عبدالجبار کاکایی مدیر واحد ادبیات موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س) قریب به 26 سال است که در این موسسه مشغول فعالیت است و در طی این مدت به تصحیح و تألیف کتب فراوانی پیرامون امام و انقلاب اسلامی پرداخته است. وی با تشکیل واحد ادبیات با حضور دکتر جعفر شهیدی و مرحوم مهرداد اوستا و بزرگان دیگر به تدوین و گرد آوری آثار قلمی امام در حوزه شعر و ادبیات پرداخته است. از جمله فعالیت‌های مهم وی می‌توان به برگزاری همایش ادبی «رسول صبح» اشاره کرد. رسول صبح از جمله همایش‌های ادبی موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س) است که ابتدا در ایران و در حال حاضر هر سال در زمان سالروز رحلت امام خمینی(س) در کشور هندوستان برگزار می‌شود.
از جمله آثاری که توسط واحد ادبیات موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی تهیه و یا تدوین شده است می‌توان به: باده عشق، دیوان امام، سبوی عشق، محرم راز،نقطه عطف، انگشتری انگشت پنجم، باغ ستاره ها، تا صبح اشراق، بررسی تطبیقی ادبیات معاصر، تشییع عشق، حدیث عشق، رسول صبح، حماسه بهمن، روزی که تو آمدی، سوگنامه، سوره ی سیب، صبوحی زدگان، فرهنگ دیوان اشعار امام، آواز های نسل سرخ، از جنس باران، بهاری به نام عشق، مثل قصه شیرینی، شعری از جنس آب و ....اشاره کرد.
به مناسبت سالگرد تاسیس موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س) گفت و گویی را با ایشان پیرامون فعالیتشان در واحد ادبیات موسسه داشتیم که در ادامه می خوانید:
واحد ادبیات موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س) از چه زمانی و با چه مسئولیت‌هایی آغاز به کار کرد؟
دو سه ماه پس از رحلت حضرت امام در سال 68 به همراه آقایان صادقی رشاد و علیرضا قزوه برای تاسیس واحد ادبیات به موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س) دعوت شدم. اولین کار این واحد هم انتشار آثار گردآوری شده مربوط به رحلت حضرت امام بود؛ به خصوص پس از انتشار دیوان اشعار ایشان مورد استقبال و تضمین قرار گرفته بود و تعداد زیادی اثر توسط علاقه‌مندان ارسال شده بود که نیاز به جمع‌آوری و منقح کردن و چاپ داشت که موسسه به این نتیجه رسیده بود که از یک گروه ادبی دعوت به همکاری کند تا نوشته‌ها و شعرها را تفکیک کند و اشعار، داستان‌ها و قطعات ادبی را جداگانه منتشر نماید. ما پس از استقرار یک‌سری فراخوان‌هایی را از طریق مطبوعات اعلام کردیم و آثار به‌طور کامل جمع‌آوری شد. بالغ بر 12 هزار اثر برای ما ارسال شد و اولین کتاب را برای خوشنویسی به خوشنویسان معروف کشور دادیم جناب آقایان خروش، جلیل رسولی، بختیاری‌ها و جواهرپور زحمت این کار را کشیدند. در نهایت مجموعه نفیسی به نام سوگنامه در قطع رحلی و با کاغذ گلاسه و خوشنویسی منتشر شد و به چندین چاپ رسید؛ در چاپ‌های بعدی تبدیل به کتابی معمولی با جلد شومیز و قطع رقعی شد. باقیمانده کارها را ما در کتاب‌های دیگری جمع‌آوری کردیم و چندین سوگنامه به صورت متوالی منتشر شد.
