بریکس؛ فرصت ایجاد توازن در نظام بین الملل

پایگاه خبری جماران: محسن بهاروند، سفیر پیشین ایران در لندن و کارشناس ارشد سیاست خارجی در یادداشتی برای جماران نوشت: 

پس از جنگ جهانی دوم، وقتی نظام  های پولی، مالی و بانکی جهان شکل گرفت و دلار به ارز غالب در تجارت جهانی تبدیل شد، اعضای جامعه بین المللی هرگز پیش بینی نمی کردند که تسلط آمریکا بر نهادهای مالی بین المللی می تواند به ابزاری خطرناک برای سلطه سیاسی این کشور بر جهان تبدیل شود.

در آن زمان تجارت آزاد و عدم دخالت سیاست در تجارت، امری بدیهی بود. آمریکا به تدریج این تسلط اقتصادی را تبدیل به ابزاری سیاسی و امنیتی در راستای سیاست‌های سلطه گرانه خود کرد و بر اساس آن سلاح تحریم را اختراع کرد. گسترش رژیم تحریم در جهان، دیپلماسی، گفت و گو، تفاهم و احترام متقابل بین کشورها را در روابط بین المللی تضعیف کرده است. دیپلماسی غربی ابتکار خود را برای حل و فصل اختلافات بین المللی از دست داده و در هر قضیه بین المللی در ابتدا به ابزارهای اجبار آمیز یکجانبه متوسل می گردد و پس از آن سعی می کند در موضعی برتر با طرفهای مقابل به گفتگو بپردازد تا بتواند خواسته های خود را بر آنها تحمیل کند. این وضعیت باعث یک نظام نامتوازن به نفع کشورهای غربی شده و سلطه آنها را بر تبادلات بین المللی تثبیت کرده است.

ایجاد توازن در نظام بین الملل با روش‌های سخت از قبیل تقابل نظامی ممکن است دشوار و ناکارآمد باشد. آمریکا ترجیح می دهد قدرت‌هایی مانند چین را به رقابت‌های استراتژیک و نظامی بکشاند تا بتواند ضمن وارد کردن چین به رقابتی پر هزینه مکانیسمهای تثبیت شده سلطه خود بر جهان را حفظ کند.

 بهترین روش رقابت برای قدرت‌های نوظهور این است که ضمن تقویت قوای دفاعی خود با افزایش تولید و دستیابی به تکنولوژی های جدید به جایگاه قابل توجهی در زنجیره تولید جهانی رسیده و در عین حال با ایجاد نظامات مالی و پولی موازی مبادلات تجاری و اقتصادی با بازارهای جدید بین المللی را برای خود تسهیل کنند. انجام تبادلات با ارزهای ملی و ایجاد مکانیزم های مالی و پولی موازی کلید ایجاد توازن در نظام بین المللی و بزرگترین نقطه ضعف نظام سلطه محسوب می شود‌.

در این راستا سازمان بریکس یک فرصت برای قدرت‌های نوظهور و اقتصادهای متوسط محسوب می شود. اخیرا در اجلاس‌های کشورهای عضو بریکس ایده استفاده از ارزهای ملی در مبادلات تجاری کشورهای عضو مطرح شد. دیپلماسی کشور ما نباید حتی یک لحظه زمان را از دست بدهد تا بتواند این ایده را به عمل نزدیک کند.  با توجه به حجم اقتصاد و تولید ناخالص ملی کشورهای عضو بریکس،  ایده استفاده از ارزهای ملی می تواند در حد یک هدف استراتژیک در سطح جهانی ارتقا یابد.

خنثی کردن تحریم باید در زمره اهداف استراتژیک و اولویت دار سیاست خارجی ایران قرار گیرد. برای رسیدن به این هدف همکاری و تعامل با سایر کشورها برای ایجاد کانالهای پرداخت فرامرزی (cross border payments) و مکانیزم های پولی و مالی موازی ابزاری موثر و پایدار خواهد بود. یکی از توصیه هایی که می توان به رئیس جمهور محترم آقای دکتر پزشکیان در حوزه سیاست خارجی کرد، اختصاص کارشناسان کارآمد و امکانات کافی برای دستیابی به این هدف مهم است.

استفاده بیش از حد آمریکا از ابزار تحریم و به خطر انداختن تجارت آزاد جهانی در راستای اهداف سلطه گرانه این انگیزه را در بین سایر کشورها ایجاد کرده که حداقل تشکیل مکانیزم های جدید پولی و مالی موازی را مورد بررسی قرار دهند. لازم است کارشناسانی از بخش های دیپلماسی، بانکی، تجاری و شرکت‌های فناوری اطلاعات برای تدوین استراتژی کشور در رسیدن به این مهم دخیل گردند. امروزه پلتفرم‌های فناوری اطلاعات و نرم افزارهای جدید می تواند در کوتاه مدت راهگشای تبادلات پولی باشد. هر چند ایده آل این است که کشورهای عضو بریکس روابط خود را به سطحی از همکاری و اعتماد متقابل ارتقا دهند که نهایتا بتوانند بانک بریکس با سرمایه متشکل از ارزهای ملی را تاسیس نمایند.