اگر این پایه و اساس از همان ابتدا بدرستی بنا نهاده شود بسیاری از در حوزه های مختلف فرهنگی و اجتماعی ایجاد نخواهند شد اما به نظر می رسد که آموزش و پرورش در این زمینه به توفیق کامل نرسیده است و علی رغم تغییرات مختلفی که طی دهه های اخیر در نظام آموزشی ایجاد شده که هنوز به آن رسالت خود نتوانسته است بطور کامل دست یابد.
بنا بر نظر کارشناسان اگر در یک نظام آموزشی تغییرات زیاد و مکرر صورت گیرد یعنی آن نظام نتوانسته است به خواسته های خود برسد و لاجرم ناچار و ناگزیر از تغییر در شیوه خود می شود.
در عین حال کارشناسان آموزشی در حوزه آموزش و پرورش بر این باورند، این نهاد به تنهایی و یک تنه نمی تواند در جریان فرهنگ سازی جامعه موثر عمل کند مگر اینکه سایر نهادها اعم از خانواده و رسانه ها بعنوان قدرت برتر دنیای امروز در کنار و هماهنگ با آموزش و پرورش باشند.
عدم تطابق و هماهنگی بین آموزش و پرورش با خانواده، والدین و فرهنگ غالبی که از طریق رسانه های پرنفوذ از جمله فضای مجازی و شبکه های اجتماعی مجازی ترویج داده می شود منجر به گسست فرهنگی می شود که بیشترین آسیب آن متوجه دانشآموزان بعنوان آینده سازان جامعه می شود.
کارشناسان حوزه رسانه نیز بر باورند در دنیای امروز رسانه های سنتی به شدت تضعیف شده اند وبعبارتی می توان گفت رسانه های رسمی به حاشیه کشیده شده اند و در عین حال همین رسانه های رسمی به دلیل محدودیت هایی که دارند نیم توانند و توان رقابت با رسانه های جدیدتر امروزی اعم از شبکه های اجتماعی را ندارند .
علاوه بر این رسانه ملی نیز با نگاهی یک جانبه نگرا نمی تواند بیانگر افکار و خواسته های تمام مخاطبین باشد و حتی این رسانه نیز بجای اینکه کنشگر باشد در بسیاری مورد واکنشی عمل می کند که در مجموع رسانه ای منفعل نیز نمی تواند در جریان فرهنگ سازی موفق عمل کند..
فرهنگ عمومی به معنای فرهنگ غالب و گسترده ای است که در میان عموم جامعه رواج دارد و حوزه ای از عقاید، ارزش ها، جلوه های احساسی و هنجارها است. از سال ۱۳۸۷شورای فرهنگ عمومی ۱۴ آبانماه را بنام روز فرهنگ عمومی نام گذاری کرده است.
بنا بر دیدگاه کارشناسان زمانیکه از اصلاح فرهنگ عمومی صحبت می شود باید یادآور شد، فرهنگ عمومی واژه کلی است که همه آن معیوب نیست اما در برخی رفتارهای عمومی شاهد مواردی از رفتارها هستیم که نه ریشه در فرهنگ غنی ایرانی و نه ریشه در فرهنگ اسلامی دارد ؛ مواردی همچون قانون گریزی، عدم رعایت حقوق شهروندی، کاهش آستانه تحمل، فردگرایی، ریاکاری و تظاهر، فساد اداری ، تنزل سطح ادبیات فاخر توام با ادب و متانت و موارد بسیاری دیگر، بخش هایی از فرهنگ عمومی هستند که ضرورت اصلاح فرهنگ عمومی را بیشتر می کند.
بعبارتی درعین حال که توسعه فرهنگ عمومی باید مورد توجه و تاکید باشد ولی در جاهایی اصلاح فرهنگ عمومی ضروری تر بنظر می رسد تا بتوان بین فرهنگ رسمی و فرهنگ عمومی که از جریانی سیال و پیشرو برخوردار است تعادل ایجاد کرد.
فرهنگ عمومی مطابق نیازهای روز جامعه پیش می رود
رضا بهنود جامعه شناس و استاد دانشگاه گفت: فرهنگ عمومی تعاریف متعددی دارد ؛ خیلی از جلوه های فرهنگ در تمام حالت ها و شیوه های زندگی ما نهفته است و در عین حال به تمام جنبه های زندگی ما اشاره دارد که آن شیوه های مورد وثوق همه افراد جامعه است.