ادامه فعالیت‌های شما در واحد ادبیات موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س) به چه صورت شکل گرفت؟
مرحله بعدی فعالیت‌مان انتشار کامل دیوان حضرت امام بود که واحد ادبیات میدان‌دار جلسات گردآوری و منقح کردن و چاپ این دیوان بود. از حضور اساتیدی مثل دکتر جعفر شهیدی، مرحوم مهرداد اوستا، مرحوم احمد زارعی، مرحوم محمود شاهرخی، جناب آقای مشفق‌کاشانی و جناب آقای حسین آهی استفاده می‌کردیم. مجموعه‌ای که به‌عنوان شورای ادبی واحد ادبیات عمل می‌کردند و فعالیت‌هایمان تنوع و گسترش پیدا کرد تا زمانی که دستورالعمل و شرح وظایف واحد تدوین گردید که حوزه گسترده‌تری را شامل می‌شد. از این مرحله ما به سفارش خلق اثر پرداختیم و این واحد به مرکز دائم و پایدار برای انتشار آثار ادبی درباره حضرت امام(س) تبدیل شد بنابراین برای اینکه این فراخوان‌ها و دعوت‌هایمان عملی و موثر باشد اقدام به برگزاری همایش‌های ادبی و دعوت از علاقه‌مندان برای چاپ آثار به صورت اختصاصی در مورد امام و انقلاب اسلامی کردیم. در مجموع فعالیت‌های این 21 ساله که بنده نیز غیر از دو سه سال متناوبا در آن حضور داشته‌ام اهم فعالیت‌ها انتشار آثار ادبی در مورد حضرت امام(س) و انقلاب اسلامی بوده است که پس از مدتی بخش‌های داستان و کودک و نوجوان از حوزه ما تفکیک شد و هرکدام متصدی و مسوول جداگانه‌ای یافت و این واحد تخصصی در زمینه شعر فعالیت می‌نماید و پاسخگوی کسانی است که آثارشان را برای ما ارسال می‌کنند؛ یا برای دریافت مجوز به این واحد ارسال می‌شود یا کسانی هستند که می‌خواهند اثرشان منتشر شود و در خواست راهنمایی و مشاوره دارند و برخی نیز می‌خواهند اثرشان در موسسه چاپ شود. برخی از این آثار نیز در مجلات قرار و بخش ادبی مجله حضور و مجله دوست نیز تحت نظارت واحد ادبیات منتشر می‌شود. همچنین آثاری نیز که در زمینه حضرت امام(س) و انقلاب اسلامی منتشر می‌شوند در این واحد گردآوری و آرشیو می‌شود.
در مورد محتوا و شکل اجرای همایش‌های صورت گرفته توسط واحد ادبی توضیحاتی بفرمایید.
از جمله همایش‌ها می‌توان به همایش شعر جوان اشاره کرد که درواقع یک فراخوان برای کشف استعدادهای جدیدی که به موضوع حضرت امام(س) و انقلاب اسلامی توجه نشان می‌دهند. شعرایی که هنوز با تعهد و مسئولیت اجتماعی شعر می‌گویند و آثارشان برای پاسخگو بودن به مسئولیت‌های اجتماعی است. این نوع از شعر پس از انقلاب خیلی اوج گرفت ولی رفته‌رفته فروکش کرد. شعرا دیگر به امورات شخصی و مسائل درونی‌شان می‌پردازند و کم‌کم ادبیات به یک دوره جدیدی وارد می‌شود. اما ادبیات اجتماعی یک نبضی است که مرتب می‌زند و هیچ ملتی نیست که این نوع از ادبیات را نداشته باشد یعنی عده‌ای با نیت پاسخگو بودن به مسوولیت‌های که مردم برعهده آنان گذاشته‌اند دست به قلم می‌برند. بخشی نیز جنبه تعلیمی و ارشادی و بخشی نیز جنبه سیاسی و انقلابی دارد و برخی دیگر در حوزه تعهد اجتماعی است به هر رو واحد ادبیات موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س) در این حوزه‌ها از خود حساسیت نشان می‌دهد و در همایش‌های جمعی از شعرای جوان برای خلق اثر در این خصوص دعوت می‌کنیم و معمولا نیز استعدادهای خوبی کشف می‌شود و لازم است که ما هر بار یک کارگاه ارزیابی از شعر جوان داشته باشیم و پویایی‌اش و توجه‌اش به موضوع حضرت امام(س) و انقلاب اسلامی تجدید شود و در موردش مطالعه شود و احیانا اگر هم در حد انتشار کتاب بود آن کتاب چاپ شود.
