بررسی ابعاد حقوقی، سیاسی و اجتماعی انحلال جمعیت امام علی(ع)

همایش مجازی «جایگاه و مشکلات سازمان های مردم نهاد در ایران» توسط انجمن اسلامی مدرسین دانشگاه ها برگزار شد و کارشناسان حقوقی و اجتماعی در این همایش به بررسی ابعاد حقوقی، سیاسی و اجتماعی انحلال جمعیت امام علی(ع) پرداختند.

به گزارش خبرنگار جماران، محمود صادقی در این همایش مجازی گفت: سازمان های مردم نهاد یکی از جلوه های بارز نقش آفرینی آحاد افراد در جامعه است. چیزی که ریشه در آموزه های دینی ما دارد که «کلکمْ راعٍ، وَ کلکمْ مَسْؤُولٌ عَنْ رَعِیتِهِ»، آموزه هایی مانند امر به معرف و نهی از منکر، آموزه هایی مانند «تَعاوَنوا عَلَى البِرِّ وَالتَّقوىٰ» و «فَاستَبِقُوا الخَیراتِ» که فراوان در دین ما دیده می شود.

دبیرکل انجمن اسلامی مدرسین دانشگاه ها افزود: در قانون اساسی جمهوری اسلامی هم تحقق هدف حکومت که رشد دادن حرکت انسان به سوی نظام اداری و سیر تکاملی انسان به سوی خدایی شدن هست را با صراحت گفته است که جز با مشارکت فعال تمامی عناصر جامعه نمی تواند باشد. سازمان های مردم نهاد یکی از قالب ها و بسترهای مناسب برای چنین مشارکتی است. مطابق اصل 26 قانون اساسی، احزاب، جمعیت ها و انجمن های سیاسی و صنفی و انجمن های اسلامی یا اقلیت های دینی شناخته شده آزاد هستند؛ مشروط به اینکه اصول استقلال، آزادی، وحدت ملی، موازین اسلامی و اساس جمهوری اسلامی را نقض نکنند. هیچ کس را نمی توان از شرکت در آنها منع کرد و یا به شرکت در یکی از آنها مجبور ساخت.

وی یادآور شد: در واقع سازمان های مردم نهاد یکی از این تشکل هایی هستند که در اصل 26 آمده است. در واقع پیش از انقلاب و شاید از دوره مشروطه، پیشینه های قانونی در این زمینه وجود دارد و پس از انقلاب هم چندین تصویب نامه دولتی برای انتظام بخشی به این سازمان ها به تصویب رسیده است. در سال 84 آیین نامه اجرایی تأسیس سازمان های غیر دولتی تصویب شد و جزو آخرین مصوبه های دولت اصلاحات بوده و این آیین نامه در سال 95 تحت عنوان «آیین نامه تشکل های مردم نهاد» مورد بازبینی قرار می گیرد.

صادقی با بیان اینکه ماهیت سازمان های مردم نهاد عدم وابستگی به دولت است، تصریح کرد: تشکیلات و تشکل های مردمی هستند که در ذات آنها استقلال نهفته است. در سال 97 حدود 14 هزار تشکل مردم نهاد ثبت شده و این آمار در چند سال اخیر خیلی رشد کرده است. نقش آفرینی این سازمان ها و جمعیت ها در حیات اجتماعی امری ضروری است. تجربه های زیادی در کشورهای دیگر به ویژه کشورهای در حال توسعه نشان می دهد که این سازمان ها در سلامت اجتماعی کشور و توسعه تعاون و مسئولیت پذیری اجتماعی آحاد جامعه نقش زیادی دارند.

وی اظهار داشت: جمعیت امام علی(ع) از جمعیت ها و نهادهای به نوعی دانشجو بنیان است که در دهه 70 با ابتکار مؤسس این سازمان تحت عنوان «جمعیت امداد دانشجویی و مردمی امام علی(ع) شکل گرفت. تدریجا با نگاه مبتکرانه و خلاقانه ای که به این مقوله داشتند توانستند شبکه عظیمی را در تعدادی از استان ها و شهرستان های کشور ایجاد کنند و یک نوع اعتماد را در سطح جامعه به وجود بیاورند. محور اصلی آنها هم کارهای خیرخواهانه و عمده توجه هم به کودکان بی سرپرست، کودکان آسیب دیده از اعتیاد و بدسرپرست و همچنین خانواده های محروم و زنان سرپرست خانوار است.

