در تمامی کشورهای توسعه‌یافته جهان پرداخت مالیات یکی‌از عناصر اصلی تأمین درآمد دولت برای اداره امور کشور محسوب می‌شود. با وجود اینکه در کشورهای توسعه‌یافته، فرار مالیاتی یک جرم سنگین به‌شمار می‌رود و درصورت مواجهه و اثبات آن هیچ مقامی از مجازات و محکومیت مصون نیست، متأسفانه در کشور ایران مشاهده می‌شود، بعضاً کسبه و فعالان اقتصادی عادی و معمولی نیز به این امر مبادرت می‌ورزند و البته در محافل خصوصی از اذعان به آن نیز ابایی ندارند و گویی آن را در زمره افتخارات، هوشمندی‌ها و خلاقیت خود می‌پندارند. درواقع دریافت مالیات از گروه‌های مختلف درآمدی براساس قانون مالیات‌های مستقیم و قانون مالیات بر ارزش افزوده صورت می‌گیرد. در این دو قانون مقررات مشخصی درخصوص معافیت‌های مالیاتی و مجازات‌های مالیاتی و همین‌طور نحوه محاسبه و وصول مالیات ذکر شده است. به‌طور عمومی آنچه که در رویه موجود اداره مالیات اجرا می‌شود این است که بخشی از اقشار جامعه به واسطه جایگاه شغلی یا شرایط اقتصادی مجبور به پرداخت مالیات خود هستند و هیچ راه فراری برای عدم پرداخت مالیات ندارند. در واقع اخذ مالیات توسط دولت از اقشار متوسط و در بارزترین نمونه آن از کارمندان همواره در موعد مقرر و با کسر از حقوق صورت می‌گیرد یا مالیات بر ارزش افزوده‌ای 9 درصدی که مصرف‌کننده آن‌را پرداخت می‌کند. در ادامه به تعریف فرار مالیاتی و چند نکته درخصوص آن می‌پردازیم.
فرار مالیاتی
طبق تعریف فرار مالیاتی (انگلیسی: Tax evasion) هرگونه تلاش قانونی یا غیرقانونی یک شرکت به‌منظور طفره رفتن از پرداخت مالیات یا کمتر پرداخت کردن آن، به هر شیوه که انجام شود، فرار مالیاتی گفته می‌شود. اصطلاح فرار مالیاتی در رابطه با ترتیبات غیرقانونی اتخاذ شده برای اختفاء درآمد یا نادیده‌گرفتن بدهی مالیاتی به‌کار می‌رود و به این معنی است که مؤدی کمتر از میزانی که قانوناً موظف است، پرداخت کند.
تفاوت اجتناب از مالیات با فرار مالیاتی
فرار مالیاتی و اجتناب از پرداخت مالیات هر دو به‌منظور گریز از ادای مالیات صورت می‌گیرد، اما تفاوت اساسی نیز بین این دو وجود دارد. فرار مالیاتی، یک نوع تخلف از قانون است. وقتی که یک مؤدی مالیاتی از ارائه گزارش درست در مورد درآمدهای حاصل از کار یا سرمایه خود که مشمول پرداخت مالیات می‌شود، امتناع می‌کند، یک نوع عمل غیررسمی انجام می‌دهد که او را از چشم مقامات دولتی و مالیاتی کشور دور نگه می‌دارد، اما در اجتناب از مالیات، فرد نگران نیست که عمل او افشا شود. اجتناب از مالیات، از خلاءهای قانونی در قانون مالیات‌ها نشأت می‌گیرد. در واقع طبق تعریف، اجتناب از مالیات استفاده مؤدی از راه‌های مختلف قانونی مانند محاسبه مالیات نرخ‌های گوناگون به‌منظور کاستن از میزان مالیات صورت می‌گیرد. همچنین این اصطلاح به فعالیت‌هایی نیز نسبت داده می‌شود که شخص بخواهد از اشتغال به یک کار یا استفاده از امتیاز که مشمول مالیات است صرف‌نظر کند تا مالیات ندهد مانند جلوگیری از واردکردن یک شغل، برای فرار از عوارض. به زبان ساده، تفاوت اساسی این دو آن است که اجتناب از پرداخت مالیات رفتاری قانونی است، در حالی که فرار مالیاتی، رفتاری غیرقانونی است. در واقع عاملان اقتصادی با استفاده از روزنه‌های قانون مالیات و