جواد منصوری و محمدعلی سبحانی، در مراسم سالروز ارسال پیام تاریخی امام خمینی(س) به گورباچف در حسینیه جماران، نامه امام به گورباچف را از نظر دیپلماتیک مورد تحلیل قرار دادند و اتفاق نظر داشتند بر این نکته که امام خمینی(س) فروپاشی مارکسیست را پیش بینی کرده بود.
مراسم سالروز ارسال پیام تاریخی امام خمینی(س) به گورباچف، شنبه 11 دی ماه توسط مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س) در حسینیه جماران برگزار شد.
به گزارش خبرنگار جماران، در ابتدای این مراسم جواد منصوری طی سخنانی گفت: حضرت امام به لحاظ اعتقادی و تجربی به مارکسیسم و مارکسیست ها اعتقاد و اعتماد نداشتند. به لحاظ مکتبی که طبعا هیچ گونه اعتقادی به مارکسیسم نداشتند و با توجه به عملکرد مارکسیست ها در ایران، هیچ گونه اعتمادی به آنها نداشتند. به همین دلیل اردیبهشت 57 در مصاحبه با خبرنگار لوموند می فرماید ما از مارکسیست ها استفاده نمی کنیم. چون تفکر بخشی از مبارزین آن موقع این بود که تا سرنگونی رژیم با مارکسیست ها همکاری می کنیم.
این دیپلمات سابق افزود: در پاریس از امام می پرسند شما با مارکسیست ها چه کار می کنید؟ ایشان می فرمایند می توانند در کشور زندگی کنند و تا زمانی که علیه مملکت کاری نکنند ما به دلیل اعتقاد، با کسی برخورد نمی کنیم؛ قریب به این مضمون ایشان فرمودند. یعنی مارکسیست ها می توانند در مملکت زندگی کنند اما حق توطئه و حرکت علیه نظام ندارند.
اواخر سال 61 اسنادی به دست آمد که گروه های مارکسیستی دارند برای کودتا توطئه می چینند
شوروی هم گفته بود ما در ظرف چهار یا شش ساعت نیرو پیاده می کنیم
وی یادآور شد: بعد از انقلاب حزب توده و سایر گروه های مارکسیستی مستقیم و غیر مستقیم با امام و مقامات مختلف تماس می گرفتند که ما در خط امام و مدافع انقلاب هستیم. معمولا کسی به اینها اعتماد نمی کرد ولی کاری هم به آنها نداشتند. تا اینکه قضیه اواخر سال 61 اتفاق افتاد که تحول بزرگی بود و اسنادی به دست آمد که اینها دارند برای کودتا کردن توطئه می چینند. حتی نامه ای به دست آمد که قرار است به محض اینکه کودتا را شروع کردند نامه ای به سفارت شوروی بدهند که به کمک ما بیایید و شوروی هم گفته بود ما در ظرف چهار یا شش ساعت نیرو پیاده می کنیم.
در سال 62 رهبران حزب توده محکوم به اعدام شدند اما امام فرمود اعدامشان نکنید
منصوری به اشاره به متلاشی شدن تشکیلات حزب توده اظهار داشت: در سال 62 طبیعتا رهبران حزب محکوم به اعدام شدند اما امام فرمود اعدامشان نکنید؛ در خانه ای رها کنید تا بمیرند. همین طور هم شد؛ چون همه مسن بودند حداکثر 10 سال بعد همه از دنیا رفتند و پرونده آنها بسته شد.
امام در آخر سال 61 با قاطعیت می گویند کمونیسم رفتنی است
وی گفت: ولی امام در مورد کمونیسم و آینده اش، آخر سال 61 که وصیتنامه نوشتند، شما بدون مطالعه اسلام با چه منطقی خودتان را راضی کردید به مکتبی که امروز در دنیا شکست خورده است؟! نشان می دهد که حتی قبل از کشف حزب توده امام متوجه بودند که قرار است چه اتفاقاتی بیفتد و طبیعتا زمان و چگونگی آن بستگی به شرایط داشت. امام با قاطعیت می گویند کمونیسم رفتنی است.
