایش کودک آزاری از نوع مسامحه و غفلت است.
از سویی، برای جلوگیری از کودک آزاری جنسی، لازم است آموزش‌هایی در جهت محافظت از خودشان ارائه شود تا بدانند که قسمت‌هایی از بدن آنها خصوصی است و در صورت بروز و یا داشتن مشکلات، از والدین، معلم و مدیر مدرسه کمک بگیرند که این روش هم یک راه پیشگیری از کودک آزاری است.
سازمان بهزیستی و آموزش و پرورش با توجه به اینکه کودکان از مهد تا دبستان در معرض آسیب و آزار قرار دارند از مهمترین ارگانهایی هستند که می‌توانند در این زمینه نقش ایفا کنند.
ضرورت به‌کارگیری مددکاران اجتماعی در مدارس
معاون امور اجتماعی بهزیستی مازندران گفت: با توجه به مواردی که اخیرا از کودک آزاری(به ویژه کودک آزاری جنسی در مدارس) گزارش شده است، به نظر می رسد بهترین اقدامی که می‌توان با کمک بهزیستی در تعامل و هم افزایی با آموزش و پرورش انجام داد، به کارگیری مددکاران اجتماعی در مدارس است.
وی افزود: حضور افرادی مانند مددکاران اجتماعی که از مسائل اجتماعی کودک آشنا باشند نقش مهمی در پیشگیری وکاهش بروز کودک آزاری دارد. همچنین نظارت بر فضای آموزشی و دقت در بکارگیری نیروها نیز از عوامل بازدارنده کودک آزاری محسوب است در گاهی موارد هم ممکن است کودک آزاری‌های جسمی و جنسی از سوی همکلاسی‌ها اتفاق بیفتد.
نقش والدین در تربیت کودکان
وی ادامه داد: یکی از مهمترین وظایف هر پدری و مادری، تربیت فرزندانشان است.تربیت جنسی کودکان نیز از اصل مهم تربیت است که والدین نباید از آن غافل باشند .از همان سن پایین به کودکان در مورد نواحی خصوصی بدنشان آموزش داده و به آنها گفته شود که چه کسانی می‌توانند به آن نواحی دست بزنند و چه کسانی نمی‌توانند ، باید به آنها آموزش بدهند اگر کسی به آن نواحی دست بزند، فورا به پدر و مادرشان اطلاع بدهند.
این مسئول ادامه داد: اگر والدین با برنامه‌ریزی درست و بلند مدت اطلاعاتی در خصوص بلوغ و مسائل جنسی در اختیار فرزندان خود قرار دهند و آرام آرام و به تناسب سنشان این اطلاعات را در اختیار وی قرار دهند از بروز بسیاری از مشکلات رفتاری و اختلالات جنسی و آزار جلوگیری خواهند کرد.
حسین زاده افزود: همچنین مادامی که کودکشان مورد آزار و به ویژه جنسی قرار گرفت از قضاوت و پیش داوری کودکان خودداری کنند، کودک را مورد سرزنش و تنبیه قرار ندهند کودک مورد پذیرش کامل قرار گیرد. در اسرع وقت با مراکز اورژانس اجتماعی و یا سایر مراکز مشاوره مراجعه نموده و از روانشناس و مددکار اجتماعی در راستای روان درمانی و بهبود وضعیت یاری گیرند.
خلاء های قانونی مهمترین مسئله
وی با بیان اینکه مهمترین مسئله در زمینه کودک آزاری خلاءهای قانونی است ، قوانینی که در سطح بین المللی است و در ایران این قوانین یا کمرنگ هستند و یا به درستی اجرا نمی شوند توضیح داد: تا زمانی که رویکردهای مقابله با مسئله کودک آزاری، ساده انگاشته شود هر روز شاهد کودک آزاری و اتفاقات ناگوار برای فرزندان این مرز و بوم خواهیم بود.
عموم مردم درباره کودک آزاری سکوت نکنند و هر جایی به مواردی برخورد کردند با خط تلفن 123 تماس بگیرند و با گزارش این موارد زمینه حمایت از کودکان معصوم و بی دفاع را فراهم کنند.
حسین زاده بیان کرد: با توجه به تعداد تماس‌های گرفته شده با خط تلفن 123 در سال 96 و 37 مورد در سه ماهه اول 97 تعدادی از کودکانی که شرایط حاد داشتند به مرکز مداخله در بحران بهزیستی مازندران ارجاع داده شده است و مورد حمایت های اجتماعی و روانی قرار گرفتند .
معاون امور اجتماعی بهزیستی مازندران گفت: پس از تماس و اعلام کودک آزاری با خط تلفن 123، تیم خدمات سیار اورژانس اجتماعی(متشکل از مددکاری اجتماعی و روانشناسی) با حضور در مکان، وضعیت را بررسی می کند، پس از بررسی، در صورتی که کودک از سوی والدین مورد آزار قرار گرفته باشد و شرایط به گونه ای باشد که امنیت روانی و به ویژه جانی کودک در خطر باشد، به دادستان محترم گزارش داده می‌شود و پس از تایید و صدور حکم مبنی بر عدم صلاحیت والدین از سوی مراجع قضایی، در یکی از مراکز نگهداری سازمان بهزیستی پذیرش می‌گردد.