بازبینی در تصمیمات اقتصادی خود تلاش می‌کنند تا بدهی مالیاتی خود را کاهش دهند. از آنجا که اجتناب از مالیات فعالیتی قانونی است؛ لذا بیشتر از فرار مالیاتی در معرض دید است. مصادیق متعددی برای اجتناب از مالیات قابل ذکر است. سرمایه‌گذاران خارجی معمولاً سرمایه‌های خود را از کشوری با نرخ مالیات بالاتر خارج و به کشور دارای نرخ پایین‌تر مالیات وارد می‌کنند. با این اقدام آن‌ها از پرداخت بالاتر از کشور اول اجتناب می‌کنند. اگر نرخ مالیات مربوط به یک کالای وارداتی در مقایسه با کالای مشابه داخلی بالاتر باشد؛ چنانچه مصرف‌کنندگان داخلی کالای خود را به‌دلیل ارزان‌تر بودن ترجیح دهند، به‌نوعی رفتار اجتناب از مالیات را درپیش گرفته‌اند؛ زیرا با این رفتار مالیات کمتری می‌پردازند.
راه‌های جلوگیری از فرار مالیاتی
اما برای جلوگیری از این معضل اقتصادی چه باید کرد؟ طبق نظر کارشناسان بدون تردید یکی‌از اصلی‌ترین مؤلفه‌ها برای مقابله با این ناهنجاری را باید در اصلاح فرهنگ مالیاتی کشور جستجو کرد؛ فرهنگی که متعاقب آن تمامی آحاد جامعه به فراخور توان اقتصادی و بهره و منفعتی که از فعالیت خویش می‌برند، خود را مکلف به پرداخت صحیح و صادقانه مالیات کنند و زمانی این امر مُیَسَر می‌شود که مالیات‌دهنده به این باور نائل شود که پول پرداختی، صرف اداره امور مملکت می‌شود و بدین ترتیب سهولت هرچه بیشتری در چرخه اداره این مرز و بوم حاصل می‌شود. درواقع به موازات قوانین و تدابیری که در عرصه اجرائی و نظارتی اتخاذ می‌شود، باید فرهنگ پرداخت مالیات نیز در جامعه نهادینه شود که البته پیش‌نیاز این امر در اعتماد هرچه بیشتر مردم به مسئولان نهفته است در غیر این صورت با پند، نصیحت و اندرز، طبیعتاً کمتر فردی به پرداخت فلان مقدار پول به‌عنوان مالیات به دستگاه‌های ذی‌ربط مبادرت می‌ورزد. ناگفته نماند که در این خصوص موضع‌گیری‌ها و شفاف‌سازی‌های مسئولان در ارتباط با مسائل و رخدادها بسیار حائز اهمیت است. همچنین از دیگر راه‌های جلوگیری در این زمینه، تدوین قانون با ضمانت اجرای قوی برای برخورد با متخلفان است. در قانون مالیات‌های مستقیم مصوب تیرماه سال 94 در ماده 274، فرار مالیاتی عمل مجرمانه محسوب شده و برای مرتکبان، مجازات درجه 6 تعیین شده است که این امر تا حدی می‌تواند از فرار مالیاتی جلوگیری کند. تشکیل بانک اطلاعاتی جامع و فراگیر به‌طوری که تمامی فعالیت‌های اقتصادی مؤدیان از طریق مراجعه و ثبت در این مرکز صورت گیرد و تمامی اطلاعات نیز ذخیره و به‌صورت آنلاین در اختیار واحدهای مالیاتی سراسر کشور قرار گیرد، راه دیگری برای جلوگیری از فرار مالیاتی است. تصمیم قاطعانه در مورد عدم بخشودگی جرائم و جدیت در برخورد با قانون‌گریزان نیز می‌تواند از فرار مالیاتی جلوگیری کند. ایجاد ثبات در قوانین و مقررات می‌تواند کمک قابل توجهی به کاهش فرار مالیاتی کند. برای به‌حداقل رساندن فرار مالیاتی، دولت می‌تواند با اختصاص هزینه‌هایی به مراتب کمتر از ضررهای بزرگ جلوگیری کند. پدیده فرار مالیاتی که سال‌ها در کشور ما ادامه داشته و برای بعضی‌از مؤدیان به‌صورت عادت و رویه تبدیل شده و به‌سادگی ازبین نخواهد رفت، مگر با فراخوان عمومی و بسیج کلیه امکانات، خواست و اراده دولت و همکاری و همیاری گسترده مردم.