معاون اسبق وزیر امور خارجه اظهار داشت: دی ماه سال 67 ما در وزارت خارجه با دو مشکل بزرگ مواجه بودیم. یکی بحث سازندگی کشور بعد از جنگ بود که طبیعتا برای بازسازی کشور باید با جاهای مختلف صحبت و رفت و آمد می کردیم. مسأله دومی که داشتیم، فتوای حضرت امام در مورد سلمان رشدی بود که توفانی در دنیا علیه ما به راه انداخته بود. یک روزی آقای دکتر ولایتی در جلسه معاونین گفت حضرت امام نامه ای برای گورباچف نوشته اند. بعد از جلسه ما نامه را خواندیم و خیلی تعجب کردیم که با این وضعیتی که ما داریم به رئیس جمهور یک کشوری بگوییم نظام شما ساقط می شود و ما به شما می گوییم از چاله به چاه سرمایه داری نیفتید و به سمت اسلام بیایید.
وی تأکید کرد: آن موقع پیشنهاد ما این بود که به امام بگوییم اگر می شود این نامه را شش ماه عقب بیاندازید تا ما این دو مشکل بزرگ را مقداری بگذرانیم؛ امام فرمودند دیر می شود و لذا طبیعتا اقدام کردیم. امام دید عجیبی نسبت به این قضیه داشتند و خیلی با اطمینان و اعتقاد عمیق نسبت به سقوط شوروی و کمونیسم صحبت می کردند. تیمی تشکیل شد و نامه را بردند و به نظر من گورباچف برخورد خیلی خوبی کرد و گفت ما برای احیای کمونیسم و احیای شوروی داریم دو طرح اجرا می کنیم و در آینده وضع ما خوب می شود.
در نامه امام به گورباچف نکاتی برای امروز هم هست؛ یعنی برای آن مقطع و صرفا شوروی نیست
منصوری در خصوص بازتاب جهانی نامه امام به گورباچف نیز گفت: در داخل ایران خیلی بازتاب مهمی نداشت و دلیلش این بود که می گفتند آنها به حرف ما گوش نمی کنند. اکثر کسانی که این طوری فکر می کردند متن نامه را نخوانده بودند. متن نامه امام به گورباچف را با دقت بخوانید. نکات مهمی در آن هست؛ نکاتی که برای امروز هم هست یعنی برای آن مقطع و صرفا شوروی نیست. در این نامه چند نکته مهم برای ما هست و به ما و آینده ما اشاره دارد پس خواهش من این است که این نامه را حتما بخوانید. اما دنیا که این نامه را خواند و نفهمید. برای اینکه این نامه از موضع بالایی نوشته شده و از موضع زمینی نیست و طبیعتا آدم های عادی خیلی نمی توانند این موضوع را بفهمند.
وی یادآور شد: دنیا گفت ایران بعد از جنگ می خواست بازسازی کند و ناچار بود به غرب یا شرق تمایل پیدا کند؛ اما چون در 150 سال گذشته غرب با ایران رفتار خوبی نداشته و ایران خاطرات بدی از غربی ها دارد، امام به دولت اشاره کرده که به سمت شرق برود. تفسیر دیگر غربی ها این بود که ایران می خواهد از رابطه با شوروی علیه غرب استفاده کند. این عمده ترین تعابیری بود که آن روز در دنیا مطرح شد. تا اینکه آرام آرام تحولات به شکل دیگری در آمد. یعنی در داخل شوروی این نامه انعکاس پیدا نکرد ولی مسائل شوروی به مرحله ای رسید که دیگر اداره شوروی ممکن نبود.
این دیپلمات سابق افزود: من نمی دانم آقای گورباچف چگونه آدمی بوده، چگونه فکر می کرده یا چه مشاوره هایی به او داده اند، ولی خیلی عاقلانه عمل کرد. یعنی گفت مارکسیست رفت، ما هم نمی توانیم مملکت را اداره کنیم و لذا یک بیانیه تهیه کرد و از رادیو مسکو خواندند. یکی ای رؤسای جمهور آسیای میانه برای ما تعریف کرد که گورباچف به ما گفت دیگر با شما کار نداریم و برای خودتان کشور شوید و خودتان را اداره کنید. یعنی گورباچف متوجه شد اگر بخواهد حتی روی شوروی پافشاری کند، جنگ داخلی و ویرانی و کشتار خواهد شد.
