شیوع ویروس همه‌گیر کرونا، تغییر و تحول را بر همه حوزه‌ها و عرصه‌های زندگی اجتماعی تحمیل کرد و آموزش و پرورش را به جهت دهی پرشتاب به سوی آموزش‌های مجازی واداشت.
آموزش مجازی در این برهه بحرانی فراز و فرودهای فراوان تجربه کرد، از آموزش تلفنی دانش‌آموزان گرفته تا آموزش آنها در گروه‌های مشترک فضای مجازی و نیز ایجاد کانال‌های خاص هر کلاس یا مدرسه بر بستر شبکه‌های اجتماعی سایبری.
تا شیوه‌های آفلاین، آنلاین، انتشار ویدئوهای درسی و آموزش از طریق پخش برنامه‌های ویژه تلویزیونی در دستور کار قرار گرفت که متاخرترین مرحله در این روند، طراحی و راه‌اندازی شبکه اجتماعی دانش‌آموزان با عنوان "شاد" بود که تجربه نوین در عرصه آموزش و پرورش همگانی است.
پیش از این کیفیت ساخت مدرسه، تهیه میز و نیمکت مناسب، کلاس نورگیر و خوش آب و رنگ، ایجاد فضای سر باز یا حیاط بزرگ همراه با سرویس بهداشتی استاندارد و وسایل ورزشی، کتابخانه، نمازخانه، فضا و تجهیزات آزمایشگاهی و نیز انتقال جغرافیایی معلمان، تفاوت میان دانش‌آموزان مناطق برخوردار و نواحی محروم را مرزبندی و مشخص می‌کرد اما امروز، ابزارهای جدید همچون گوشی هوشمند تلفن همراه، رایانه، تبلت، لپ تاپ، امکانات و شبکه اینترنت و سواد کاربردی دیجیتال برای کار با این ادوات و همچنین مهارت حضور در فضای مجازی بر این تفاوت‌ها افزوده و بر همه آنچه که پیش از این مورد نیاز بود سر بار شده است.
در کنار همه زیرساخت‌ها و ادوات لازم و ضروری برای آموزش مجازی، نباید وضعیت آنتن دهی، امکان استفاده از اینترنت و فضای مجازی در مناطق دورافتاده، مرزی، روستایی و عشایری را فراموش کرد.
خراسان رضوی با حدود ۶.۵ میلیون نفر جمعیت که افزون بر یک میلیون و ۳۰۰ هزار نفر آنها دانش‌آموز هستند یکی از حوزه‌های جغرافیایی عمده کشور به عنوان الگو در تجربه جدید آموزش مجازی و از راه‌دور و در زمره استان‌های فعال، مهم، موثر در تهیه محتوای آموزشی است.
دیدگاه دوگانه نسبت به تلفن همراه
یکی از والدین دانش‌آموزان خراسان رضوی با گلایه از وضعیت موجود آموزش‌های مجازی به خبرنگار ایرنا گفت: پیش از این دانش‌آموزان از داشتن تلفن همراه و آوردن آن به مدرسه منع می‌شدند تا چه رسد به داشتن تلفن همراه هوشمند اما امروز پایه و اساس اصلی آموزش مجازی و ارتباط موثر دانش‌آموز با معلم منوط به داشتن تلفن همراه آنهم از نوع هوشمند است.
امیر رضوانی افزود: در چنین شرایطی والدین مجبورند برای جلوگیری از عقب ماندن فرزندان خود گوشی موبایل خود را برای ساعت‌ها در اختیار دانش‌آموز قرار دهند ضمن اینکه امکان نظارت کامل و دایم به دانش‌آموز را ندارند و مضرات و آسیب‌های تلفن همراه هوشمند و شبکه‌های اجتماعی مختلف برای کودکان و نوجوانان، متعدد و گسترده است.