* روزنامه مردم نو، 1397،8،5.
3088/6085
انتهای پیام فرار مالیاتی
طبق تعریف فرار مالیاتی (انگلیسی: Tax evasion) هرگونه تلاش قانونی یا غیرقانونی یک شرکت به‌منظور طفره رفتن از پرداخت مالیات یا کمتر پرداخت کردن آن، به هر شیوه که انجام شود، فرار مالیاتی گفته می‌شود. اصطلاح فرار مالیاتی در رابطه با ترتیبات غیرقانونی اتخاذ شده برای اختفاء درآمد یا نادیده‌گرفتن بدهی مالیاتی به‌کار می‌رود و به این معنی است که مؤدی کمتر از میزانی که قانوناً موظف است، پرداخت کند.
تفاوت اجتناب از مالیات با فرار مالیاتی
فرار مالیاتی و اجتناب از پرداخت مالیات هر دو به‌منظور گریز از ادای مالیات صورت می‌گیرد، اما تفاوت اساسی نیز بین این دو وجود دارد. فرار مالیاتی، یک نوع تخلف از قانون است. وقتی که یک مؤدی مالیاتی از ارائه گزارش درست در مورد درآمدهای حاصل از کار یا سرمایه خود که مشمول پرداخت مالیات می‌شود، امتناع می‌کند، یک نوع عمل غیررسمی انجام می‌دهد که او را از چشم مقامات دولتی و مالیاتی کشور دور نگه می‌دارد، اما در اجتناب از مالیات، فرد نگران نیست که عمل او افشا شود. اجتناب از مالیات، از خلاءهای قانونی در قانون مالیات‌ها نشأت می‌گیرد. در واقع طبق تعریف، اجتناب از مالیات استفاده مؤدی از راه‌های مختلف قانونی مانند محاسبه مالیات نرخ‌های گوناگون به‌منظور کاستن از میزان مالیات صورت می‌گیرد. همچنین این اصطلاح به فعالیت‌هایی نیز نسبت داده می‌شود که شخص بخواهد از اشتغال به یک کار یا استفاده از امتیاز که مشمول مالیات است صرف‌نظر کند تا مالیات ندهد مانند جلوگیری از واردکردن یک شغل، برای فرار از عوارض. به زبان ساده، تفاوت اساسی این دو آن است که اجتناب از پرداخت مالیات رفتاری قانونی است، در حالی که فرار مالیاتی، رفتاری غیرقانونی است. در واقع عاملان اقتصادی با استفاده از روزنه‌های قانون مالیات و بازبینی در تصمیمات اقتصادی خود تلاش می‌کنند تا بدهی مالیاتی خود را کاهش دهند. از آنجا که اجتناب از مالیات فعالیتی قانونی است؛ لذا بیشتر از فرار مالیاتی در معرض دید است. مصادیق متعددی برای اجتناب از مالیات قابل ذکر است. سرمایه‌گذاران خارجی معمولاً سرمایه‌های خود را از کشوری با نرخ مالیات بالاتر خارج و به کشور دارای نرخ پایین‌تر مالیات وارد می‌کنند. با این اقدام آن‌ها از پرداخت بالاتر از کشور اول اجتناب می‌کنند. اگر نرخ مالیات مربوط به یک کالای وارداتی در مقایسه با کالای مشابه داخلی بالاتر باشد؛ چنانچه مصرف‌کنندگان داخلی کالای خود را به‌دلیل ارزان‌تر بودن ترجیح دهند، به‌نوعی رفتار اجتناب از مالیات را درپیش گرفته‌اند؛ زیرا با این رفتار مالیات کمتری می‌پردازند.