وی ادامه داد: واقعا داشت این طوری می شد و او زود این حرکت را مهار کرد و به این ترتیب حداقل روسیه را نگه داشت. اما دنیای غرب با تردید، ابهام و بعضا نمایش گفت ما بودیم که شوروی را متلاشی کردیم. اما خودشان می دانستند چه اتفاقات بنیادی در درون خود شوروی افتاد.
سفرای خارجی مقیم پاکستان می گفتند امام از کجا فهمید کمونیسم و شوروی از بین می رود؟
منصوری گفت: اتفاقا موقعی که شوروی متلاشی شد من سفیر ایران در پاکستان بودم. سفرای خارجی مقیم پاکستان یا مقامات دولت پاکستان، اساتید دانشگاه و سردبیران روزنامه ها پیش ما می آمدند و می گفتند امام از کجا فهمید کمونیسم و شوروی از بین می رود؟ من طبیعتا نمی توانستم بگویم «المُؤمِنِ فَإِنَّهُ یَنظُرُ بِنُورِ اللّه». به هر حال او بینشی دارد و چیزهایی را می بیند که من و شما نمی بینیم. امروز دیگر اسمی از کمونیسم نیست. خیلی ما داشته ایم امپراتوری هایی که آمده اند و رفته اند اما نام یک فرهنگ، مکتب و نظام محو نشد ولی امروز کمونیسم محو شده است و فقط باید در کتاب ها بخوانید.
امام به سفیر شوروی گفت شما اشتباه کرده اید که به افغانستان رفته اید؛ شکست می خورید و با سرافکندگی بیرون می روید، پس زودتر بیرون بروید
وی اظهار داشت: شیخ مهدی شاه آبادی برای من تعریف می کردند که یک بار از جبهه آمدند و به ملاقات امام رفتند و مشکلات و گرفتاری ها را گفتند. ایشان نقل کرد که امام به من گفت نگران نباش؛ درست می شود و کارها به نفع ما پیش می رود. ما با پدر شما وقایع تا 40 سال بعد را مرور کرده ایم. دنیا این را نمی فهمد که من بگویم امام آینده را می دیده است. جلوی چشم خودم به سفیر شوروی گفت شما اشتباه کرده اید که به افغانستان رفته اید؛ شکست می خورید و با سرافکندگی بیرون می روید، پس زودتر بیرون بروید.
معاون اسبق وزیر امور خارجه افزود: بعد از فروپاشی شوروی سفرا می گفتند شما بگویید آیا آمریکا هم از بین می رود؟ چون امام گفته بود آمریکا و شوروی از بین می رود. حتی یادم هست که سفیر عمان یک بلوچ ایرانی بود که آنجا تبعیت گرفته بودند و سفیر آنها در پاکستان شده بود. پیش من آمد و گفت سفیر آمریکا گفته از شما این سؤال را بپرسم. امام از کجا فهمید شوروی از بین می رود؟ گفتم همان طور که فهمید آمریکا از بین می رود. گفتم امام قضایا به گونه ای می بینند، غیر از گونه ای که من و تو می بینیم.
وی یادآور شد: از آن روز به بعد معادلات دنیا به کلی عوض شد. برنامه ریزی کرده اند که خاورمیانه جدید درست کنند و جهانی سازی را مطرح کرده اند ولی شما امروز می بینید که نفس های آنها به شماره افتاده است. خانم تاچر بعد از متلاشی شدن شوروی در کنفرانس ناتو می گوید که ما از این به بعد با خطر اسلام مواجه هستیم و لذا از امروز به بعد باید ناتو را برای مقابله با اسلام به کار بگیریم. یعنی از این به بعد تهدید ما شوروی نیست و اسلام است. این صحبت واکنش های فراوانی داشت و لذا خانم تاچر چند روز بعد گفت ما از این به بعد با خطر تروریسم مواجه هستیم. چه تروریسمی؟ بزرگترین تروریست خودتان هستید.
