مختابادواصفهانی اشعارامام رامی‌خوانند

برخی از فتاوای فقهی امام خمینی(س) به خصوص پس از تشکیل جمهوری اسلامی ودر بسیاری از موارد برای اولین بار از سوی یک عالم شیعی در سطح ایشان با صراحت صادر و از همین جهت تحولی اساسی محسوب می شد. فتوای ایشان در عدم حرمت موسیقی غیرمطرب نیز از همین نوع احکام است که هر چند مورد انتقاد برخی از علما قرار گرفت اما با استقبال جامعه مواجه شد و توانست ثمرات فرهنگی بسیاری به وجود آورد و برای موسیقی ایرانی راهگشا باشد.در همین راستا موسسه تنظیم و نشرآثار امام خمینی(س) نیز از بدو تاسیس باتشکیل واحد موسیقی آثار فاخر و مقبولی را تولید و به علاقمندان ارائه کرده است. برای بررسی تاثیر فتاوای حضرت امام خمینی(س) در رابطه با موسیقی و همچنین فعالیت های واحد موسیقی موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی با حجت الاسلام و المسلمین سعادتی مطلق مسئول این واحد به گفتگو نشستیم.

بعد از انقلاب اسلامی به علت فضایی که موسیقی پیش از انقلاب داشت محدودیت هایی در زمینه موسیقی ایجاد و در چنین فضایی فتوای راهگشای حضرت امام پیرامون موسیقی صادر شد این فتوا بر چه مبنایی استوار بود و چه تاثیری در وضعیت موسیقی پس از انقلاب گذاشت؟
بحث موسیقی یکی از مباحث مهم و خطیر فقهی است که به نحوه استفاده از موسیقی در طول تاریخ باز می گردد. به نظر می رسد یکی از دلایل مهم تحریم موسیقی و مغضوب و منفور بودن آن از طرف علما ، متدینین و متشرعین نحوه استفاده از آن بوده است نه نفس آن.هیچ شکی نیست که موسیقی بخشی از خلقت و آفرینش است و حیات و زندگی همه موجودات دارای ریتم و آهنگ و موسیقی است. اگر در مفهوم موسیقی عمیق تر تامل شود متوجه می شویم که زندگی بدون موسیقی معنا ندارد. نوای پرندگان و صدای جریان آب و صدای طبیعت دارای وزن و آهنگ و ریتم و نوعی موسیقی است لذا عباراتی نظیر موسیقی شعر، موسیقی کلام و ... وجود دارد. اما اختصاصاً اصواتی که از یک سری ادوات خاص خارج می شود،موسیقی نام گذاری شده است که به تناسب فرهنگ ملل واقوام این ادوات هم فرق دارد. به اعتقاد من ذات این صداها هم تقلیدی از صداهای طبیعت است که خداوند خلق کرده است. یکی از وجوه اعجاز قرآن هم موسیقی و آهنگ کلمات و آیات آن است. اما چون در طول تاریخ از موسیقی کمتر استفاده مفید شده و مخصوص مجالس لهو و لعب بوده و کمتر استفاده روحی و فکری از موسیقی شده است علما و فقهای گذشته از باب ترس از این که متدینین در گناه بیافتند کلیت موسیقی را تحریم می کردند و لذا هیچ فقیهی شهامت این را نداشت که موسیقی را به حلال و حرام و مباح و غیر مباح تقسیم و تفکیک کند. البته در طول تاریخ علمای بزرگ و شجاعی مانند مرحوم فیض کاشانی، ابن سینا و مولانا به عمق معنای موسیقی پی برده بودند و حتی از موسیقی استفاده و در آن تحقیق و تامل می کردند اما در دوران معاصر موسیقی تبدیل به مقدماتی برای اعمال خلاف شرع شده بود.
درحوزه های مشابه با موسیقی مانند سینما دیدگاه امام خمینی(س)چه بود؟
در مورد سینما هم همینطور است؛ سینما یکی از مظاهر تمدن است ولی دارای فضایی بود که مشروع نبود به همین علت علما رفتن به سینما را نیز تحریم کرده بودند ولو اینکه هر فیلمی نمایش داده شود؛ چون عموم فیلم ها تصاویر مستجهن داشتند که می تواند مقدمات گناه را فراهم آورد. در شرع هم این قاعده کلی وجود دارد که از جایی که امکان دارد موضع گناه باشد یا زمینه ای برای گناه ایجاد کند پرهیز کنید لذا رفتن به سینما هم تحریم می شد. استدلال هایی که برای حرمت موسیقی می شد از میان چهار منبع استدلال در فقه که قرآن و سنت و عقل و اجماع است چندان مستحکم نبود، تنها بحث اجماع مطرح بود یعنی این که اکثریت علما آن را حرام می دانستند. قرآن صراحتا در تحریم موسیقی حکمی ندارد و در سنت نیز لهو ولعب و مجالس فساد و قمار و موسیقی های همراه آن رد شده است و تنها بحث اجماع علما در تحریم موسیقی مطرح بود و به تبعیت از آن نیز فقها حکم بر حرام بودن موسیقی می دادند اما فلسفه فقه شیعه بر استمرار و پویایی و اجتهاد مبتنی است تا در زمان و مکان و شرایط هر دورانی احکام را تعیین کند. بزرگترین وجه امتیازی که حضرت امام خمینی(س) از نظر فقهی داشتند این بود که فقه را پویا کردند معنی این حرف این نیست که ایشان تغییر و تحریفی در فقه پدید آوردند بلکه احکام فقه را به روز کردند و با زمان و مکان سنجیدند و آن چه برای بشر و اعتلای وی مفید است را چنانچه قرآن و سنت حرام نکرده پذیرفتند. زمانی که ما می بینیم از دل موسیقی حماسه بیرون می آید، لطافت روح و معنویت و آرامش پدید می آید و انسان را به خدا نزدیکتر می کند چه دلیلی دارد حرام باشد؟ لذا ایشان موسیقی را تقسیم بندی کردند؛ موسیقی مطرب که کلاً حرام است آن نوع موسیقی است که انسان را به شهوات و لذت های مادی تحریک کند و موسیقی مباح آن نوعی است که هیچ دلیلی بر حرمتش نداریم و موسیقی مشکوک نیز یعنی این که شک داریم که حرام است یا نه؟ که در این مورد نیز حضرت امام فرمودند که اشکالی ندارد و به این شک نباید اعتنا کرد. این فتوای امام پس از انقلاب اسلامی یک نقطه تحول در فقه شیعه بود؛ البته مخالفت هایی را هم برانگیخت که هنوز برخی علمای سنتی مخالف این فتوا هستند. این فتوای حضرت امام بزرگترین خدمت را به موسیقی اصیل کرد،چون موسیقی اصیل ما دارای مضامین معنوی است.!S1!
