شاید نام سیستان و بلوچستان و همسایگی آن با کشور های پاکستان و افغانستان در مصرف مواد مخدر به اشتباه در صدر جدول بیاید اما طبق آخرین آمار پایین ترین سرانه مصرف مواد مخدر پس از استان‌های کرمان، مازندران، خوزستان، آذربایجان غربی، لرستان، کرمانشاه، فارس، تهران، خراسان رضوی متعلق به سیستان و بلوچستان است که این خود نشان دهنده روزنه هایی از امید برای بهبود شرایط فعلی اعتیاد در این استان است حال اگر مراکزی مانند تل سیاه هم در مرکز این استان وجود داشته باشد این امید را برای بازگشت مبتلایان دو چندان می کند.
به گزارش خبرنگار ایلنا اعتیاد در سیستان و بلوچستان مشکلی است که از دیر باز دامن‌گیر جوانان و مردم این استان است. راه اندازی مراکز ماده 16 ترک اعتیاد اجباری ، نوای امید بخشی است که بازگشت به زندگی را به گوش مبتلایان به اعتیاد می‌رساند.
زندگی 350 هزار نفر در حاشیه شهر زاهدان، وجود سکونتگاه های غیر رسمی ، پاتوق های مصرف مواد مخدر و بیکاری در شهر زاهدان فرصت های ورود برخی از جوانان را به اعتیاد فراهم کرده و باعث ایجاد تنش های اجتماعی شده ازین رو کمپ تل سیاه شرایطی برای بازگرداندن گرفتاران در دام اعتیاد را در زاهدان فراهم کرده است.
اعتیاد به عنوان یک معضل اجتماعی همواره در جای جای دنیا وجود داشته و عواقب آن گریبان گیر فرد بیمار و خانواده و اطرافیان وی می شود.
برخی از اعتیاد به عنوان" بلای خانمان سوز" نام می برند و این جمله شاید به ظاهر کم معنا جلوه داده شود اما زمانی که در عمق فاجعه قرار گرفته و پای درد دل های افرادِ گرفتار در این معضل اجتماعی و بویژه اطرافیان آنان می نشینیم این جمله لحظه به لحظه معنای پررنگ تری به خود می‌گیرد.
حال اگر این اعتیاد پای افراد مبتلا به آن را به خیابان ها کشانده و با زباله گردی مکمل شود دیگر کار را برای بازگرداندن آنان به کانون خانواده و بهبودشان سخت تر می کند.
راهی تل سیاه که نام منطقه ای در شمال غربی شهر زاهدان و خارج از شهر بود شدم ، با طراحی ها و تداعی های ذهنی که از گزارشم داشتم قرار بر این گذاشتم که در این بن بست رهایی تمام دردها و رنج هایی که در سوژه های اجتماعی از آن ها تاکنون نوشته بودم را یک جا بیابم ! در بن بستی به نام مراکز ترک اعتیاد یا همان کمپ.
کمپ واژه ای که سال هاست با وجود مشکلات و معضلات در ایران بازار فضای اجتماعی و زندگی مردم را در هر شهر و دیاری داغ کرده است.
دیدن چهره هایی که حکایت از مصرف مواد مخدر دارد غمی بود که آن ها را به اینجا آورده بود ، راحت می شد صدای فریاد عمق نگاهشان را که برای رهایی با حسرت نگاه می کردند و در جست و جوی گمشده خود یعنی "زندگی" بودند را راحت شنید.
جالب بود که از دیدن یک خبرنگار متعجب نبودند و در چند ساعتی که در آنجا بودم به سوال های کوتاه و بلندم پاسخ های واقعی می دادند.
با ورود به کمپ ترک اعتیاد تل سیاه و مواجه شدن با چهره ها و احوالات آدم های آنجا من این گزارشم را "مقاومت برای بازگشت به زندگی" نامیدم ، مقاومت مردانه ای که به قول امروزی ها هیچکدامشان کم نیاورده بودند و هر چند راه مبارزه را دیر انتخاب کرده بودند ولی بهت آورترین صحنه ها را یک خبرنگار در سوژه این روزهای جامعه "اعتیاد" می بیند و من مبهوت این توانایی با تمام ناتوانی که در وجودشان بوده شدم.
