دکتر مهدی محقق رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، در یادداشتی به مناسبت برگزاری مراسم بزرگداشت حجت الاسلام و المسلمین دعایی، «اعتدال» را مهمترین و بارزترین وجه شخصیت ایشان می داند.
پایگاه اطلاع رسانی و خبری جماران، متن یادداشت رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی به این شرح است:
کلمۀ «عدل» از کلمات کلیدی و اساسی قرآن کریم است و و واژۀ «اعتدال» که از آن گرفته شده از واژه‌های پربار در علم اخلاق است که انسان کامل باید به آن متّصف باشد که با آن از دو طرف افراط و تفریط دوری گزیند. این صفت به صورت‌های مختلف در فرهنگ اسلامی مورد نظر بوده؛ گاهی از آن تعبیر به غلوّ و تقصیر شده که: «دین الله بین الغلوّ و التّقصیر»
مومن نه مقصّر بود ای پیر، نه غالی
و گاهی از آن به «اقتصاد در اعتقاد» یاد شده است که غزّالی کتابی تحت همین عنوان به نام «الاقتصاد فی الاعتقاد» دارد و شیخ طوسی هم کتابی تحت نام «الاقتصاد الی طریق الرّشاد» دارد که در هردو یک معنی و مفهوم دنبال شده است.
در میان معاصران ما، سیّد محمود دعائی است که این صفت در او به صورت بارز دیده می‌شود. روزنامه‌ای که زیر نظر این سیّد جلیل‌القدر اداره می‌شود نمونة آشکاری است که صفت اعتدال و میانه‌روی مدیر آن را به خواننده نشان می‌دهد. در موسّسة اطّلاعات، رئیس و مرئوس مشاهده نمی‌شود و دعائی همچون برادر و دوست در میان کارمندان و کارکنانش دیده می‌شود. او همیشه حامی و ناشر حق است چنان‌که وقتی مرحوم حسینعلی راشد، خطیب برجستۀ کشور مورد بی‌مهری و بی‌توجّهی قرار گرفته بود، دعائی سیرت محمودۀ پدر او را تحت نام «فضیلت‌های فراموش‌شده» منتشر ساخت و سخنرانی‌های او را که شب‌های جمعه در رادیو ایراد کرده بود در مجلّدات متعدّد به خوانندگان عرضه داشت. راشد کسی بود که استاد بزرگ، دکتر فتح الله مجتبائی کراراً می‌گفت که: «اگر سخنرانی‌های راشد شب‌های جمعه در رادیو نبود جوانانی مانند من طعمۀ کمونیسم بین‌المللی شده بودیم».
از این روی وقتی دعائی و حجّتی کرمانی مرا تشویق کردند که برای راشد مراسم تکریم و تعظیم برگزار کنیم من در پیشگفتار خود بر بزرگداشت‌نامۀ راشد، از این دو بزرگوار تعبیر به «خریدار بازار بی‌رونق» کردم.
دعائی هرساله در گردهمائی انجمن ترویج زبان و ادب فارسی که در یکی از دانشگاه‌های دولتی تشکیل می‌شود حضور می‌یابد و معلّمان و مربّیان جوان را که در اقصی نقاط کشور به تعلیم و نشر زبان و ادب فارسی اشتغال دارند مورد تشویق قرار می‌دهد. از این جهت است که نسل جوان کشور اعم از عالم و عامی، دوستدار و مرید سیّد محمود دعائی هستند و می‌توان این مرد شریف را مصداق این بیت دانست:
و أری الخَلقَ مُجمعین علی فضلکَ من بین سیّدٍ و مَسود
خداوند عمر این سیّد بزرگوار را که نشانه و نمونۀ اخلاق جدّ بزرگوارش است که: «انّک لعلی خُلُقٍ عظیم» طولانی گرداند و مردم ایران را مثل همیشه از آثار وجودی او منتفع گرداند. بلطفه تعالی و کرمه.
مهدی محقق
مدیر موسسة مطالعات اسلامی
دانشگاه تهران - دانشگاه مک‌گیل
