شرح دعای چهل و پنجم صحیفه سجادیه؛ بخش دوم: عدل خداوند در عفو و مجازات

پایگاه خبری جماران: در ادامه بخش دوم مجموعه یادداشت های شرح دعای چهل و پنجم صحیفه سجادیه(ع) را می خوانید:

«اَللَّهُمَّ یَا مَنْ لاَ یَرْغَبُ فِی الْجَزَاءِ وَ یَا مَنْ لاَ یَنْدَمُ عَلَى الْعَطَاءِ وَ یَا مَنْ لاَ یُکَافِئُ عَبْدَهُ عَلَى السَّوَاءِ مِنَّتُکَ ابْتِدَاءٌ وَ عَفْوُکَ تَفَضُّلٌ وَ عُقُوبَتُکَ عَدْلٌ وَ قَضَاؤُکَ خِیَرَةٌ إِنْ أَعْطَیْتَ لَمْ تَشُبْ عَطَاءَکَ بِمَنٍّ وَ إِنْ مَنَعْتَ لَمْ یَکُنْ مَنْعُکَ تَعَدِّیاً»

وقتی شخصی کاری انجام می‌دهد که خلاف مسیر و راه درست است وی سزاوار و مستحق مجازات می‌شود به ویژه که باید توجه داشته باشیم مجازات‌های الهی که به دنبال عمل در دنیا و در دیگر عوالم پیش می‌آید، از نوع قرارداد و جعل نیست-آری مجازات‌هایی که در قوانین چه قانون الهی(مانند بریدن دست دزد) چه قانون بشری (جریمه عبور از چراغ قرمز) به جعل است- بلکه حقیقت است، مجازات همان نتیجه‌ تکوینی عمل در این دنیا و یا چهره‌ها و جلوه‌های عمل در عالم برزخ و قیامت است.

اکنون اگر خداوند تبارک و تعالی فرد خطاکار را مجازات کند، مجازات وی به عدل است، که همان قرار گرفتن هر چیزی در جای خودش است و همان عمل خود فرد است. «یَوْمَ تَجِدُ کُلُّ نَفْسٍ مَا عَمِلَتْ مِنْ خَیْرٍ مُحْضَرًا وَمَا عَمِلَتْ مِنْ سُوءٍ تَوَدُّ لَوْ أَنَّ بَیْنَهَا وَبَیْنَهُ أَمَدًا بَعِیدًا وَیُحَذِّرُکُمُ اللَّهُ نَفْسَهُ وَاللَّهُ رَءُوفٌ بِالْعِبَادِ؛ روزی که هر شخصی آنچه را که از خوبی انجام داده است، پیش رویش می‌بیند. و آنچه از بدی انجام داده است، دوست دارد کاش بین او و آن عمل فاصله دوری بود. و خداوند به بندگانش مهربان است» (آل عمران/ 30)

«فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَیْرًا یَرَهُ وَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَهُ؛ پس هر کسی ذره‌ای خوبی انجام دهد، آن را می‌بیند هر کسی ذره‌ای بدی انجام دهد آن را می‌بیند»(زلزال/ 8 و 7)

«إِنَّمَا هِیَ أَعْمَالُکُمْ تُرَدُّ إِلَیْکُمْ فَمَنْ وَجَدَ خَیْراً فَلْیَحْمَدِ اَللَّهَ وَ مَنْ وَجَدَ غَیْرَ ذَلِکَ فَلاَ یَلُومَنَّ إِلاَّ نَفْسَهُ؛ همانا این اعمال شماست که به شما برگشت داده می‌شود، پس هر کسی خوبی را یافت خود را سپاس گوید و هر کس غیر آن را یافت جز خودش را سرزنش نکند» (پیغمبر(ص)، بحارالانوار، ج 10، ص 454)

و همه این‌ها عمل خود فرد است هیچ چیزی بر آن افزون نشده و از جای دیگر نیامده است. «وَمَا ظَلَمَهُمُ اللَّهُ وَلَکِنْ أَنْفُسَهُمْ یَظْلِمُونَ؛ و خداوند به آنها ستم نمی‌کند ولی خودشان به خودشان ستم می‌کنند»(آل عمران/117)

و حال اگر خدا عفو کند، یعنی فرد مشمول غفران الهی قرار گیرد، با این که عمل وی، او را مستحق مجازات یعنی نتیجه و حضور عمل خود کرده است، این تبعات گناه و این چهره‌های عمل زشت در عوالم دیگر نابود می‌شود. این از بین رفتن و نابودی برای ما از بخشش و فضل خداوند است که بنده از آن بهره‌مند شده است. این فضل حق است، که دگرگونی یا نابودی در چهره های این عمل به وجود می‌آورد. دیگر گناه که تیرگی دل می‌آورد، دل را تیره نمی‌کند، دیگر گناه، آتش نمی‌شود که بسوزاند، دیگر چهره‌های کریه که انسان از آن فرار می‌کند، پیدا نمی‌شود.

«وَ قَضَاؤُکَ خِیَرَةٌ»

قضا، حکم حق است. چه در تشریع باشد چه در تکوین؛ همه حکم‌های خداوند بر پایه خیر و خوبی است و اگر در جایی بدی‌ای به انسان می‌رسد از خود اوست. « وَمَا أَصَابَکَ مِنْ سَیِّئَةٍ فَمِنْ نَفْسِکَ؛ و آنچه به تو از بدی می‌رسد از خود تو است»(نساء/79)

من کاری کردم، عملی انجام دادم که حکم آن عمل سختی و ... برای من است. این سختی و دشواری برای من نیز خیر است. این همان چیزی است که برای حفظ نظام هستی  و برای سیر انسان به سوی کمال لازم است. شاید به ظاهر برخی از احکام به نظر انسان خوشایند نباشد، « وَعَسَى أَنْ تَکْرَهُوا شَیْئًا وَهُوَ خَیْرٌ لَکُمْ؛ و ای بسا شما چیزی را خوش نداشته باشید و آن برای شما بهتر است.»(بقره/216). «و بسا چیزی را خوش نداشته باشید، و خداوند در آن خیر فراوان قرار داده است.»(نساء/19)

ما به دلیل جهلمان به آنچه در جهان و بر انسان می‌گذرد، از خیر بودن آنها آگاه نیستیم، ولی اگر به حق بنگریم که وجود وی همه خوبی است،  و از ذات همه خوبی، جز خوبی سر نمی‌زند، در می‌یابیم که آنچه در عالم به حکم(قضا)ی خداوند جاری است همه خوب و خیر است.