ترخیص 63 نفر از بهبودیافتگان کمپ تل سیاه
اواخر آذرماه سال 95 ، 63 نفر از متهاجرین کارتن خواب شهر که بیشتر آنها در حاشیه شهر زندگی می کنند ، توسط نیروی انتظامی به کمپ ترک اعتیاد تل سیاه تحویل داده شده بودند، پس از گذشت سه ماه از دوره درمان در این کمپ و پس از تایید و نظارت تیم درمانی و روانپزشکی این مرکز، این افراد ترخیص شده و به جمع خانواده هایشان بازگشتند ، خانواده هایی که هنگام روبرو شدن با چهره های بشاش و پر از امید و سلامت جسمی فرزند،پدر،پسر و یا برادر خود اشک شوق بر چشم هایشان حلقه زده می زد و از این لحظه به بعد باید مراقبت هایشان را برای حفظ سلامت این افراد بیش از پیش می کردند.
بیکاری علت روی آوری برخی جوانان به اعتیاد
پای حرف های هر یک از آنها که می نشستم دغدغه "بیکاری" بیمار بهبود یافته خود را داشت چرا که معتقد بودند ،یکی از مهم ترین علل روی آوری آنها به سمت اعتیاد بیکاری بوده است.
اعتیادی که با آن دست و پنجه نرم کرده بودند مشکلات زیادی مانند افسردگی و ناهنجاری های رفتاری و مشکلات دیگری را برای خانواده آن ها به وجود آورده بود که گاهی منجر به ضرب و شتم اعضای خانواده و یا روی آوری آنها به کارتن خوابی، سرقت و مشکلات دیگر شده بود.
وقتی با پدر یکی از آنها هم صحبت شدم می گفت:" پسرم درس خواند ،مدرک گرفت و بیکار ماند و این بیکاری باعث شد تمام زحماتش در چند سال تحصیل سرکوب شود تا اینکه پایش به اعتیاد باز شد"
تاسف عمیق این روزهای جامعه بیکاری است دردی که روز به روز در جوانان و نسل پویای جامعه در حال ریشه دواندن است و هر روز این درد تبدیل به یک زخم بر تن این اجتماع می شود زخمی مثل همین اعتیاد به مواد مخدر.
در حال گوش دادن به صحبت های این پدر بودم که نگاهم به مادری افتاد که نشسته بود و دستش را روی قلبش گرفته بود و با لهجه و بغضی خاص گفت : صدایم را به گوش مسئولان برسان ! حرفهایش درباره پسر جوانش بود که در دام اعتیاد گرفتار شده بود و چندین بار به اجبار خانواده ترک کرده بود و پس از بهبود به علت نداشتن انگیزه باز هم اعتیاد را به خانواده ترجیح داده بود.
شنیدن حرفهای تک تک اعضای این خانواده ها سخت بود ولی با خودم می گفتم باید شنیده شوند.
پاتوق های مصرف ،دغدغه خانواده‌ها
پدر دیگری صدایم زد و با نگاهی که در میان غم و امید راهش را گم کرده بود گفت دخترم :" یکی از دغدغه های من و دیگر خانواده ها این است که چرا پاتوق های مصرف مواد مخدر که چند صد متری با ادارات مرکز شهر زاهدان فاصله ندارند جمع آوری نمی شوند؟"
پاتوق های خیابانی و محله ای مصرف و فروش مواد مخدر در برخی نقاط سیستان و بلوچستان پناهگاه امنی را برای مصرف کنندگان مواد مخدر ایجاد کرده که متاسفانه تعداد این پاتوق ها در حاشیه شهر زاهدان و بخصوص در محله "شیرآباد زاهدان" کم نیست و فضای آرامش اجتماعی شهر را تحت شعاع قرار داده است.
پای حرف های هر یک از بیماران بهبود یافته که می نشستم هیچ برنامه و کاری در گذشته خود نداشتند به جز چند نفر که به کار آزاد مشغول بوده و بعضا به دلایل ورشکستگی و مشکلات مالی بیکار شده و در دام اعتیاد گرفتار شده بودند.
افراد رها یافته از شرایط درمانی خود در کمپ تل سیاه و رسیدگی های درمانی، روانی و آموزشی رضایت داشتند و چهره های آنها گویای شرایط مناسب حاکم قبل و بعد از ترک اعتیاد آنها در این مرکز بود.
کاهش سقف پذیرش
دبیر شورای هماهنگی مبارزه مواد مخدر سیستان و بلوچستان در این باره می گوید: مرکز ترک اعتیاد تل سیاه اوایل افتتاح آن تا 250 نفر پذیرش داشته اما پس از واگذاری به سازمان بهزیستی سیستان و بلوچستان به دلیل کمبود اعتبار، سقف پذیرش آن به 100 نفر کاهش یافته است.