نقش مداخلات بهنگام در کاهش عوارض
این مسئول گفت: مداخلات بهنگام در معضل کودک آزاری و کاهش عوارض آن، نقش مهمی را در ایجاد حساسیت برای کنترل این معضل در جامعه ایفا می‌کند.
وی افزود: مددکاران اجتماعی پس از بررسی شرایط کودک و در صورت امکان نگهداری کودک در خانه، آموزش های لازم را به والدین و سرپرست کودک می‌دهند و در صورت عدم تایید شرایط مناسب منزل، وی را به مراکز سازمان بهزیستی منتقل می‌کنند.
حسین زاده اعلام کرد: بیشترین سن کودک آزاری مربوط به 9 تا 7 سال به تعداد 120نفر ، صفر تا 6 سال 66 نفر، 10 تا 14 سال 63 نفر، 15 تا 18 سال نیز 31 نفر در شش ماهه اول 97 بوده است .
معاون امور اجتماعی بهزیستی مازندران تعداد تماس با خط تلفن 123 در خصوص کودک آزاری در شش ماهه اول سال 97 را 280 مورد اعلام کرد و افزود: از این تعداد 110 مورد آزار جسمی، 15 مورد آزار جنسی، 23 مورد آزار روانی،108 مورد آزار غفلت و 24 مورد نامشخص بوده است.
وی ادامه داد: از تماس های گرفته شده در همین بازه زمانی 112 مورد حل مشکل با مداخلات تلفنی ، 97 مورد اعزام تیم سیار به محل و حل مشکل،71 مورد ارجاع به مرکز مداخله در بحران برای ادامه خدمات رسانی برای مراجعین با شرایط حاد بوده است.
نتایج اقدامات کودکانی که در 6 ماهه سال 97 به مرکز مداخله در بحران ارجاع داده شده است اینگونه بوده است، 7 نفر به مرکز کودکان خیابانی، یک نفر به مراکز درمانی، یک نفر به مرکز شبه خانواده، یک نفر به منابع اجتماعی برون سازمانی ارجاع داده شدند.
کمپین " نه به کودک آزاری " گامی برای حساس‌سازی جامعه
بهزیستی استان مازندران مهرماه سال گذشته در حمایت از کودکان در اقدامی کمپین " نه به کودک آزاری" را با هدف آشنایی و حساس سازی جامعه و خانواده ها با مقوله کودک آزاری راه‌اندازی کرد که پارک روشن در مرکز مازندران میزبان کودکان و مربیان مهد کودک هایی است که یک صدا به کودک آزاری«نه» گفتند.
سید سعید آرام مدیرکل بهزیستی استان نیز بیشترین تماس با اورژانس اجتماعی را ارتباط با کودک آزاری جسمی دانست و گفت: بیشترین کودک آزاری جسمی در خانواده‌های پر جمعیت، دارای سطح تحصیلی و اقتصادی پایین و ساکن محلات آسیب دیده و حاشیه نشین شهر اعلام کرد.
وی با بیان اینکه بیشترین تاکید ما به کودک آزاری‌ها از نوع تلفیقی است، اظهار کرد: در حال حاضر شاهد کودک آزاری جسمی، عاطفی و غفلت هستیم که بیشتر در مناطق حاشیه نشینی خودنمایی می‌کند.
مدیرکل بهزیستی مازندران عواقب کودک آزاری از نوع غفلت را بیشتر از آسیب جسمی دانست و تصریح کرد: کودک آزاری از نوع غفلت بیشتر در خانواده‌های سطح تحصیلی و تمکن بالا دیده می‌شود که ناشی از محبت زیاد خانواده‌ها است.
بنابراین این اقدام اجتماعی میتواند سرفصلی باشد تا جامعه نحوه مقابله با این معضل فرهنگی و اجتماعی آگاهی پیدا کند از سویی دیگر شمار تماس با خط تلفن 123 میتواند هم اعتماد مردم به این نهاد اجتماعی باشد و هم میزان وقوع جرائم را اعلام کند با توجه به رضایتمندی افراد از نحوه برخورد و عملکرد کارشناسان این مجموعه می توان گفت که فعالیت سازان بهزیستی در جلوگیری از برخی جرائم بسیار محسوس و غیر قابل انکار است.
بر این اساس خشونت علیه کودکان و زنان همیشه از بدترین و خشن‌ترین انواع خشونت‌های خانگی مطرح بوده و علل و عوامل شکل‌گیری و راههای جلوگیری از آن همیشه یکی از موضوعات مورد توجه در بین تحلیلگران و پژوهشگران علوم اجتماعی و جامعه شناسان بوده است.
شماری از جامعه شناسان و روانشناسان بر این باورند که فشارهای زندگی مدرن و صنعتی، مشکلات اقتصادی و معیشتی و عدم توانایی افراد برای مقابله با معضلات و به تعبیری عدم برخورداری از مهارت های زندگی موجب رشد خشونت در جامعه شده است.افزون بر این ، کاهش آستانه تحمل افراد جامعه، عدم توان کنترل بر رفتار و گفتار در زمان بروز عصبانیت و هیجانات، موجب بروز حوادث دلخراش ناشی از درگیری های خیابانی و خشونت های خانگی شده است.
گزارش : زهرا شریفی