واحد موسیقی موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س)از آغاز تشکیل اش تا کنون چه فعالیت هایی داشته است؟
موسسه به عنوان میراث دار امام خودش را موظف می دانددر زمینه موسیقی نیز تولیداتی داشته باشد که هم برای دیگران الگو و شاخص باشد و هم اینکه نسل جوان با فضای معنوی مورد نظر امام آشنا شده و از برخی موسیقی های ناهنجاری که اخیرا شنیده می شود در امان بماند. ما هر سال به مناسبت سالگرد ارتحال حضرت امام تولید چند قطعه موسیقی را داشته ایم.
پس از رحلت حضرت امام(س)که دیوان اشعار ایشان منتشر و وجهه دیگری نیز از ایشان ارائه شد و همچنین به صورت شفاهی نیز از نزدیکان ایشان شنیدیم که ایشان به برخی از موسیقی های سنتی ایرانی ابراز علاقه کرده اند تصمیم گرفتیم در موسسه کار موسیقی نیز انجام دهیم و در همان سال اول رحلت حضرت امام کاست نواری به نام یادیار با صدای آقای حسام الدین سراج و موسیقی آقای کاظم نفر منتشر شد که مجموعه ای از اشعار حضرت امام(س)، مولانا و حافظ بود.
قطعاتی از اشعار حضرت امام (س) را آقای مختاباد و برخی را نیز آقای افتخاری اجرا کردند که صدا و سیما مکرر آنها را پخش کرده است. کاردیگری توسط آقای میرزمانی آهنگسازی شد و آقای مهراد کاظمی اجرا کردند. نوار بوی گل که به نام شبانگاهان معروف است توسط آقای مختاباد کار شد که اشعاری از حضرت امام(س)، سعدی و تصنیف شباهنگام هم از شاعر معاصر آقای ساعد باقری است.
یک سمفونی به نام روح الله توسط آقای بهزاد عبدی که تحصیل کرده اوکراین و آهنگساز برتری هستند ساخته شد. موسیقی فیلم فرزند صبح را هم آقای بهزاد عبدی ساخته اند. سمفونی دیگری به نام انتظار توسط آقای دکتر میر مهدی که در آلمان استاد دانشگاه هستند بر اساس پنج غزل حضرت امام (س) تدوین و در سال 87 در تالار وحدت اجرا شد و مورد تحسین کارشناسان موسیقی قرار گرفت؛ آقای نادر مشایخی رهبر ارکستر ملی اجرای این سمفونی را رهبری کردند. سمفونی دیگری به نام عاشورا توسط آقای میرزمانی ساخته ودر سالگرد حضرت امام اجرا شد،موسیقی فیلم حضور را هم ایشان ساخته اند .
در مجموع می توان گفت در این بیست و یک سال حداقل هر دو سال یک کار بزرگ انجام شده که هم استقبال مردمی آن خوب بوده است و هم کارشناسان آنها را تحسین کرده اند. صدا و سیما نیز از این آثار بسیار استفاده کرده و بر روی این آثار تصویر سازی شده است.
در حال حاضر واحد موسیقی چه فعالیتی را در دست کار دارد؟
در حال حاضر آقای مختاباد اثری را مشابه مجموعه بوی گل یا شبانگاهان در دست کار دارند که از اشعار حضرت امام(س) و شاعران معاصر در آن استفاده شده است. آقای محمد اصفهانی نیز مجموعه ای را در دست کار دارند که هر چند قدری طولانی شده اما در حال آماده شدن است. البته طرحی نیز برای یک جشنواره به نام صدای سخن عشق وجود داشت که قصد داشتیم کل کارهای سی سال گذشته را به مسابقه بگذاریم تا بازخوانی بشود و تجلیلی از کلیه افراد که این آثار را خلق کرده اند صورت بگیرد و همین طور کارهای جدیدی نیز طی آن خلق شود منتها به دلایل متعدد و بنا به ملاحظاتی به تعویق افتاد که به محض فراهم شدن شرایط نسبت به برگزاری آن اقدام خواهد شد.