‍‍خطرناک‌ترین چربی مصرفی در جهان

 دانمارک نخستین کشوری بود که در سال 2003 استفاده از چربی های ترانس را ممنوع کرد و پس از آن نیز آمریکا این کار را انجام داد. در سال 2015، سازمان غذا و داروی آمریکا با بازبینی شواهد علمی روغن های نیمه هیدروژنه (PHOs) - شایع‌ترین شکل چربی های ترانس - را از دسته «به طور کلی بی خطر» برای مصرف خارج کرد. در همین راستا، فرصتی سه ساله به تولیدکنندگان غذایی داده شد تا دستورالعمل های خود را تغییر داده و تا سال 2018 دیگر هیچ غذایی بیش از 0.5 گرم چربی ترانس در هر وعده نداشته باشد.

اما بسیاری از کشورهای کم درآمد یا با درآمد متوسط همچنان به صورت گسترده از چربی های ترانس در غذاهای خود استفاده می کنند. بنابر گزارش سازمان جهانی بهداشت، این شرایط به ثبت بیش از 500 هزار مرگ ناشی از بیماری قلبی‌عروقی در سال منجر می شود.

به گفته تام فریدن، مدیر سابق مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری آمریکا، چربی ترانس یک ماده شیمیایی سمی غیر ضروری است که می تواند جان انسان را بگیرد و هیچ دلیلی برای تداوم استفاده از آن در جهان وجود ندارد.

چربی ترانس چیست؟

دو نوع چربی ترانس وجود دارند که شامل چربی ترانس طبیعی و چربی ترانس مصنوعی می شوند. حیواناتی که از آنها گوشت و محصولات لبنی تهیه می شود، مانند گاو، به طور طبیعی مقدار کمی چربی ترانس در روده های خود تولید می کنند و این چربی در محصولاتی که از آنها تهیه می شود نیز وجود دارد. اما به گفته انجمن قلب آمریکا، پژوهش های کافی درباره این که آیا این نوع از چربی ترانس می تواند بر سلامت انسان تاثیرگذار باشد یا خیر انجام نشده است.  

اما داستان چربی های ترانس مصنوعی متفاوت است. این نوع چربی توسط انسان و طی فرآیندی به نام هیدروژناسیون تولید می شود که در آن مولکول های هیدروژن به چربی های مایع (مانند روغن گیاهی) افزوده می شوند تا به شکل چربی های جامد درآیند و نتیجه نهایی تولید روغن های نیمه هیدروژنه است.

روغن های نیمه هیدروژنه شایع‌ترین نوع چربی ترانس مورد استفاده در غذاهای فرآوری شده مانند کلوچه ها، کراکرها، چیپس های سیب زمینی، خامه‌ی قهوه، و غذاهای سرخ شده، مانند سیب زمینی سرخ شده و دونات ها هستند. تا پیش از سال 1990، اطلاعات ما درباره اثرات چربی های ترانس بر سلامت انسان بسیار کم بود، از این رو شرکت ها به واسطه قیمت ارزان، راحتی در استفاده و طول عمر بالا و بهتر کردن طعم غذا به صورت گسترده از آنها استفاده می کردند.

چربی ترانس چگونه بر سلامت انسان اثر می گذارد؟

غذاهای سرشار از چربی ترانس به طور معمول از قند افزوده و کالری بالایی نیز برخوردار هستند، از این رو می توانند مسیر افزایش وزن و ابتلا به دیابت نوع 2 را هموار کنند.

همچنین، آنها برای سلامت قلب نیز مضر هستند. بررسی و متاآنالیزی که در سال 2015 در نشریه British Medical Journal منتشر شد، نشان داد که مصرف چربی های ترانس مصنوعی خطر مرگ به هر دلیل را به میزان 34 درصد، خطر مرگ ناشی از بیماری قلبی را به میزان 28 درصد، و خطر ابتلا به بیماری قلبی را به میزان 21 درصد افزایش می دهد. پژوهشگران کانادایی در این بررسی به تجزیه و تحلیل 20 مطالعه مختلف درباره اثرات چربی ترانس بر سلامت انسان که در کشورهای مختلف جهان انجام شده بودند، اقدام کردند.

اما چرا چربی ترانس تا این اندازه مخرب است؟ چربی های ترانس سطوح کلسترول بد (LDL) را افزایش می دهند که می تواند به مسدود شدن شریان ها منجر شود. به طور همزمان، آنها موجب کاهش سطوح کلسترول خوب (HDL) می شوند که به معنای آن است کلسترول اضافه نمی تواند به کبد منتقل شود تا از بدن تخلیه شود. این شرایط می تواند مسیر شکل گیری یک لخته خون را هموار کرده و موجب حمله قلبی یا سکته مغزی شود. همچنین، چربی های ترانس به پوشش داخلی رگ های خونی آسیب وارد می کنند که توانایی آنها برای ارائه عملکرد درست را کاهش می دهد.

افزون بر این، چربی های ترانس نشان داده اند که حداقل دو نشانگر التهابی را افزایش می دهند و در حال حاضر می دانیم که التهاب یکی از محرک های اصلی بسیاری از بیماری های مزمن، از دیابت تا بیماری قلبی و سندرم متابولیک، محسوب می شود.

آیا همه انواع چربی برای انسان مضر هستند؟

هنگام خرید محصولات غذایی باید به برچسب مواد تشکیل دهنده آنها توجه داشته باشید و در صورت مشاهده روغن های نیمه هیدروژنه اگر ممکن است محصول دیگری را انتخاب کنید. این چربی ها همچنان در مقادیر اندک قابل استفاده هستند، اما این مقدار اندک نیز می تواند خطرناک باشد.

چربی های ترانس را نباید با چربی های اشباع و غیر اشباع اشتباه گرفت. دستورالعمل غذایی برای شهروندان آمریکایی همچنان تامین 25 تا 30 درصد از کالری روزانه از چربی را توصیه می کند، در شرایطی که نباید بیش از 10 درصد آن از چربی های اشباع سرچشمه بگیرد. اگر روزانه 2,000 کالری مصرف می کنید، 500 کالری می تواند از چربی های سالم از مواد غذایی مانند تخم مرغ، مغزهای خوراکی، آووکادو، و روغن زیتون تامین شود. اگر به کلسترول بالا مبتلا هستید یا سابقه خانوادگی بیماری قلبی دارید، چربی باید 5 تا 6 درصد از رژیم غذایی شما را تشکیل دهد.

ممکن است شنیده باشید که چربی های اشباع نیز برای قلب ضرر دارند، اما آنها برای افراد عادی به اندازه چربی های ترانس خطرناک نیستند. با این وجود، غذاهایی با محتوای چربی اشباع بالا به طور معمول فرآوری شده، شور یا شیرین هستند، از این رو محدود کردن مصرف آنها اهمیت دارد. بهترین کاری که می توانید انجام دهید مصرف یک نوع چربی سالم مانند آنچه از آووکادو، مغزهای خوراکی و روغن زیتون سرچشمه می گیرد برای بهره مندی از بیشترین فواید ممکن است.