مرکز آموزش و پژوهش های بین الملل به تازگی در ششمین جلد از مجموعه تاریخ شفاهی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران خاطرات سیاسی و دیپلماتیک دکتر سید محمد صدر از دولت اصلاحات را در شمارگان محدودی منتشر کرده است که شامل خاطرات جذاب و خواندنی از روابط خارجی سال 13766 است.
به گزارش جماران، این کتاب گفت و گو با دکتر سید محمد صدر، معاون اسبق امور کشورهای عربی-آفریقایی وزارت امور خارجه است که توسط گروه تاریخ شفاهی معاونت بین المللی وزارت امور خارجه انجام و از سوی اداره نشر این وزارت خانه منتشرشده است.
خاطرات مندرج در کتاب، حاوی مهم ترین وقایع دیپلماسی ایران در سال 1376 است. این سال همزمان با آغاز دوره ریاست جمهوری سید محمد خاتمی و دوران معاونت امور کشورهای عربی-آفریقایی سیدمحمد صدر است. در این کتاب به موضوعات مختلفی پرداخته شده است که محدود به اتفاقات و وقایع خارج از کشور ایران نیست.
جماران در ایام نوروز بخش هایی از این خاطرات را منتشر می کند که بخش هفتم آن امروز تقدیم مخاطبان می شود:
برگزاری اجلاس سران سازمان کنفرانس اسلامی(1376/9/21)
امروز بعد از یک هفته طاقت فرسا و شبانه روزی فرصت دست داد تا مطالبی را به رشته تحریر درآورم. در یک هفته گذشته تمام اوقاتم صرف کار در اجلاس سران سازمان کنفرانس اسلامی در تهران شد که هشتمین نشست خود را برگزار می کردند. از آنجا که 37 کشور اسلامی از 55 کشور در حوزه معاونت بنده یعنی کشورهای عرب و آفریقایی قرار دارد میزان شرکت کننده بسیار بالا و تنظیم کار این هیأت ها بیش از حد انتظار بود.
سران این هیأت ها علاوه بر شرکت در اجلاس مزبور خواستار ملاقات با مقام معظم رهبری و ریاست جمهوری بودند و از آن گذشته ترتیب آمدن آنها به گونه ای بود که هر لحظه باید در فرودگاه از آنها استقبال می شد. استقبال و بدرقه وزرای امور خارجه این کشورها و حضور در ملاقات مقام معظم رهبری و ریاست جمهوری عمدتا بر عهده اینجانب بود که کار زیادی را ایجاب می کرد. مهمترین معضل این بود که گاه در یک لحظه می باید در سه نقطه یعنی فرودگاه، کنفرانس و دفتر مقام معظم رهبری باشم. در چنین شرایطی طبیعی بود که ملاقات مقام معظم رهبری ترجیح داده می شد به ویژه که جناب دکتر خرازی، وزیر امور خارجه نیز به دلایل اشتغالات زیاد فرصت حضور در این ملاقات ها را پیدا نمی کرد و مسئولیت آن را بر عهده بنده می گذاشت.
به هر حال با لطف خداوند متعال و زحمت طاقت فرسای تعداد زیادی از برادران و خواهران در بخش های گوناگون کشور، هشتمین اجلاس سران سازمان کنفرانس اسلامی با موفقیت کامل برگزار شد و افتخاری دیگر به افتخارات جمهوری اسلامی ایران افزوده شد. واقعیت این است که چه من و چه برادران دیگر و خود آقای خاتمی رئیس جمهور شدیدا نگران تشکیل اجلاس بودند و هیچ کس نمی دانست چه پیش خواهد آمد.
علت اصلی نگرانی این بود که جمهوری اسلامی ایران تاکنون تجربه برگزاری چنین کنفرانسی را نداشت. زیرا حتی قبل از انقلاب نیز در چنین سطحی اجلاس در تهران برگزار نشده بود. از این گذشته قبلا وزارت امور خارجه تجربه تلخی داشت که چون کابوسی وحشتناک در ذهن همه دست اندرکاران سایه انداخته بود. این کابوس مربوط به زمان افتتاح خط راه آهن سرخس – تجن بود که در آن ده رئیس جمهور و تعدادی از هیأت های کشورهای دیگر شرکت کرده بودند. در این اجلاس وضع بسیار اسفباری از نظر پذیرایی از میهمانان و بی احترامی به آنها و بی نظمی وحشتناکی و در نهایت نبودن هواپیما برای برگرداندن آنها ایجاد شده بود که تا ماه ها بعد و حتی تا زمان برگزاری اجلاس اخیر مورد اشاره قرار می گرفت. در آن زمان تعدادی از سفرا به آقای هاشمی رفسنجانی پیغام داده بودند که ما برای بازگشت نیاز به چسبیدن به بال هواپیما را داشتیم که این جمله نشان دهنده اوج فاجعه بود.