وی ادامه داد: حواس‌پرتی دانش‌آموز و تفاوت فاحش میان کیفیت آموزش حضوری با آموزش مجازی، در کنار تنبل شدن دانش‌آموزان موجب می‌شود شاهد تحولی در تقاضاها و آموزش‌پذیری آنان باشیم که از آن جمله عدم تمایل به ادامه رفتن به مدرسه است که امیدواریم این امر با هوشمندی متولیان آموزش، مدیریت و کنترل شود.
وی گفت: در دنیای نوین امروز که عصر تکنولوژی است باید در مدارس فرهنگ صحیح استفاده از ابزار تکنولوژی بیشتر آموزش داده شود زیرا این آموزش تنها وظیفه خانواده نیست و حتی دانش و توانمندی خاص طلب می‌کند.
قطع و وصل مداوم اینترنت
یکی دیگر از والدین در این خصوص با اشاره به هزینه سنگین اینترنت که در شرایط اقتصاد کرونازده در کنار همه هزینه‌های دیگر به خانوار تحمیل شده است گفت: در منطقه محل زندگی ما واقع در بولوار مجیدیه مشهد به دلیل فراهم نبودن زیرساخت‌های فنی مخابراتی، هنوز شبکه تلفن ثابت خدمات‌رسانی ندارد و به همین دلیل امکان استفاده از اینترنت مخابرات را هم نداریم.
احمد شاکری افزود: ناچار به خرید بسته‌های اینترنتی و دانلود ویدئوهای سنگین و پرحجم برای استفاده فرزندم در مقطع دبیرستان هستم.
وی ادامه داد: قطع و وصل مداوم اینترنت موجب شده است زمان بیشتری را برای دریافت فیلم‌ها و فایل‌های آموزشی صرف کنیم و همین امر موجب معطلی و صرف زمان طولانی شده است.
وی گفت: مشکلات خدمات اینترنت که پیش از این نیز وجود داشت اکنون بیشتر شده و موجبات نارضایتی کاربران را فراهم کرده است.
شاکری افزود: در این زمینه بیش از صدها هزار ریال در هفته به هزینه‌های خانوار افزوده شده و هنوز هم فهم دروس و یادگیری آن برای فرزندم مشکل است تا حدی که مجبور شدم برای جلوگیری از افت تحصیلی وی از یکی از آشنایان برای آموزش و تدریس کمک بگیرم.
وی ادامه داد: امیدوارم هرچه زودتر مدارس باز شود و از نظر آینده تحصیلی فرزندانم خیالم آسوده گردد زیرا فکر افت تحصیلی آنها استرس و فشار روانی مضاعفی را به من و همسرم تحمیل کرده است.
دانش‌آموزان و شبکه شاد
یکی از دانش آموزان مشهدی نیز با بیان اینکه هم اکنون در حال استفاده از شبکه شاد هستم گفت: اختلالات فراوان در شبکه موجب شده تمایل من و سایر همکلاسی‌هایم برای استفاده از این شبکه کاهش یابد.
پرستو رضایی‌فرد افزود: به همین دلیل از معلم خود خواسته‌ایم که ادامه آموزش‌های کلاسی را در این شبکه ارائه ندهد تا بتوانیم بهتر از آموزش‌ها بهره‌مند شویم.
وی ادامه داد: نوع و نحوه آموزش‌های مجازی خوب است اما زمانی که برای هر درس صرف می‌شود به خاطر کندی سرعت اینترنت بسیار زیاد است.
وی با بیان اینکه هر روز برای 2 درس آموزش چهارساعته مجازی دارم، گفت: کندی سرعت اینترنت و اختلال مداوم در شبکه موجب شده زمانی معادل 2 برابر این را برای دریافت آموزش‌ها صرف کنم که این امر موجب خستگی و بی میلی به دریافت بیشتر و کار در این زمینه شده است.
بهره‌گیری ۶۰ درصد دانش‌آموزان
مدیرکل آموزش و پرورش خراسان رضوی نیز در این باره گفت: بررسی‌های اخیر نشان می‌دهد دستکم ۶۰ درصد از مجموع یک میلیون و ۳۰۰ هزار دانش‌آموز این استان در مقاطع مختلف از ظرفیت آموزش مجازی بهره‌مند هستند و در حال استفاده از آن می‌باشند.