نماینده مردم تهران در مجلس دهم تأکید کرد: از نظر مبنایی هم بر مبنای اندیشه ها و سیره امام علی(ع) و عشق به همنوع این جمعیت شکل گرفته و در اساسنامه غیر از کارهای امدادرسانی مستقیم، ترویج فرهنگ نوعدوستی، خدمترسانی به محرومان و همچنین نظارت بر حقوق کودکان به عنوان شخصیت حقوقی که در قانون کیفری مصوب سال 92 خوشبختانه برای سازمان های مردم نهاد یک نقش شبیه دادستان که بتواند طرح دعوا کند پیش بینی شده است. در اساسنامه این جمعیت کارهای فرهنگی و هنری هم پیش بینی شده است.

وی با اشاره به اینکه جمعیت امام علی(ع) یکی از جمعیت های فعال در بحران کرونا بود، افزود: گرچه معمولا با فشارها و محدودیت هایی روبرو بود؛ از جمله محدودیتی که سمن ها و امور خیریه با آن روبرو هستند مسدود شدن حساب ها است. من از ابتدای مشکل برای این سازمان برای کمک به آنها پیگیر بودم و انجمن اسلامی مدرسین دانشگاه ها هم وظیفه خودش دیده که در این زمینه بی تفاوت نباشد. اما مدنظر ما این بود که در یک هم اندیشی به بررسی همه جانبه موضوع بپردازیم.

صادقی گفت: ما تلاش کردیم که اطلاعی از ابعاد پیدا و پنهان علل برخورد با جمعیت امام علی(ع) پیدا کنیم. در صحبت با معاونت مشارکت های اجتماعی معاون اجتماعی وزیر کشور مطلع شدم بعد از حکم انحلال از سوی شعبه 55 دادگاه های عمومی تهران، پیرو اعتراض ها و پیگیری هایی که صورت گرفته، جمع بندی این شده است که موضوع این انحلال و برخورد با این جمعیت از طریق تعامل و برخورد سازنده حل و فصل شود. جمعیت 20 روز فرصت دارد که به این حکم اعتراض کند و این طوری که بنده برداشت کرده ام وزارت کشور هم تلاش دارد از طریق تعامل با این جمعیت، در مرحله بعدی موضوع را خیلی دنبال نکند.

دبیرکل انجمن اسلامی مدرسین دانشگاه ها افزود: مطلع شدم که از معاونت حقوقی ریاست جمهوری هم دیدگاه های مثبتی به وزارت کشور ارائه شده است. به هر حال این موضوع ابعاد ناگفته ای دارد و ما در مورد چیزی که نمی دانیم قضاوت نمی کنیم. اما بر اساس مطالعه ای که از رأی شعبه 55 دادگاه عمومی تهران داشتم، جدای از کوتاهی هایی که شاید صورت گرفته، به نظر می رسد که این حکم سختگیرانه است. در مقایسه متن دادخواست وزارت کشور با متن رأی می بینیم که به صورت غیر متعارف مطالبی فراتر از آنچه در دادخواست مطرح شده را در چندین بند مطرح کرده است.

عباس عبدی: در دنیای امروز مشارکت جویی یک ضرورت است

به گزارش خبرنگار جماران، عباس عبدی نیز در این وبینار گفت: شاید بتوانیم رابطه مردم و حکومت را دو تقسیم بندی داشته باشیم. یکی رابطه سلطه و هدایتگری است. یعنی کسانی که در رأس می نشینند کاری ندارند که خواست عمومی چیست و در بهترین حالتی که آنها تفسیر می کنند این است که در صدد هدایت مردم هستند. این نوع از حکومت خیلی تناسبی با نهادهای مدنی ندارد و حتی نهاد مدنی را از داخل تهی می کند. مردم باید بخشی از قدرت را در دست خودشان نگه دارند و این بخش در قالب نهادهای مدنی شکل می گیرد. یکی از ویژگی های جامعه مدرن این است که شاخصی داریم به عنوان اینکه هر فرد در چند نهاد عضو است. فرد نمی تواند به تنهایی قدرت خودش را در جامعه اعمال کند و  بلکه از طریق این نهادها قدرت او اعمال می شود. در یک جامعه مدرن بیشتر انسان ها با این نهادها ارتباط دارند و عضو آنها هستند.