وی افزود: انچه که بعنوان فرهنگ مورد پذیرش قرار دارد بر اساس ذات ایرانی و اسلامی بنا نهاده شده است که در نهایت منجر به اشتراکاتی در بین اعضای جامعه می شود که ما را از آن نظر شبیه بهم می کند.
این جامعه شناس یادآور شد: در عین حال فرهنگ عمومی یک تعریف اختصاصی و مختص بخود دارد که مطابق با نیازهای روزآمد مردم جلو می رود و در این جریان ، مولفه هایی همچون رسانه، خانواده و آموزش و پرورش بر آن اثرگذار هستند.
جریان سیال فرهنگ عمومی
این استاد دانشگاه افزود: فرهنگ عمومی از جریانی سیال و پیش رونده برخوردار است و مطابق با نیازها پیش می رود و در عین حال آمادگی برای نیازها را نیز فراهم می کند و در بسیاری موارد شاهد هستیم که فرهنگ رسمی نمی تواند به فرهنگ عمومی برسد و بعبارتی ساده تر به آن نمی رسد.
بهنود اظهار داشت: از بین گزینه های موثر بر جریان فرهنگ عمومی، خانواده در دسترس ترین نهاد است و اساس جامعه پذیری در یک فرد نهایت تا ۱۲ سالگی و در خانواده بنا نهاده می شود.
خانواده توانمند ؛ جریان ساز در فرهنگ
وی افزود: خانواده که بیشترین تاثیر در جامعه پذیری اعضای خود دارد در عین حال مرجع های آن جاهای دیگری که ریشه های آن به آموزش و پرورش است برمی گردد که اگر بدرستی این آموزش صورت گرفته باشد ، این نهاد با اعضایی دانا و فرهیخته و توانمند می تواند در جریان فرهنگ سازی موفق عمل کند.
این جامعه شناس گفت: در تمام دنیا سخت ترین مجوزها برای تشکیل خانواده اعمال می شود چون این نهاد قرار است مسئول اصلی تربیت نسل آینده باشد اما این نهاد تنها در صورتی می تواند به این رسالت خود بدرستی عمل کند که خود بسنده باشد یعنی انقدر منابع در اختیار داشته باشد تا بتواند به آن وظایف در نظر گرفته خود نیز عمل کند.
شرط سنی برای تشکیل خانواده کافی نیست
بهنود افزود: قطعا در جامعه ای که تنها شرط لازم برای ازدواج رسیدن به سنی خاص است و سایر معیارها در نظر گرفته نمی شود ، آن خانواده نیز نمی تواند تضمین کننده تربیت باشد.
وی با بیان اینکه مدرسه یکی دیگر از عناصر موثر بر فرهنگ عمومی است گفت: مدرسه یکی از عوامل موثر محسوب می شود اما آیا مدرسه با این زیرساخت ها و استاندارهایی که دارد می تواند پاسخگوی نیاز فرهنگی باشد ؟!
این استاد دانشگاه افزود: مدرسه اگر بتواند پاسخگوی نیازهای فرهنگی جامعه باشد به فضایی لذت بخش برای دانش آموزان تبدیل می شود تا جایی که در نهایت بر این باور معتقد شد که ؛آگاهی برای ما آزادی می آورد.
رسانه ها قدرت بی بدیل در فرهنگ سازی
بهنود با تاکید بر اینکه رسانه ها رکن اصلی در جامعه پذیری هستند گفت: رسانه زمانیکه انحصاری عمل کند و بیانگر آرا و عقاید همگان نباشد ، مخالف و معاند زیاد پیدا می کند و همین عامل باعث می شود تا همان رسانه انحصار طلب مورد انتخاب مردم واقع نشود .
وی افزود: شایعه بلای جان فرهنگ عمومی است و شایعه زمانی رواج دارد که جامعه تشنه اطلاعات است و مردم دسترسی به اخبار و اطلاعات نداشته باشند و مسیرهای دسترسی به اخبار مسدود باشد .
این استاد دانشگاه گفت: در چنین شرایطی شایعه در جامعه تقویت می شود و راهکار مناسب اعتماد سازی در جامعه به کمک رسانه ها است تا بتوان سرمایه های اجتماعی ایجاد کرد.
ضرورت یکپارچی تریبون های مختلف فرهنگی
این جامعه شناس با اشاره به تعدد در مراجع فرهنگی گفت: اینکه از چندین مرجع و تریبون مختلف در مورد فرهنگ صحب می شود باعث سردرگمی در این موضوع می شود باید خروجی این مباحث جمعبندی و گفته های متناض یکپارچه شوند تا اثربخشی بیشتری داشته باشند.
