سینما هنوز جذاب و مسحورکننده است، هیچ رسانه‌ای نتوانسته جایگزین پرده عریض هنر هفتم باشد، جاذبه سینما همواره علاقه‌مندانش را وسوسه می‌کند که فیلم را بر پرده جادویی ببینند. این شور و اشتیاق در ایامی که به نام جشن سینما و جشنواره برپاست افزون‌تر می‌شود. از روز روشن تا سیاهی شب در تاریک‌خانه سینما آنقدر چشم بر پرده می‌دوزی که موقع بیرون آمدن از سالن، گویی سفیدی چشمانت هم به سیاهی می‌زند! جشنواره فیلم فجر زمان و مکان ارائه آثار سینمایی تازه تولید شده ایران است که در معرض دید و قضاوت علاقه‌مندان جدی سینما قرار می‌گیرد.
سی و هفتمین جشنواره فیلم فجر یکی از بهترین دوره‌های خود را در چند سال اخیر تجربه کرد. این دوره از جهات مختلف از جمله: تنوع ژانر فیلم‌ها، ظهور فیلم‌سازان تازه نفس، نظم و انضباط در برگزاری و میزان بالای رضایت‌مندی دوست‌داران فیلم به عنوان مهمترین پشتوانه و سرمایه سینما از امتیازات آن بود.
البته این دوره در استان‌ها و بویژه زنجان، دوره چندان موفقی را پشت سرنگذاشت که به دلایل آن اشاره خواهد شد.
با اعلام فیلم‌های راه‌یافته در بخش‌های مختلف جشنواره توسط هیئت‌های انتخاب، شاهد ارائه مجموعه سربسته‌ای بودیم که نبودن نام‌های آشنا مهمترین ویژگی و شوک پیش از آغاز جشنواره بود.
نبودن فیلم‌سازان بزرگ در جشنواره و ظهور فیلم‌سازان جوان، بیم و امید را در دل دوست‌داران سینمای ایران ایجاد می‌کرد. این موضوع نوعی غافل‌گیری در این دوره بود که در نهایت با مشاهده فیلم‌ها، شاهد بروز اتفاقات خوب و شوق‌انگیز در سینمای ایران بودیم.
امسال برای نخستین‌بار در طول ادوار جشنواره، سهم صاحبان فیلم‌ها از فروش بلیت‌های جشنواره به آنها پرداخت شد. که همین موضوع باعث رونق بیشتر و برپایی سانس‌های فوق‌العاده برای آثار شاخص تا بامداد روز بعد در سینماهای تهران شد.
جشنواره فیلم فجر با گذشت چهل سال از انقلاب اسلامی، هنوز شاخص‌ترین جشن هنری است که با استقبال گسترده تماشاگران مواجه می‌شود. این استقبال، سیاست‌گذاران هنری کشور را برآن داشته است که طی چند سال اخیر، تعدادی از فیلم‌های جشنواره را در مراکز استان‌ها هم به نمایش بگذارند که زنجان نیز یکی از این مراکز موفق نمایش گزیده آثار در دوره‌های قبل بود.
این موفقیت در جشنواره سی و هفتم متاسفانه به دلیل فیلم‌های اختصاص یافته برای نمایش در زنجان که از اعتبار و انعکاس خبری چندانی برخوردار نبودند، کاهش یافت. نگاهی دوباره به فیلم‌های به نمایش درآمده در زنجان در مقایسه با فیلم‌هایی که موفق به کسب جوایز جشنواره شدند، به خوبی گویای این گروه‌بندی نامناسب برای زنجان بود. در اختتامیه جشنواره امسال، فیلم‌های 'شبی که ماه کامل شد' ، 'مسخره‌باز'، 'غلامرضا تختی' ، 'متری شش و نیم' ، 'ماجرای نیمروز 2، رد خون ' و 'قصر شیرین' مهمترین و بیشترین جوایز را به خود اختصاص دادند. این فیلم‌ها هیچکدام در زنجان به نمایش درنیامد. از فیلم‌های قابل توجه و خوب جشنواره که در سینماهای زنجان نمایش داده شد، می‌توان به فیلم‌های 'قسم'، 'درخونگاه' و 'سرخ‌پوست' اشاره کرد که فقط کاندیدای دریافت چند جایزه بودند. با این اوصاف، نمایش محدود کمتر از یک سوم فیلم‌ها در زنجان با تبلیغات گسترده و پررنگ، بیشتر 'جشن‌پاره' بود تا جشنواره. گویا این تقسیم‌بندی‌های استانی ملاک و معیار مشخصی ندارند، برای نمونه نمایش فیلم 'قصر شیرین' ساخته رضا میرکریمی در زنجان یا نمایش فیلم 'شبی که ماه کامل شد' که در فضای جغرافیایی سیستان و بلوچستان ساخته شده و موضوعی بومی دارد، در آن استان می‌توانست تنور جشنواره را گرم‌تر نگه دارد.