این فعال سیاسی و اجتماعی با بیان اینکه نهادهای مدنی زمینه ای برای مشارکت هستند، گفت: در دنیای مدرن، رکن جامعه بشر جدید مشارکت جویی است و دوست دارد در همه امور مشارکت کند. نه تنها دوست دارد، بلکه نیاز دارد. یعنی این یک فانتزی نیست و یک ضرورت است. وقتی نیاز دارد مشارکت کند، سعی دارد که این مشارکت را در همه حوزه ها بسط بدهد. اهمیتش این است که به نفع جامعه است. مثلا اگر قرار باشد شما به زنان سرپرست خانوار کمک کنید. اگر این را به عهده دولت بگذارید بودجه ای که از جیب ملت صرف این کار می شود چندین برابر بودجه ای است که می تواند از طریق یک نهاد مدنی صرف این کار شود. سیستم های دولتی به دلایل متعددی پر هزینه و با اتلاف منابع هستند.

وی با اشاره به اینکه دومین حُسن این نهادها ایجاد حس رضایت است، تأکید کرد: من به عنوان یک شهروند دیده ام که جوانان چطور دوست دارند به جامعه خودشان خدمت کنند و حتی فلسفه خدمتشان هم فرق می کند. مثلا در جامعه مدرن فقر یک آسیب برای جامعه است. وقتی که نصف جامعه ما فقیر باشد، بچه های آنها با سطوح پایینی از توانمندی به دنیا می آیند و بزرگ می شوند و نمی توانند به جامعه کمک کنند. بنابر این اگر من فقر را از بین می برم به شکلی دارم وضع خودم را بهبود می بخشم.

عبدی تصریح کرد: یعنی همه داریم به هم پیوسته می شویم. ما نمی توانیم فقر یک آدم فقیر را از غنای خودمان جدا کنیم و این دو روی هم اثر می گذارند. مثلا امروز اگر یک نفر بی سواد باشد فکر نکنیم که به آن کمک کنیم با سواد شود چون گناه دارد. جامعه ای که آدم های آن بی سواد باشند سطح بهره وری پایین می آید. تو اگر بهترین کارخانه را هم درست کنی با آدم بی سواد نمی توانی بهره وری بالا داشته باشی. به همین دلیل می گویند بزرگترین سرمایه آموزش ابتدایی است.

وی با بیان اینکه یک بخش دیگر کار نهادهای مدنی این است که نظارتی هستند، اظهار داشت: اگر ما کارفرما و پیمانکار داشته باشیم ولی مشاور نداشته باشیم که نظارت کند، همه معادلات به هم می ریزد. سیستم های حکومتی بر اساس سلطه و هدایتگری علاقه ای به ناظر ندارند و اصلا ناظر را نمی پذیرند و برای آنها بی معنی است که ناظر را بپذیرند و برای کسی حق نظارت قائل نیست. بنابر این تلاش می کنند استقلال نهادهای مستقلی که باید ناظر باشند را از بین ببرند.

این کارشناس مسائل اجتماعی با اشاره به حکم انحلال جمعیت امام علی(ع) گفت: ما در این مملکت می بینیم اتفاق های خیلی بدی رخ می دهد و سعی می کنند آن را حل کنند؛ که درست هم هست و قرار نیست هر موضوعی را به دادگاه بکشانند. بنابر این من معتقدم مسأله اصلی نگاه به نهادهای مدنی است. این نگاه باید در جامعه ما اصلاح شود. جامعه ای که نهادهای مدنی را برنتابد هم به لحاظ اقتصادی، هم به لحاظ رابطه دولت و مردم و هم به لحاظ کارآمدی دولت زیان می کند.

وی افزود: کوشش کنیم که جمعیت امام علی(ع) به جایگاه خودش برگردد و الگویی برای توسعه نهادهای مدنی باشد. ضمن اینکه متأسفانه این روزها ما بیشتر از گذشته به نهادهای خیریه نیاز پیدا کرده ایم. چون فقر خیلی در حال گسترش است. وقتی که فقر گسترش پیدا می کند، ورودی کمک ها به این نهادها کم می شود و نیازها بیشتر می شود. امیدوارم در این شرایط دولت هم تجدید نظری کند و جایگاه این نهادها را بیش از گذشته به رسمیت بشناسد.

سعید مدنی: انحلال جمعیت امام علی(ع) کدام یک از مشکلات جامعه ایران را حل می کند؟!