بهنود با بیان اینکه فرهنگ باید اصلاح گر فرهنگی داشته باشد گفت: قرار نیست هر چند سال یکبار نظام آموزشی را تغییر بدهیم و این تغییرات خود هزینه بر است و در نتیجه اینکه آن نظام نتوانسته است پاسخگوی نیازها باشد ناگزیر از تغییر شده است.
ضرورت سواد رسانه ای و تقویت فرهنگ عمومی
وی با تاکید بر اینکه باید سواد رسانه ای ارتقا یابد گفت: ضریب نفوذ گوشی های تلفن همراه در ایران ۲ برابر فنلاند یعنی همان کشور سازنده همین گوشی ها است در چنین شرایطی که یک رسانه پرنفود بدون کمترین آموزشی در اختیار گذاشته می شود دیگر نمی توان انتظار اثرگذاری در حوزه فرهنگ سازی را داشت.
این جامعه شناس گفت: فرهنگ عمومی باید برخی از مسائل کارکردی خود را حل کند در غیر اینصورت این وضع همچنان بی نتیجه ادامه خواهد داشت یکی از این مسائل کارکردی اعتماد سازی است تا در نتیجه آن انطباق ایجاد شود و در این مسیر مطالبه عمومی مردم فرهنگ ساز است .
فرهنگ سازی با نگاه های واقع گریانه بجای رویای پردازی
بهنود افزود: دستیابی به اهداف دومین مشکلی است که فرهنگ عمومی باید آن را رفع کند یعنی اینکه از همان ابتدا رویا پردازی نکنند و اگر رویا پردازی شد تمام امکانات نیز بسیج شوند تا رسیدن به آن اهداف محقق شود.
این استاد دانشگاه گفت: مساله دیگری که فرهنگ عمومی باید آن توجه کند این است که فرهنگ عمومی مجدد باید به انسجام خود فکر کند و بین مواد و مصالح درونی خود یک پیوستگی ایجاد کند تا همه به آن استناد کنند که این تنها با پذیرش تکثرها امکان پذیر است.
وی گفت: در عین حال فرهنگ عمومی باید از خودش انتقاد کنند و با بازنگری هایی که از خود انجام می شود باید موارد مورد آسیب را در جاهایی نیز خود شناسایی و مورد نقد قرار دهد.
این جامعه شناس یادآور شد: کارگزاران رسمی فرهنگ عمومی باید حفظ الگو کنند یعنی هر کسی که در این حوزه فعال است باید خود یک عامل فرهنگی باشد و صرفا واعظ و گوینده نباشد.
ضرورت نگاه ترمیمی و اصلاح فرهنگی
بهنود گفت: در مورد موضع فرهنگ عمومی و اصلاح آن در مواردی باید خانواده را مورد بازنگری جدید قرار داد و خانواده ای با مهارت های جدید در نظر گرفت و آموزش مهارت ها در سیستم آموزش و پرورش مورد تاکید قرار گیرد چون در شرایط فعلی آموزش ما به هیچ وجه مهارتی نیست.
وی گفت: نکته مهم دیگر توجه به رسانه است ؛ تکلیف رسانه را باید مشخص کرد با رسانه می توان اعتماد سازی و مشارکت داوطلبانه ایجاد کرد تا با طراحی اهداف در این عرصه به موفقیت های مورد انتظار رسید.
رسانه ها به شدت تضعیف شده اند
فعال رسانه ای در بروجرد گفت: رسانه های رسمی و سنتی در کشور به شدت تضعیف شده اند.
اکبر مرادی افزود: میدان دارد ترویج فرهنگ در کشور ما شبکه های اجتماعی بدون هویت شده اند.
وی اظهار داشت: به حاشیه کشیده شدن رسانه های رسمی در کشور ما به عملکرد آنان برمی گردد زیرا رسانه های رسمی با محدویت هایی برای انتشار اخبار و مطالب خود روبرو هستند که باعث شده شبکه های اجتماعی و مجازی بدون هویت میدان دار ترویج فرهنگ شوند.
این فعال رسانه ای گفت: امروز مردم جواب بسیاری از مسائل مختلف اجتماعی و سیاسی و فرهنگی را از شبکه های بدون مجوز تلگرامی و اینستاگرامی می گیرند و مردم بسیاری ازسوالات خود در باره مسائل فرهنگی را درست یا غلط از شبکه های مختلف مجازی دریافت می کنند.