قاسمعلی خدابنده افزود: قبول داریم هنوز در برخی مناطق و حوزه‌های آموزشی زیرساخت‌ها ضعیف و محور اصلی آموزش مجازی یعنی اینترنت دچار اختلال است یا وجود ندارد.
وی ادامه داد: تلاش داریم مشکلات زیرساختی را تا حد امکان برطرف و سطح دسترسی دانش‌آموزان را افزایش دهیم اما تا زمانی که مدارس راه‌اندازی نشوند راهکار موثری برای طولانی مدت نمی‌توان ارائه کرد.
وی گفت: در کنار همه آموزش‌های مجازی، آنلاین و آفلاین، سامانه اجتماعی شاد نیز در این استان فعال شده و دانش‌آموزان مقطع ابتدایی در حال استفاده و دانش‌آموزان متوسطه نیز در مراحل تشکیل کلاس در این شبکه می‌باشند.
خدابنده افزود: پیش‌بینی می‌شود بیش از ۹۰ درصد دانش‌آموزان استان بتوانند از این شبکه آموزشی استفاده کرده و آموزش‌های خود را دریافت کنند.
دانش‌آموزان مقطع متوسطه و شبکه شاد
در حالی که مدیرکل آموزش و پرورش خراسان رضوی پیش‌بینی بهره‌مندی ۹۰ درصد دانش‌آموزان این استان را از "شبکه شاد" دارد، معاون آموش متوسطه همین اداره کل تخمین زد ۳۰ درصد دانش‌آموزان مقطع متوسطه در خراسان رضوی قادر به استفاده از شبکه آموزش دانش‌آموزان (شاد) نیستند.
رضا صابری تولایی گفت: این گروه قابل توجه از دانش‌آموزان به خاطر نبود زیرساخت فنی و عدم دسترسی به اینترنت قادر به ثبت‌نام و استفاده از شبکه شاد نیستند.
وی افزود: به احتمال زیاد ۷۰ درصد دانش‌آموزان متوسطه اول، دوم و هنرستانی در استان خراسان رضوی امکان و شرایط استفاده از این شبکه ملی را دارند.
وی به در جریان بودن جمع‌بندی وضعیت ثبت‌نام دانش‌آموزان این استان در شبکه شاد اشاره و بیان کرد: خراسان رضوی ۸۰۰ مدرسه مقطع متوسطه نظری دوم و 2 هزار مدرسه در مقطع متوسطه اول دارد.
صابری تولایی گفت: ۶۰۰ هزار نفر از جمعیت یک میلیون و ۳۰۰ هزار نفری دانش‌آموزان این استان محصل مقاطع تحصیلی متوسطه هستند.
وی افزود: ۵۶۰ هنرستان فعال در خراسان رضوی نیز محل تحصیل ۶۵ هزار دانش‌آموز است.
مدارس فاقد اینترنت
مدیرکل آموزش و پرورش خراسان رضوی با بیان اینکه این استان دارای حدود ۱۰ هزار مدرسه است، گفت: تا پیش از این حدود هشت هزار مدرسه در استان از نعمت و زیرساخت‌های لازم برای استفاده از اینترنت برخوردار بودند.
خدابنده افزود: بیش از 2 هزار مدرسه فاقد اینترنت بودند که در پی رایزنی‌های مداوم و پیگیری‌های مجدانه تا پایان فروردین ماه ۷۶۰ مدرسه به همت استانداری و متولیان امر از نعمت اینترنت بهره‌مند شدند.
وی ادامه داد: هنوز بیش از هزار و ۲۵۰ مدرسه در نوبت اینترنت هستند که طبق قول داده شده تا آخر اردیبهشت ماه از این خدمات برخوردار خواهند شد.
وی گفت: البته برای یک سری از مناطق مرزی، سخت گذر و عشایری که امکان برخورداری از اینترنت را به هیچ وجه ندارند، ۱۰ هزار بسته آموزشی و خودآموز برای دانش آموزان مقطع ابتدایی تهیه و توزیع شده است.