به گزارش خبرنگار جماران، سعید مدنی جامعه شناس و متخصص آسیب های اجتماعی، نیز در این وبینار گفت: جای تأسف است که بعد از سال ها که شاهد حضور یک سازمان مردم نهاد مثل جمعیت امام علی(ع) در بحران های طبیعی، سیل، زلزله، کرونا و امثال آن بوده ایم، امروز باید درباره انحلال آن صحبت کنیم. در مروری که بر حکم انحلال داشتم متوجه شدم که به چند موضع این مؤسسه حساسیت خاصی نشان داده شده است. مثلا گفته شده که این جمعیت با هشتگ «فقر بعد از کرونا» تلاش کرده که حساسیت عمومی به مسأله فقر را نشان بدهد. همین طور به بیانیه جمعیت درباره اعتراضات آبان ماه اشاره شده است. در واقع اینها تلاش جمعیت برای سیاه نمایی محسوب شده است.

عضو انجمن جامعه شناسی ایران تأکید کرد: در همین موارد شواهد بسیار جدی و مستند وجود دارد که سازمان های رسمی این وضعیت را تأیید کرده اند. توسط نهادهای پژوهشی رسمی گزارش هایی از فقر و نابرابری در زمان کرونا منتشر شده است. گزارش های ادواری سازمان ثبت احوال راجع به سن ازدواج ادعای این جمعیت راجع به ازدواج کودکان را تأیید می کند. گزارش های متعدد راجع به اعتیاد در ایران، کاهش سن آن تا کودکی را تأیید می کنند. بر این اساس، سؤال این است که چه مزیتی در انحلال این جمعیت برای کشور وجود دارد؟!

وی با اشاره به مشکلات اجتماعی کشور، اظهار داشت: انحلال جمعیت امام علی(ع) کدام یک از مشکلات جامعه ایران را حل می کند که یک وزارتخانه و چندین نهاد امنیتی ماه ها است تلاش جدی انجام داده اند که آن را منحل و فعالیت آن را متوقف کنند؟! آن هم یک سازمان مردم نهاد با امکانات محدود و مجموعه ای از داوطلبان که سعی کرده جمعیت نیازمند محدودی را تحت حمایت خودش قرار بدهد. تلاش کرده یک عده از جوانان را جذب کند تا به جای بیهودگی و ورود به حوزه های آسیب زا وارد یک فعالیت مثمر ثمر و مشارکت اجتماعی شوند. سعی کرده اخلاق اجتماعی را تقویت کند و تقدم خیر عمومی بر منافع فردی و فرد محوری ترویج کند.

مدنی ادامه داد: جمعیت امام علی(ع) سعی کرده اندیشه صلح و پرهیز از خشونت را ترویج کند و سعی کرده اندیشه دینی عدالت طلب را با انتساب خودش به امام اول شیعیان ترویج کند. سعی کرده مانع بروز موج ناامیدی در جامعه شود و امید را به طبقه های مختلف اجتماعی به خصوص فقرا تزریق کند. سعی کرده که بی پناهی بی پناهان را تعدیل و درمان کند. جمعیت امام علی(ع) با این کارنامه 20 ساله آیا مستحق چنین مجازاتی است؟! در شرایطی که می دانیم دولت خلأ جدی در تأمین نیازهای جامعه و افراد نیازمند دارد.

نماینده جمعیت امام علی: بروید گریم را ببینید

مرتضی کی منش، نماینده جمعیت امام علی(ع) نیز در این نشست گفت: دلیل عقب ماندگی بسیاری از کشورها این است که حرف های مگو دارند. در نامه 53 حضرت امیر(ع) در خصوص وظایف حاکم اسلامی فرموده است از وقت خود قسمتی را برای نیازمندان قرار بده و وقت خود را برای آنها از هر کاری فارغ کن و به خاطر آنها در یک مجلس عمومی بنشین و در آن مجلس برای خدایی که تو را آفریده تواضع کن و لشکریان و یارانت را که نگهبان و پاسبان تو هستند از تعرض به آنها بازدار؛ تا سخنگوی نیازمندان بدون ترس و لکنت زبان با تو صحبت کند. زیرا من بارها از رسول خدا(ص) شنیده ام امتی که در آن حق ضعیف از قوی بدون لکنت زبان گرفته نشود هرگز به پاکی ستوده نگردد.