در طول سی و هفت دوره بر پایی جشنواره فیلم فجر، تنها یکبار آن هم در دوره جنگ تحمیلی و همزمان با بمباران شهرها، این جشنواره با همه آثارش در تهران و استان‌ها برگزار شد که تجربه‌ای ماندگار بود. تجربه‌ای که متاسفانه هیچ‌وقت تکرار نشد.
جشنواره امسال از نظر تنوع مضامین و ژانرهای مختلف هم یک استثناء بود. هر چند در مجموع، زمان فیلم‌های به نمایش در آمده نسبت به سال‌های پیش طولانی‌تر و گاه حتی آزاردهنده به نظر می‌رسید، اما فیلم‌ها از یک‌نواختی خارج شده بودند. در بسیاری از فیلم‌ها فضاهای جدید و لوکیشن‌های متنوع را شاهد بودیم. گویا کم‌کم سایه فیلم‌های آپارتمانی از روی تولیدات سینمایی ایران کنار می‌رود و فیلم‌سازان جسارت پرداختن به مضامین متعدد و متنوع در فضاهای بیرونی باورپذیر را تجربه می‌کنند. البته این بی‌باکی گاه با آسیب‌هایی نیز همراه می‌شود که نمونه آن را در نمایش فقر در برخی از فیلم‌های جشنواره به صورت اغراق شده و چندش‌آور شاهد بودیم. تصویر حرمت دارد، همانگونه که کلام و قلم حرمت دارد. از نظر اخلاقی ما مجاز به نمایش تصاویر عریان آسیب‌های اجتماعی و تلخی‌های جامعه از قبیل فقر، اعتیاد و ... نیستیم. نمایش دریده و مشمئزه‌کننده موضوعات منفی جامعه به قصد تاثیرگذاری بیشتر، گاه نتیجه معکوس می‌تواند داشته باشد. برخی تصاویر تلخ در فیلم‌های امسال، خط قرمزی‌های اخلاقی و عرفی جامعه را رد کرده بود که بهتر است فیلم‌سازان برای نمایش عمومی آنها، از تلخی و زشتی آن بکاهند.
از نظر فنی و تکنیکی، سینمای ایران بدون اغراق رشد چشمگیری کرده است. پیشرفت شوق‌برانگیز و غافل‌گیرکننده فیلم‌های امسال در زمینه‌های فنی مثل گریم، طراحی‌های صحنه و لباس، فیلم‌برداری، بازیگری، جلوه‌های ویژه میدانی و بصری، صدابرداری و صداگذاری و .... یکی از سخت‌ترین دوره‌های داوری را به همراه داشت، این داوری‌ها اگر چه با اعلام اسامی نامزدها، باورپذیرتر بود، اما شکل اجرای اختتامیه و جوایز توزیع شده چندان به مذاق علاقه‌مندان حرفه‌ای و منتقدین سینمایی خوش نیامد و نمونه بارز آن را در اهداء جایزه رسمی بهترین فیلم جشنواره توسط هیئت داوران به فیلم 'شبی که ماه کامل شد' ساخته نرگس آبیار و در مقابل اهداء جایزه بهترین فیلم برگزیده از نگاه تماشاگران به فیلم 'متری شش و نیم' ساخته سعید روستایی شاهد بودیدم که تفاوت دیدگاه‌های داوران رسمی و غیررسمی سی و هفتمین جشنواره را به‌خوبی نشان می‌داد.