سفیر اسبق ایران در چین افزود: پیامد این ماجرا این شد که در دنیا مراکز اسلام شناسی، شیعه شناسی و ایران شناسی به شدت گسترش پیدا کرد و گفتند ما در مقابل یک معادله چند مجهوله قرار گرفته ایم. در هر حال این قضیه در تحولات بین المللی به عنوان یک سند بسیار مهم اسلام و انقلاب اسلامی مطرح است. من خاطرم هست زمانی که در چین سفیر بودم دیدم که آنجا افرادی روی این قضیه خیلی کار کرده اند. بعضا هم گفته می شود بعد از قضایای این نامه دولت چین هم به تأمل بیشتری پرداخت و قبول کرد که دست از کمونیسم بردارد.
نگاه امام به مارکسیسم این است که آزادی را نابود می کند و نگاه کمونیستی استعدادها را می کشد
امام هوشمندانه سقوط اتحاد شوروی را پیش بینی کرده و مخصوصا داریم که در جایی به چین هم اشاره می کند و امام از تغییراتی که در چین به وجود می آید و خودش را نجات می دهد، می رسد به اینکه شوروی هم خودش را عوض کند تا متلاشی نشود.
به گزارش خبرنگار جماران، در ادامه این مراسم محمدعلی سبحانی نیز طی سخنانی با بیان به اینکه سعی می کنم یک تحلیل واقعی از تحولات سیاسی و بین المللی ارائه بدهم و معتقدم باید به تحولات سیاسی یک نگاه واقعی داشته باشیم، اظهار کرد: امام در نامه خود به بازنگری گورباچف و جسارتش اشاره می کند و اینکه این جسارت به تحولات جدیدی در جهان منجر می شود. ایشان به شهامت گورباچف اشاره و نقد می کند که کمونیسم فرزندان انقلابی جهان را در حصار آهنی زندانی کرده است. این برای کسانی که روی «دولت خوب» کار می کنند خیلی مورد توجه قرار گرفته است. نگاه امام به مارکسیسم این است که آزادی را نابود می کند و نگاه کمونیستی استعدادها را می کشد. امام گورباچف را تشویق می کند که راهی که شما شروع کرده اید راه درستی است.
این دیپلمات سابق تأکید کرد: این زوایای ریز نامه امام به گورباچف است که هر کدام از آنها نیاز به کار دارد. به خاطر اینکه در توسعه انسانی، فرهنگی، اقتصادی باید نگاه های کمونیستی عوض شود. جالب است که هشدار می دهد به دامن سرمایه داری نیفتید. امام این تفکر را دارد و سیاست خارجی ایشان هم «نه شرقی، نه غربی» است؛ وقتی که شرق و غرب حاکم هستند. من با شرایط امروز می بینم که واقعا امام هوشمندانه سقوط اتحاد شوروی را پیش بینی کرده و مخصوصا داریم که در جایی به چین هم اشاره می کند و امام از تغییراتی که در چین به وجود می آید و خودش را نجات می دهد، می رسد به اینکه شوروی هم خودش را عوض کند تا متلاشی نشود.
وی با اشاره به اینکه مشکل اصلی عدم اعتقاد واقعی به خدا است، افزود: امام به فرستاده گورباچف می گوید می خواستم فضای بزرگتری را برای شما فراهم کنم، اینکه دنیای بدون خدا و معنویت و نظام های بدون خدا دارای نقیصه ای هستند که هرگز حتی نمی توانند به حقیقت نزدیک شوند. امام آنجا «مبارزه با خدا» را مطرح می کند. شاید خیلی ها در دنیا بی خدا بودند ولی کمونیست ها با خدا مبارزه می کردند.
سبحانی اظهار داشت: من قبل از انقلاب دانشجو و از مؤسسین انجمن های اسلامی بودم. ما نظام سرمایه داری و مارکسیستی را نمی پذیرفتیم و دنبال گمشده ای بودیم که مردم آن را در اسلام دیدند، هرچنداما من می خواهم بگویم تا امروز هم نتوانسته ایم مدینه فاضله ای را معرفی کنیم. ولی امام می گوید مبارزه با خدا و مبدأ هستی را بیهوده می دانم و از این پس کمونیسم را در موزه های تاریخ ببینید.