وی تأکید کرد: من خیلی به 15 سال فعالیت خودم فکر کردم و تأسف خودم از فضایی که افراد را از فعالیت سازنده، مستمر و آرام اجتماعی به سمت و سوی انفعال بخواهد سوق دهد. قبل از این ماجراها جمعیت امام علی(ع) را چقدر می شناختند؟ جمعیت امام علی(ع) کجا بود و داشت چه کار می کرد؟ پاسخ این است که 20 سال تمام در سکوت و آرامش کامل مشغول انجام وظیفه اجتماعی خودش بوده است. اگر همایش، سمینار، گفت و گو و جلسه ای بوده و رسانه ای انتشار خبر داده، چقدر از مردم جمعیت را شناختند؟ یعنی ذات و ماهیت جمعیت امام علی(ع) بر انجام کار درست است ولی اینکه همه بدانند جمعیت امام علی(ع) کیست و کجا است مقصود نظر ما نبوده است.

کیمنش اظهار داشت: ما وظیفه خودمان را بودن در کنار دردمندان و سخنگویی نیازمندان قرار داده ایم و در این راستا عمل کرده ایم. جمعیت امام علی(ع) سال 79 با 10 نفر دانشجوی مستقل کار خود را شروع کرد و به محروم ترین و پر معضل ترین محلات تهران رفتند. انقدر رفتند که روزگاری عمل اجتماعی و حضور در اجتماع تبدیل به یک عادت و سبک زندگی شود. مثلا افتخار ما این است که از مرکز شهر پایین تر نمی رویم و در محلات جنوب شهر کاری نداریم که برویم. ما از همان 20 سال پیش در مناطق محروم کار داشتیم. ما درد و رنج بچه هایی که به خاطر نداشتن دارو پر پر زدند را دیده بودیم و نمی توانستیم تحمل کنیم.

وی با اشاره به سختی های فعالیت اجتماعی، افزود: شما می بینید که در اوج بلاهت، سریالی به نام «ملکه گدایان» می گوید کودکان کار گریم شده اند. بعد از 20 سال فعالیت جمعیت امام علی(ع) و چند دهه کار اجتماعی در این مملکت یک سریال با بودجه عجیب و غریب می آید که بگوید این بچه ها گریم شده اند. کدام گریم؟ اگر گریم است پس چرا نمی روید حاشیه شهر را ببینید؟ بروید گریم را ببینید.

نماینده جمعیت امام علی(ع) تأکید کرد: چرا یک نهاد مدنی که تمام اعضای آن داوطلب هستند و از زندگی شخصی خود مایه می گذارند، بچه هایی که از بهترین دانشگاه ها پذیرش دارند و بچه هایی با بالاترین تحصیلات و بالاترین توان برای اینکه به یک ثمر شخصی برسد، پای این کار ایستاده اند و با انواع و اقسام سنگ اندازی ها مواجه می شوند. سریال های آبکی را باور نکنید که فقر در آن دکوری و سبک نشان داده می شود. صحبت در خصوص ضرورت برخورد با ازدواج اجباری کودکان در مناطق حاشیه، چرا برای بعضی ها غیرقابل تحمل است و به خاطرش شروع به جوّسازی علیه یک نهاد مردمی کردند؟ نهادی که بر اساس منطق و مستند به پژوهش میدانی دقیق و طی مشورت با فقیه، حقوقدان، جامعه شناس، روانشناس و حتی مسئولین، با برگزاری یک همایش تلاش می کند از فاجعه ازدواج یا در واقع فروش کودکان به اسم ازدواج در مناطق فقیر جلوگیری کند؛ همایشی که درد جامعه را می گوید.

وی افزود: از آنجا موجی شروع شد و حداقل در 20 مقاله مستقیم به تهمت های عجیب و غریب پرداخته شد. این بسیار برای ما خشمگین کننده است. فردی که شرافت خودش را می فروشد، قلم روی کاغذ می گذارد و چیزی که در منتهای الیه کائنات هم معنی ندارد را با وقاحت روی کاغذ می نویسد و منتشر می کند. آن هم برای جمعی که 20 سال به پای بچه های مملکتش سوخته و خواهد سوخت و افتخار می کند که بسوزد. از بدترین گناهان تهمت است. وقتی جامعه دینداری حقیقی را گم کند تهمت نقل و نبات می شود. کارشکنی ها و سنگ اندازی های کودکانه به وجود می آید. مدیریت میانی برای جلوه گری خودش دسیسه و توطئه می چیند و از یک امر ساده انسانی پروژه می سازد. یک مدیریت میانی که از سمت حاکمیت حرف می زند و به راحتی دروغ می گوید.