علاوه بر این، نادیده گرفتن دو فیلم با مضامین جسارت‌آمیز و ساختارشکنانه که سکوت و نقص قوانین حقوقی کشور را به چالش می‌کشید، از نکات مبهم داوری‌های امسال بود. فیلم‌های' بنفشه آفریقایی' ساخته مونا زند حقیقی و 'جان‌دار' ساخته حسین امیری دو ماری و پدرام امیری با همه امتیازاتشان، در بستر جشنواره سی و هفتم به نوعی بایکوت شدند، فیلم‌هایی که بسیاری از امتیازات فیلم‌های جایزه‌بگیر جشنواره را خیلی بهتر و بیشتر داشتند. این دو فیلم که خلاقانه برای تلنگر زدن به نقیصه‌ها و خلاء‌های قانونی، اخلاقی، عرفی و مذهبی جامعه کنونی ما ساخته شده، با پایان باز، بینندگانش را به تعمق و تفکر وامی‌دارد تا درخصوص موضوع چالشی فیلم، همه به یک نتیجه واحد نرسند!
جشنواره سی و هفتم فیلم فجر سرانجام با اعلام اسامی برندگان در شامگاه 22 بهمن در سالن همایش‌های برج میلاد در تهران به اتمام رسید. اما در زنجان مهمترین اتفاق برپایی جشنواره، افتتاح اولین سینمای بخش خصوصی بعد از انقلاب و نمایش فیلم‌ها در دو سالن سینمایی بود. اقدام صاحبان این سینما اگر چه در شرایط کنونی ستودنی و قابل تقدیر است، اما باید یادآور شد ما هنوز نسبت به چهل سال قبل در این زمینه عقب هستیم. قبل از انقلاب با وجود جمعیت محدود شهر زنجان، سه سینمای 'ستاره آبی'، 'مولن روژ' و 'لی‌لی' به ترتیب با ظرفیت های 300 ، 400 و 600 صندلی فعال بودند.
اکنون این ظرفیت پس از بهره‌برداری از سینمای جدید روشا در کنار سینما بهمن در مجموع هنوز به 500 صندلی نمی‌رسد. وعده‌های متعدد مسئولین که دائم در حال تغییر و جابجایی هستند، گره کور احداث پردیس‌های سینمایی وعده داده شده را باز نکرده است و سال‌هاست خرابه‌های سینما قدس، زشت‌ترین تصویر پیاده‌راه زیبای زنجان است.
*عبداله الماسی، روزنامه صدای زنجان، 1397،11،29.
3088/6085
انتهای پیام سی و هفتمین جشنواره فیلم فجر یکی از بهترین دوره‌های خود را در چند سال اخیر تجربه کرد. این دوره از جهات مختلف از جمله: تنوع ژانر فیلم‌ها، ظهور فیلم‌سازان تازه نفس، نظم و انضباط در برگزاری و میزان بالای رضایت‌مندی دوست‌داران فیلم به عنوان مهمترین پشتوانه و سرمایه سینما از امتیازات آن بود.
البته این دوره در استان‌ها و بویژه زنجان، دوره چندان موفقی را پشت سرنگذاشت که به دلایل آن اشاره خواهد شد.
با اعلام فیلم‌های راه‌یافته در بخش‌های مختلف جشنواره توسط هیئت‌های انتخاب، شاهد ارائه مجموعه سربسته‌ای بودیم که نبودن نام‌های آشنا مهمترین ویژگی و شوک پیش از آغاز جشنواره بود.
نبودن فیلم‌سازان بزرگ در جشنواره و ظهور فیلم‌سازان جوان، بیم و امید را در دل دوست‌داران سینمای ایران ایجاد می‌کرد. این موضوع نوعی غافل‌گیری در این دوره بود که در نهایت با مشاهده فیلم‌ها، شاهد بروز اتفاقات خوب و شوق‌انگیز در سینمای ایران بودیم.
امسال برای نخستین‌بار در طول ادوار جشنواره، سهم صاحبان فیلم‌ها از فروش بلیت‌های جشنواره به آنها پرداخت شد. که همین موضوع باعث رونق بیشتر و برپایی سانس‌های فوق‌العاده برای آثار شاخص تا بامداد روز بعد در سینماهای تهران شد.