وی با اشاره به اینکه مهمترین مولفه در جامعه مقوله فرهنگ است گفت: رسانه ملی با توجه به اینکه بالاترین تاثیر را در فرهنگ جامعه می گذارد نباید یک جانبه گرایی داشته باشد.
مرادی افزود: ضعف های رسانه ملی باعث شده که مردم به شبکه های ماهواره ای رجوع کنند و اخبار و اطلاعات خود را از شبکه های ماهواره ای دریافت کنند.
وی بیان کرد: رسانه ملی باید به همه سلایق احترام بگذارد تا بتواند فرهنگ ایرانی و اسلامی را در کشور ترویج دهد.
این فعال رسانه با اشاره به اینکه یکی دیگر از مسائلی که فرهنگ را تحت تاثیر خود دارد مسئله اقتصادی است گفت: تا زمانی که مسائل اقتصادی مردم حل نشود و دغدغه معاش مردم از بین نرود فرهنگ اصلاح نمی شود.
فرهنگ مختص زمان ومکان خاصی نیست
کارشناس امور فرهنگی آموزش و پرورش بروجرد گفت: فرهنگ مختص زمان و مکان خاصی نیست از ابتدای خلقت موضوع فرهنگ مطرح بوه و دارای آسیب‌ها، نقاط قوت و ضعفی بوده است.
محمد کاوند افزود: فرهنگ عمومی تمام باورها، آداب و رسوم جامعه را در بر می گیرد و در واقع به عنوان بستری مشترک برای همه خرده فرهنگ‌ها محسوب می شود و در پی پیوند فرهنگی اجتماع است.
وی اظهار داشت: فرهنگ عمومی پتانسیل های خوبی برای پیوند و انسجام اجتماعی دارد، هر چند با چالش هایی نیز روبرو است که مساله دوگانگی فرهنگ رسمی و غیررسمی یکی از آنها به شمار می رود که در همه زمینه ها دیده می شود.
کاوند بیان کرد: در دوره امروز فرهنگ دارای تعارف مختلفی است که براساس آن نقش و جایگاه هایی در نظر گرفته شده و در بین دستگاهای فرهنگی مطبوعات، دانشگاه‌ها نقش مدارس مهمتر و بیشتر است.
کارشناس امور فرهنگی آموزش و پرورش بروجرد اضافه کرد: پایه و اساس تربیت بعد از خانواده در مدرسه انجام می شود و مقطع ابتدایی پایه و اساس تربیت در اموزش و پورش است.
کاوند افزود: اگر سنگ بنا را درست به کار بگذاریم و بر مبنای اصول تربیتی تعریف شود دانش آموز با فرهنگی غنی وارد جامعه شده و مشکلی تا انتها نخواهیم داشت و فرد در دوران تحصیل ،سربازی و ورود به بازار کار با ناهنجاری و آسیب روبه و نمی شود و می تواند انتظارات فرهنگی را برآورده سازد.
وی گفت: اینکه آموزش و پرورش تا چه حد توانسته در این عرصه موفق باشد جای سوال دارد زیرا همه روانشناسان و جامعه شناسان معتقدند آموزش و پرورش نتوانسته نقش فرهنگی خود را ایفا کند و خلل ایجاد شده و برمی گرد به مسایل اجتماعی و موضوعات اقتصادی که بر این موضوع سایه انداخته و قطعانه رسانه ها، محتوا کتب درسی بر این موضوع بی تاثیر نبوده است.
کارشناس امور فرهنگی آٍموزش و پرورش بروجرد ادامه داد: تا قبل از انحلال امورتربیتی، تغییر کتب درسی با محتوی آموزشی بود و از نظر پرورشی نیز تغییراتی داشته ایم تا اینکه موضوع سند تحول بنیادین که نظام جامع برنامه ریزی آموزشی و تربیتی است مطرح شد که ۶ساعت برای آموزش و پرورش تعیین کردندکه اهدافی این نهاد که تغییر کتب درسی با رویکرد مسایل آموزشی و اقتصادی با هدف کسب مهارت در نظر گرفته شود.
کاوند ادامه داد: آموزش و پرورش با توجه به گستردگی که دارد به تنهایی نمی تواند به اهداف خود دست یابد، اگر کمک های خانواده نباشد نمی تواند به تنهایی موفق باشد و خانواده نباید درخواست کمک آموزش و پرورش را تنها حمایت مادی تلقی نماید بلکه حمایت های معنوی و روحی روانی فرهنگی و فکری بسیار مهم و تاثیر گذار بوده و مانع گسست بین نهاد خانواده و آموزش و پرورش می شود.