وی افزود: وقتی من در لبنان سفیر بودم، چین در لبنان سفیری داشت که با من خیلی رفیق بود؛ به زبان عربی صحبت می کرد و زبان من هم در وزارت خارجه عربی است. بعد که من به تهران آمدم او سفیر چین در تهران شد. بعضی از کشورها، از جمله اینجا، سخت می گیرند در حالی که روابط سفرا برای هر کشوری می تواند فرصت های استثنایی باشد. من آن موقع مدیرکل خاورمیانه وزارت خارجه بودم و باز هم با هم رفت و آمد داشتیم. انتخابات شد و آقای احمدی نژاد بر سر کار آمد و اقداماتی کرد که منجر به گرفتاری های سنگین برای کشور شد. ایشان خیلی تند حرف می زد. این سفیر وقت گرفت و پیش من آمد و گفت خواهش می کنم این پیام من را به رهبران ایران برسانید.
سفیر سابق ایران در لبنان ادامه داد: آن سال ها چین مثلا در موزامبیک انقلاب می کرد و من یادم هست که بررسی کردم و هشت کشور در اختیار چین بود. اول یک حزب کمونیست درست می کردند، این حزب نفوذ می کرد و به آن کمک مالی می کردند تا به قدرت برسد؛ مردم هم متوجه بودند اینها از چین پول گیرند و اینجا حکومت درست می کنند و جالب است که همه این حکومت ها ناکارآمد هستند. وقتی ناکارآمد است، نمی تواند برای کشورش کار کند و توسعه بیاورد؛ نتیجه این می شود که همه مردم علیه این حزب و حکومت کمونیستی می شوند. نتیجه این می شود که چین هم منفور می شود؛ یعنی هم هزینه کرده ای و هم مردم آن کشور از تو نفرت دارند.
صدور انقلاب در تفکر امام بسیار متفاوت است
امام بارها فرمودند منظور از «صدور انقلاب» این است که ما این طرز تفکر را به مردم بدهیم تا آنها خودشان بتوانند سرنوشتشان را تغییر بدهند
وی تأکید کرد: امام بارها فرمودند منظور از «صدور انقلاب» این است که ما این طرز تفکر را به مردم بدهیم تا آنها خودشان بتوانند سرنوشتشان را تغییر بدهند. در قضیه اعزام نیروهای ایرانی به لبنان شخصا به عنوان نماینده وزارت خارجه، با حکم وزیر خارجه، حضور داشتم. تقریبا هر روز گزارش می نوشتم که جنگ تمام شده است. من در اتاق آقای محتشمی بودم که مرحوم حاج احمد آقا زنگ زد و به آقای محتشمی گفت امام می خواهد تو را ببیند. امام گفت، «برگردند و فقط تعدادی از آنها بمانند و مردم را آموزش دهند تا خودشان کشورشان را آزاد کنند». که این اتفاق در سال 2000 رخ داد. این فرق مدل صدور انقلاب امام با کمونیست های روسی و چینی بود.
سبحانی با اشاره به اینکه صدور انقلاب در تفکر امام بسیار متفاوت است، افزود: سفیر چین در ایران از من خواست که به مقامات مختلف بگویم شما به تجربه چین نگاه کنید که ما در حزب به این نتیجه رسیدیم که 30 سال اشتباه کردیم و می خواستیم به مفهوم کمونیستی صدور انقلاب کنیم و نتیجه دولت های محلی ضعیف، منفور و باعث نفرت مردم دنیا از ما شد. اما الآن ما به سوی اصلاحات اقتصادی رفته ایم که مارکسیسم و مائویسم را کنار گذاشته ایم و یک نگاه منطقی تر به توسعه را جایگزین کرده ایم و نتیجه آن این است که اکنون در هر جای دنیا می توانید نشانه های توسعه اقتصادی چین را ببینید. سفیر چین از من سوال کرد که آیا می توانید اتاقی به من نشان بدهید که محصول چینی در آن نباشد؟! او گفت ما امروز محبوب تر از گذشته هستیم و فکر می کنیم این شیوه، راه صحیح صدور انقلاب است.