علاوه بر وجود این کابوس، نگرانی دیگر مربوط به آماده نبودن سالن اصلی کنفرانس بود که فقط شش ماه از شروع کار ساختمانی آن می گذشت و اکثر بازدیدکنندگان من جمله خود من اعتقاد داشتند که این سالن برای اجلاس آماده نخواهد شد. جالب توجه اینکه 18 روز مانده به شروع اجلاس شخصا از این سالن بازدید کردم. کارگران هنوز در داخل مشغول کار بودند و در واقع فقط سفت کاری ساختمان به پایان رسیده بود.
علت تأخیر در کارهای مربوط به اجلاس هشتم، جدی نبودن آقای هاشمی رفسنجانی رئیس جمهور قبلی در برگزاری این اجلاس بود. البته دلیل این جدی نبودن را دو گونه تفسیر می کنند: تفسیر اول که بدبینانه است، اینکه ایشان می دانست زمان برگزاری این اجلاس به عمر سیاسی او قد نمی دهد، به همین دلیل انگیزه ای برای پیگیری موضوع در خود نمی دید. تفسیر دوم که شاید خوشبینانه و یا واقع گرایانه تر است، اینکه آقای هاشمی رفسنجانی تصور می کرد که آمریکا اجازه برگزاری چنین کنفرانسی را که باعث جا افتادن جمهوری اسلامی ایران در صحنه بین المللی می شود نخواهد داد. در هر صورت و به هر دلیل اقدامات لازم از جانب ایشان با تأخیر شروع شد ولی در نهایت و با زحمت فراوان بچه های انقلاب همه چیز در دقیقه نود آماده گردید.
مراسم استقبال از ریاست جمهوری های مختلف و سران کشورهای اسلامی در روز دوشنبه 17 آذر ماه با نظم چشمگیر و ترتیبات لازم توسط آقای خاتمی در فرودگاه مهرآباد به عمل آمد. این مراسم که به طور مستقیم از شبکه دوم سیما پخش گردید چشم ایران و جهان را متوجه خود ساخت.
روز سه شنبه 18 آذر ماه 1376 کنفرانس با سخنان آیت الله خامنه ای آغاز گردید و با سخنان آقای خاتمی، رئیس جمهور ادامه یافت که هر دو سخنرانی بسیار جالب، انقلابی و تکمیل کننده یکدیگر بود. انعکاس این دو سخنرانی در اجلاس بسیار مثبت و تحسین برانگیز بود و اکثر سران در ملاقات خود با این دو بزرگوار به تحسین آن می پرداختند.
در موقع سخنرانی آیت الله خامنه ای یک اشکال صوتی در سالن پیش آمد که من را بی اندازه عصبی کرده بود. خوشبختانه بعد از حدود ده دقیقه مشکل حل شد و میهمانان خارجی و خبرنگاران به دلیل استفاده از گوشی ترجمه متوجه مشکل نشدند. از آن به بعد تا آخر روز اول برنامه به خوبی پیش رفت و سخنرانان به ایران سخنرانی پرداختند.
صبح روز چهارشنبه 19 آذر ماه یک ساعت پس از شروع جلسه به دلیل برف و باران بیش از حد، ریزش آب از سقف شروع شد و با توجه به وجود پروژکتورهای قوی در سقف و خطر ترکیدن آنها، اجلاس بعد از ظهر تعطیل گردید.
انعکاس این قضیه نیز بر خلاف انتظار در میان میهمانان و خبرگزاری های خارجی خیلی زیاد نبود؛ زیرا میهمانان با تعطیلی اجلاس به تماشای منظره زیبای باریدن برف در روی کوه های شمال تهران پرداختند که برایشان بسیار جالب بود. خبرگزاری ها نیز فقط با دو سه خط خبر این حادثه را مخابره کردند؛ بنابر این حادثه نیز اثری منفی بر کنفرانس نگذاشت.
بخش اول، دوم، سوم، چهارم، پنجم و ششم را اینجا بخوانید.