جشنواره فیلم فجر با گذشت چهل سال از انقلاب اسلامی، هنوز شاخص‌ترین جشن هنری است که با استقبال گسترده تماشاگران مواجه می‌شود. این استقبال، سیاست‌گذاران هنری کشور را برآن داشته است که طی چند سال اخیر، تعدادی از فیلم‌های جشنواره را در مراکز استان‌ها هم به نمایش بگذارند که زنجان نیز یکی از این مراکز موفق نمایش گزیده آثار در دوره‌های قبل بود.
این موفقیت در جشنواره سی و هفتم متاسفانه به دلیل فیلم‌های اختصاص یافته برای نمایش در زنجان که از اعتبار و انعکاس خبری چندانی برخوردار نبودند، کاهش یافت. نگاهی دوباره به فیلم‌های به نمایش درآمده در زنجان در مقایسه با فیلم‌هایی که موفق به کسب جوایز جشنواره شدند، به خوبی گویای این گروه‌بندی نامناسب برای زنجان بود. در اختتامیه جشنواره امسال، فیلم‌های 'شبی که ماه کامل شد' ، 'مسخره‌باز'، 'غلامرضا تختی' ، 'متری شش و نیم' ، 'ماجرای نیمروز 2، رد خون ' و 'قصر شیرین' مهمترین و بیشترین جوایز را به خود اختصاص دادند. این فیلم‌ها هیچکدام در زنجان به نمایش درنیامد. از فیلم‌های قابل توجه و خوب جشنواره که در سینماهای زنجان نمایش داده شد، می‌توان به فیلم‌های 'قسم'، 'درخونگاه' و 'سرخ‌پوست' اشاره کرد که فقط کاندیدای دریافت چند جایزه بودند. با این اوصاف، نمایش محدود کمتر از یک سوم فیلم‌ها در زنجان با تبلیغات گسترده و پررنگ، بیشتر 'جشن‌پاره' بود تا جشنواره. گویا این تقسیم‌بندی‌های استانی ملاک و معیار مشخصی ندارند، برای نمونه نمایش فیلم 'قصر شیرین' ساخته رضا میرکریمی در زنجان یا نمایش فیلم 'شبی که ماه کامل شد' که در فضای جغرافیایی سیستان و بلوچستان ساخته شده و موضوعی بومی دارد، در آن استان می‌توانست تنور جشنواره را گرم‌تر نگه دارد.
در طول سی و هفت دوره بر پایی جشنواره فیلم فجر، تنها یکبار آن هم در دوره جنگ تحمیلی و همزمان با بمباران شهرها، این جشنواره با همه آثارش در تهران و استان‌ها برگزار شد که تجربه‌ای ماندگار بود. تجربه‌ای که متاسفانه هیچ‌وقت تکرار نشد.
جشنواره امسال از نظر تنوع مضامین و ژانرهای مختلف هم یک استثناء بود. هر چند در مجموع، زمان فیلم‌های به نمایش در آمده نسبت به سال‌های پیش طولانی‌تر و گاه حتی آزاردهنده به نظر می‌رسید، اما فیلم‌ها از یک‌نواختی خارج شده بودند. در بسیاری از فیلم‌ها فضاهای جدید و لوکیشن‌های متنوع را شاهد بودیم. گویا کم‌کم سایه فیلم‌های آپارتمانی از روی تولیدات سینمایی ایران کنار می‌رود و فیلم‌سازان جسارت پرداختن به مضامین متعدد و متنوع در فضاهای بیرونی باورپذیر را تجربه می‌کنند. البته این بی‌باکی گاه با آسیب‌هایی نیز همراه می‌شود که نمونه آن را در نمایش فقر در برخی از فیلم‌های جشنواره به صورت اغراق شده و چندش‌آور شاهد بودیم. تصویر حرمت دارد، همانگونه که کلام و قلم حرمت دارد. از نظر اخلاقی ما مجاز به نمایش تصاویر عریان آسیب‌های اجتماعی و تلخی‌های جامعه از قبیل فقر، اعتیاد و ... نیستیم. نمایش دریده و مشمئزه‌کننده موضوعات منفی جامعه به قصد تاثیرگذاری بیشتر، گاه نتیجه معکوس می‌تواند داشته باشد. برخی تصاویر تلخ در فیلم‌های امسال، خط قرمزی‌های اخلاقی و عرفی جامعه را رد کرده بود که بهتر است فیلم‌سازان برای نمایش عمومی آنها، از تلخی و زشتی آن بکاهند.