محمد هادی مرعشی می گوید : مرکز ماده 16 (مرکز ترک اعتیاد اجباری) ، از سال 92 آغاز به کار کرده وتا کنون نیز مقاومت کرده؛ از سال 93 هم پذیرش داشته است.
وی با بیان اینکه تمامی هزینه‌های این مرکز از ابتدا تا امروز از طریق ستاد مبارزه با مواد مخدر صورت می گرفته، عنوان کرد: نیروی انتظامی وظیفه جمع آوری متهاجرین کارتن خواب، دانشگاه علوم پزشکی هم وظیفه تامین تیم درمانی شامل مجموعه پزشکی ،روانشناسی،پرستار و دندانپزشک و سازمان بهزیستی هم وظایف حوزه خود را برعهده داشته اند.
مرعشی عنوان کرد: پس از تحویل متهاجرین به کمپ ترک اعتیاد تل سیاه ، این افراد بمدت 3 ماه باید در این مرکز اقامت داشته و تحت درمان باشند و در پایان این سه ماه پس از تایید تیم پزشکی ترخیص می شوند در غیر اینصورت این مدت تا 6 ماه تمدید می شود.
دبیر ستاد مبارزه با مواد مخدر استان خاطر نشان کرد: بیماران طی مدت حضور در کمپ تل سیاه از آموزش های فنی و حرفه ای نظیر خیاطی،بنایی و تاسیسات بهره مند می شوند.
وی افزود : سال گذشته کلیه مراکز ماده 16 ترک اعتیاد اجباری، براساس دستور ستاد مبارزه با مواد مخدر به سازمان بهزیستی محول شد و از آنجایی که سازمان بهزیستی برون سپاری دارد مدیریت این کمپ ها را به بخش خصوصی واگذار کرده است.
وی افزود: مددکاران مجموعه تل سیاه از زمان مراجعه این افراد، پرونده ای از وضعیت خانواده آنان تهیه کرده و به منظور حمایت از اعضای این خانواده ها ، پرونده ها را به کمیته امداد و نهادهای حمایتی ارسال می کنند.
مرعشی با اشاره به وجود مراکز درمانی TC(مرکز اجتماع درمان مدار) و DIC ( مرکز پناهگاه شبانه ) در زاهدان ، اظهار داشت: مرکز اجتماع درمان مدار مرکزی است که در آن افراد بهبودیافته ای که شرایط حضور در جامعه را ندارند وارد این مرکز شده و علاوه بر درمان روحی مشغول به حرفه آموزی می شوند.
وی در پایان گفت : به علت خودگردان بودن مرکز TC از خانواده هایی که تمکن مالی دارند بیماران خود را به این مراکز معرفی کرده و ماهیانه هزینه پرداخت می کنند.
بیماران با بهبودی کامل مرخص می شوند
سید حامد هاشمی مسئول فنی کمپ ترک اعتیاد تل سیاه زاهدان در گفتگو با ایلنا با اشاره به خدمات دهی شبانه روزی مسئولان کمپ تل سیاه به بیماران ، اظهار داشت: خدماتی نظیر تخت،تشک و پتو، وسایل گرمایشی و سرمایشی، خوراک و پوشاک، آموزش های فنی و حرفه ای و کلاس های روان درمانی از جمله خدماتی است که به بیماران تحت نظر کمپ تل سیاه ارائه می شود.
وی افزود: تمامی بیمارانی که به این مرکز ترک اعتیاد مراجعه می کنند تحت نظر قرار گرفته و در صورت داشتن بیماری هایی مانند تشنج و توهم تحت درمان قرار گرفته و با بهبود کامل مرخص می شوند.
هاشمی عنوان کرد: بیمارانی که تمایل به ترک کامل اعتیاد خود نداشته باشند متادون دریافت می کنند و پس از ترخیص در صورت برخورداری از بیمه تا یکماه متادون رایگان دریافت می کنند.
مسئول فنی مرکز ترک اعتیاد اجباری تل سیاه با اشاره به کاهش سقف پذیرش بیمار در این مرکز ، اذعان داشت: مکاتباتی برای افزایش سقف پذیرش مرکز ترک اعتیاد تل سیاه زاهدان با سازمان بهزیستی کشور صورت گرفته است.
وی افزود: به رغم تاکیدات شورای مبارزه با مواد مخدر سیستان و بلوچستان به برخی ادارات برای حفظ قرارداد‌های پیش از واگذاری کمم تل سیاه به بخش خصوصی، باز هم مقاومت‌هایی از سوی ارگان های خدمات دهنده صورت می‌گیرد و مشکلاتی برای دریافت دارو برای بیماران وجود دارد.
گزارش و عکس : فائقه راغی