برنامه دیگری نیز به‌نام رسول صبح داریم که پیشکسوتان و شعرای مطرح کشور را جمع می‌کنیم.
چند سالی است که پاتوق این گردهم آمدن‌ها به خارج از کشور منتقل شده است و به خاطر فعالیت‌های آقای قزوه در شبه قاره این جلسات در آن جا برگزار می‌شد که یک برنامه مشارکتی و کم‌هزینه برای موسسه شده است اما از جهت وسعت و اثرگذاری تبلیغاتی برد بیشتری دارد. هرسال تعدادی بین پنج تا 10 نفر از شعرای برجسته کشور را به شهرهای هند می‌بریم و در دانشگاه‌های آنجا مجالس و مراسم‌های با نام حضرت امام(س) و انقلاب اسلامی و عرفان حضرت امام خمینی(س) و آثار ایشان در بمبئی، دهلی و لکنهو برگزار می‌شود و مورد توجه محافل مطبوعاتی نیز قرار می‌گیرد. رسول صبح بالغ بر 12 دوره و همایش شعر جوان نیز شش دوره برگزار شده است.
غیر از این سمیناری نیز با نام ادبیات انقلاب اسلامی داشته‌ایم که سه دوره برگزار شد که یک دوره‌اش موسسه متولی برگزاری آن بود و در اصفهان برگزار شد و کتاب آثار این سمینار نیز در دو جلد منتشر گردید و دو دوره نیز با مشارکت نهادهای دیگر برگزار شد.
مجموعه آثار مستقلی که از شاعران منتشر شده است چند عنوان بوده‌اند و دارای چه ویژگی‌هایی هستند؟
در حدود 12 عنوان مجموعه شعر چاپ شده است و تعدادی نیز در حال چاپ است. مجموعه اشعار آقایان مشفق‌کاشانی، محمود شاهرخی، محمدسعید میرزایی، مصطفی محدثی‌خراسانی و خانم فاطمه راکعی از آن جمله هستند. شاعرانی که در حد یک مجموعه شعر در رابطه با موضوعات سیاسی و اجتماعی به خصوص حضرت امام(س) داشته‌اند آثارشان منتشر شده است. شرایطی نیز گذاشتیم که حدود 60 درصد هر اثر در رابطه با حضرت امام و 30 درصد انقلاب و 10 درصد نیز جنگ باشد؛ اگر به برآوردی این چنینی از یک اثر رسیدیم آن را چاپ می‌کنیم. ده‌ها کتاب بوده که برای ما ارسال شده و به خاطر آنکه با موضوع حضرت امام کم‌ارتباط بوده است در اولویت چاپ قرار نگرفته است و به شاعر عودت داده شده است. برخی از این آثار در رابطه با انقلاب یا دفاع مقدس بوده‌اند که هرکدام متولی خاص خود را دارد.
آیا آثار ادبی تولیدی در زمینه حضرت امام(س) برای اخذ مجوز به واحد ادبیات ارسال می‌شود؟
بله مطابق قانون، وزارت ارشاد نمی‌تواند در مورد آثار مرتبط با حضرت امام(س) مستقلا مجوز صادر نماید و باید از موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س) استعلام نماید. به همین خاطر حتی در زمینه موسیقی نیز که برخی از اشعار حضرت امام خوانده می‌شود به ما ارجاع می‌شود تا با اصل دیوان تطبیق شود تا تحریف و غلطی در کار نباشد. شعر و کار پژوهشی مستقلی نیز اگر در رابطه با حضرت امام منتشر گردد باید مجوز از موسسه اخذ شود.
آخرین فعالیت‌های شما در واحد ادبیات موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س) چه می‌باشد و برنامه آینده واحد ادبیات چیست؟
آخرین نوع فعالیت‌های ما در حال حاضر چاپ مجموعه‌های مستقل شعر درخصوص حضرت امام(س) و انقلاب اسلامی از شعرای معاصر و برپایی دو همایش سالانه است که یکی به جوانان اختصاص دارد و دیگری نیز همایش رسول صبح است که بیشتر از پیشکسوتان استفاده می‌کنیم.