از نظر فنی و تکنیکی، سینمای ایران بدون اغراق رشد چشمگیری کرده است. پیشرفت شوق‌برانگیز و غافل‌گیرکننده فیلم‌های امسال در زمینه‌های فنی مثل گریم، طراحی‌های صحنه و لباس، فیلم‌برداری، بازیگری، جلوه‌های ویژه میدانی و بصری، صدابرداری و صداگذاری و .... یکی از سخت‌ترین دوره‌های داوری را به همراه داشت، این داوری‌ها اگر چه با اعلام اسامی نامزدها، باورپذیرتر بود، اما شکل اجرای اختتامیه و جوایز توزیع شده چندان به مذاق علاقه‌مندان حرفه‌ای و منتقدین سینمایی خوش نیامد و نمونه بارز آن را در اهداء جایزه رسمی بهترین فیلم جشنواره توسط هیئت داوران به فیلم 'شبی که ماه کامل شد' ساخته نرگس آبیار و در مقابل اهداء جایزه بهترین فیلم برگزیده از نگاه تماشاگران به فیلم 'متری شش و نیم' ساخته سعید روستایی شاهد بودیدم که تفاوت دیدگاه‌های داوران رسمی و غیررسمی سی و هفتمین جشنواره را به‌خوبی نشان می‌داد.
علاوه بر این، نادیده گرفتن دو فیلم با مضامین جسارت‌آمیز و ساختارشکنانه که سکوت و نقص قوانین حقوقی کشور را به چالش می‌کشید، از نکات مبهم داوری‌های امسال بود. فیلم‌های' بنفشه آفریقایی' ساخته مونا زند حقیقی و 'جان‌دار' ساخته حسین امیری دو ماری و پدرام امیری با همه امتیازاتشان، در بستر جشنواره سی و هفتم به نوعی بایکوت شدند، فیلم‌هایی که بسیاری از امتیازات فیلم‌های جایزه‌بگیر جشنواره را خیلی بهتر و بیشتر داشتند. این دو فیلم که خلاقانه برای تلنگر زدن به نقیصه‌ها و خلاء‌های قانونی، اخلاقی، عرفی و مذهبی جامعه کنونی ما ساخته شده، با پایان باز، بینندگانش را به تعمق و تفکر وامی‌دارد تا درخصوص موضوع چالشی فیلم، همه به یک نتیجه واحد نرسند!
جشنواره سی و هفتم فیلم فجر سرانجام با اعلام اسامی برندگان در شامگاه 22 بهمن در سالن همایش‌های برج میلاد در تهران به اتمام رسید. اما در زنجان مهمترین اتفاق برپایی جشنواره، افتتاح اولین سینمای بخش خصوصی بعد از انقلاب و نمایش فیلم‌ها در دو سالن سینمایی بود. اقدام صاحبان این سینما اگر چه در شرایط کنونی ستودنی و قابل تقدیر است، اما باید یادآور شد ما هنوز نسبت به چهل سال قبل در این زمینه عقب هستیم. قبل از انقلاب با وجود جمعیت محدود شهر زنجان، سه سینمای 'ستاره آبی'، 'مولن روژ' و 'لی‌لی' به ترتیب با ظرفیت های 300 ، 400 و 600 صندلی فعال بودند.
اکنون این ظرفیت پس از بهره‌برداری از سینمای جدید روشا در کنار سینما بهمن در مجموع هنوز به 500 صندلی نمی‌رسد. وعده‌های متعدد مسئولین که دائم در حال تغییر و جابجایی هستند، گره کور احداث پردیس‌های سینمایی وعده داده شده را باز نکرده است و سال‌هاست خرابه‌های سینما قدس، زشت‌ترین تصویر پیاده‌راه زیبای زنجان است.
*عبداله الماسی، روزنامه صدای زنجان، 1397،11،29.
3088/6085
کپی شد