راه‌های جلوگیری از فرار مالیاتی
اما برای جلوگیری از این معضل اقتصادی چه باید کرد؟ طبق نظر کارشناسان بدون تردید یکی‌از اصلی‌ترین مؤلفه‌ها برای مقابله با این ناهنجاری را باید در اصلاح فرهنگ مالیاتی کشور جستجو کرد؛ فرهنگی که متعاقب آن تمامی آحاد جامعه به فراخور توان اقتصادی و بهره و منفعتی که از فعالیت خویش می‌برند، خود را مکلف به پرداخت صحیح و صادقانه مالیات کنند و زمانی این امر مُیَسَر می‌شود که مالیات‌دهنده به این باور نائل شود که پول پرداختی، صرف اداره امور مملکت می‌شود و بدین ترتیب سهولت هرچه بیشتری در چرخه اداره این مرز و بوم حاصل می‌شود. درواقع به موازات قوانین و تدابیری که در عرصه اجرائی و نظارتی اتخاذ می‌شود، باید فرهنگ پرداخت مالیات نیز در جامعه نهادینه شود که البته پیش‌نیاز این امر در اعتماد هرچه بیشتر مردم به مسئولان نهفته است در غیر این صورت با پند، نصیحت و اندرز، طبیعتاً کمتر فردی به پرداخت فلان مقدار پول به‌عنوان مالیات به دستگاه‌های ذی‌ربط مبادرت می‌ورزد. ناگفته نماند که در این خصوص موضع‌گیری‌ها و شفاف‌سازی‌های مسئولان در ارتباط با مسائل و رخدادها بسیار حائز اهمیت است. همچنین از دیگر راه‌های جلوگیری در این زمینه، تدوین قانون با ضمانت اجرای قوی برای برخورد با متخلفان است. در قانون مالیات‌های مستقیم مصوب تیرماه سال 94 در ماده 274، فرار مالیاتی عمل مجرمانه محسوب شده و برای مرتکبان، مجازات درجه 6 تعیین شده است که این امر تا حدی می‌تواند از فرار مالیاتی جلوگیری کند. تشکیل بانک اطلاعاتی جامع و فراگیر به‌طوری که تمامی فعالیت‌های اقتصادی مؤدیان از طریق مراجعه و ثبت در این مرکز صورت گیرد و تمامی اطلاعات نیز ذخیره و به‌صورت آنلاین در اختیار واحدهای مالیاتی سراسر کشور قرار گیرد، راه دیگری برای جلوگیری از فرار مالیاتی است. تصمیم قاطعانه در مورد عدم بخشودگی جرائم و جدیت در برخورد با قانون‌گریزان نیز می‌تواند از فرار مالیاتی جلوگیری کند. ایجاد ثبات در قوانین و مقررات می‌تواند کمک قابل توجهی به کاهش فرار مالیاتی کند. برای به‌حداقل رساندن فرار مالیاتی، دولت می‌تواند با اختصاص هزینه‌هایی به مراتب کمتر از ضررهای بزرگ جلوگیری کند. پدیده فرار مالیاتی که سال‌ها در کشور ما ادامه داشته و برای بعضی‌از مؤدیان به‌صورت عادت و رویه تبدیل شده و به‌سادگی ازبین نخواهد رفت، مگر با فراخوان عمومی و بسیج کلیه امکانات، خواست و اراده دولت و همکاری و همیاری گسترده مردم.
* روزنامه مردم نو، 1397،8،5.
3088/6085
کپی شد