وی افزود: جایی که سطح فرهنگ عمومی بالاست مشارکت مردم و خانواده ها و حضور اولیا در مدارس بیشتر و آسیبهای فرهنگی کمتر است و حدود ۴۰ درصد اولیا ارتباط تنگاتنگی با مدرسه دارند.
کاوند تاکید کرد: همه افراد جامعه محصول آموزش و پرورش هستند و اگر ما به عنوان اولیا در این سیستم خوب آموزش دیده و مهارتهای اجتماعی را خوب آموزش دیده باشیم ،قطعا به عنوان پدر مادر و اولیا تاثیر پذیری ما در جامعه بیشتر است.
وی گفت: علت گسست بین خانواده و نهاد اموزش و پرورش این است که اولیا در نهاد آموزش و پرورش مهارت و آموزش لازم را ندیده و این خلا فرهنگی موجب شکاف و گسست بین این ۲نهاد شده است.
کارشناس امور فرهنگی آٍموزش و پرورش بروجرد گفت: نباید بار تربیتی تنها بر دوش آموزش و پرورش بیفتد چرا که دستگاههای فرهنگی فراوانی در کشور وجود دارد که هرکدام به نوبه خود می تواند با تقویت فرهنگ جلوی بسیاری از ناهنجاریه و گسست ها را بگیرد زیرا دانش آموز تنها ۶ساعت در محیط مدرسه است و بعد از آن می تواند مورد حمله بسیاری از تفکرت و هجمه های منفی و ناهنجاریهای اجتماعی قرار گیرد.
کاوند افزود: رسانه ها ٌ،فضای مجازی،ٌ اختلافات خانوادگی ٌ،مطبوعات همه بر فرهنگ و تربیت دانش آموز اثر دارد و اگر دستگاههای دیگر به وظیفه خود عمل نکنند دانش آموز دچار تعارض و دوگانی می شود و می بیند معلم در کلاس چیزی میگوید اما در خانواده عکس آن انجام می شود و موجب می شود تا دانش آموز دچار دوگانگی و نهایت سرخوردگی شود.
وی اظهار داشت: یکی از آسیب های حوزه فرهنگ سازی و فرهنگ عمومی تشدد آرا و اختلاف نظرهایی است که در بخش فرهنگ است.
فرهنگ، اشکارترین و نامری ترین بخش زندگی هر فرد است
دبیر کمیته بانوان فرمانداری بروجرد گفت: فرهنگ اشکارترین و نامری ترین بخش زندگی هر فرد است، آشکارترین همان فرهنگ مادی آداب و رسوم است و بخش نامری رفتارهای درونی شده در وجود هر فرد است.
اعظم همتی افزود: فرهنگ هرجامعه هویت هر کشور بوده و ضروری است با جذب نقاط قوت فرهنگی و دفع نقاط ضعف در فرهنگ در راستای شکل گیری فرهنگ عمومی جامعه تلاش نمود.
وی تاکید کرد: فرهنگ ممکن است جنبه اختصاصی یا عمومی داشته باشد، که در مفهوم عمومی مثل میراث اجتماعی بشر و در مفهوم اختصاصی مثل میراث اجتماعی جامعه معینی است.
وی اظهار داشت: دلیل کامیابی یا ناکامی رسیدن به الگوی فرهنگی است که یا ابزارها ضعیف شده یا اهداف به خوبی تعریف نشده است.
همتی افزود: دلیل ناکامی الگوی فرهنگی در خانواده است، و اصلی ترین نهاد تربیتی قبل از آموزش و پرورش خانواده است که پایه و اساس اولیه شخصیت هر فرد ابتدا در خانواده شکل می گیرد.
وی تاکید کرد: خانواده باید در همه زمینه های اقتصادی و سلامت روح و روان مورد حمایت دولت قرار گیرد.
دبیر کمیته بانوان فرمانداری بروجرد گفت: فرهنگ مهم ترین و اصیلترین وسیله و ابزار حفظ یک جامعه یا پایدارترین وجه آن است و بنابراین تغییرات آن کند است و هرگز یک شبه فرهنگ جامعه تغییر پیدا نمی‌کند.
همتی افزود: فرهنگ امری تحقق یافته است و فرهنگ یک جامعه، ناظر به کیفیت موجود در آن جامعه است واقعیتی است که اکنون در آن جامعه وجود دارد.