وی تأکید کرد: امام می فهمید که در شوروی چه تحولاتی در جریان است و آنها هم دارند چه بن بستی را تجربه می کنند. یعنی آنها می بینند یک مشت مردم فقیر و بدبخت دارند ولی باید نصف دنیا را اداره کنند. یعنی متعهد شده اند و سفره ای باز کرده اند و باید هزینه نصف دنیا را بدهند. گورباچف و بخشی از رهبران شوروی هم این را فهمیده بود که راه درست این است که مارکسیسم را کنار بگذارد؛ البته کنار گذاشتن آن زمان می برد. من اعتقادم این است که وقایع سال 67(زمان ارسال نامه امام) تا سال 71، که فروپاشی شوروی است، را امام پیش بینی کرده و می فهمیده که شوروی که در بن بست است.
مدیرکل اسبق وزیر امور خارجه افزود: بعدا معلوم شد که امام مبتنی بر داده های مشخصی این وضعیت را پیش بینی کرده است. نامه امام به گورباچف نامه یک رهبر سیاسی و مذهبی است و جواب گورباچف به امام نامه یک رهبر سیاسی است و با این تفاوت ها در طرح و پاسخ مواجه هستیم. امام به گورباچف می گوید، ما نقاط مشترک زیادی داریم و انسان ها باید یاور یکدیگر باشند و جنگ و خونریزی محصول نگاه مارکسیستی و افراط گرایی است که برای انسان ارزش قائل نیست.
نظام دو قطبی برای همه جهان فاجعه بود
وی اظهار داشت: در جغرافیای آن نامه می توان بیان کرد که نظام دو قطبی برای همه جهان فاجعه بود؛ اما پس از فروپاشی این نظام هنوز ما این گرفتاری را داریم که بعد از نظام دو قطبی، نظام جدیدی شکل نگرفته است. یعنی نظام بین الملل باید به گونه ای باشد که بر اساس تفکر امام انسان ها آزاد بتوانند استعدادهایشان را شکوفا کنند؛ که متأسفانه این جور نیست. کسی نباید دنبال امپراتوری باشد، چون محصولش سقوط درونی خودش خواهد بود.
سبحانی تصریح کرد: همه انقلاب ها دو رهبر دارند؛ یک رهبر، شکل درونی سیستم است. به نظر من شاه ایران عامل اول سقوط حکومت شاهنشاهی می شود. کمونیسم هم به خاطر ناکارآمدی و متناسب نبودن با فطرت انسانی دچار این گرفتاری می شود. طبیعتا رهبران شوروی هم به مرور نسبت به این موضوع توجه پیدا می کند؛ یقین بدانید امام هم در این ادراک تأثیر گذاشته اما باید بدانیم گورباچف با رهبری این تحولات عامل مهمی در تغییرات شوروی بوده است که باعث شد این کشور کاملا از هم نپاشد. او حزب را قانع کرد که ما نمی توانیم با اداره نصف جهان، مردم خود را به فلاکت بیندازیم. امروز می توانیم درک درست تری از تحولات کشورهایی پیدا کنیم که به دنبال محدود کردن آزادی ها، کشتن استعدادها و ایجاد امپراطوری بودند، اما برای مدیریت و پیشرفت ملت ها راه حل مناسبی نبودند.
وی در پایان گفت: امام در نامه به گورباچف آن جایی که می گوید اجازه دهید صدای الله اکبر از مساجد شنیده شود، می بیند که باید به عقاید مردم احترام بگذارید. کمونیست استعدادها را از بین می برد. نظام هایی که گوشه ای از دموکراسی دارند اصلاح پذیرتر هستند ولی 29 سال است که اگر از کسی بپرسید نظام جدید بین المللی چیست، کسی نمی تواند بگوید. یک نظام مبتنی بر آدم ها، تکنولوژی و دولت های خوب است.
محمد علی سبحانی
جواد منصوری
