علت بازگشت امام به قم از زبان آیت الله هاشمی/برخی گمانه زنی ها مبنی بر این بود که دولت موقت دلش می خواهد امام به قم برود تا آنان آزادی بیشتری داشته باشند

جی پلاس ـ منصوره جاسبی: چند روزی از پیروزی انقلاب اسلامی گذشته بود و امام با اعتمادی که به مجموعه شورای انقلاب و دولت موقت داشتند، قصد عزیمت به قم را کردند. هدف او نظارت عالیه بر امور و کاهش مداخله در جریان ها بود لذا پیش از عزیمت و در روز نهم اسفند ماه با صدور اعلامیه ای 14 ماده ای تقریباً به همه مسائل جاری کشور اشاره کرد.

در این میان درباره علت عزیمت حضرت روح الله به قم علل مختلفی بیان می شود از جمله آنکه در برخی از روزنامه های آن مقطع نوشتند که دولت دلش می خواهد امام در دسترس نباشد و به قم برود تا آزادی بیشتری داشته باشد که این عبارت ها نتیجه ای جز تحریک مردم نداشت.

مرحوم صادق طباطبایی، از نزدیکان امام خمینی بازگشت ایشان به قم را به پیشنهاد حاج احمد آقا دانسته و می گوید: سید احمد آقا خمینی معتقد بود که امام با بازگشت به قم می تواند سر و سامانی به حوزه دهد و استقرار ایشان در آن مرکز بیشتر به نفع انقلاب است.

نظر مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی به نظر روزنامه های آن دوران نزدیک بوده و می گوید: «اوایل اسفند 57 مقارن با تصمیم امام برای رفتن به قم است بنابراین خیلی سریع به تشکیل قانونی نهادهای اصلی نظام اقدام کردند که البته در آن ایام معمول نبود که انقلابها چنین کاری کنند و عموما شکل گیری نهادهای جدید نظام پروسه ای 10-15 ساله بود.

اعضای دولت موقت خیلی خوششان نمی آمد که ایشان در تهران باشند و از تصمیم امام خوشحال شدند. ما هم قبول داشتیم که امام به قم بروند چون در قم هم به ایشان دسترسی داشتیم و جای نگرانی نبود و نظر خودشان هم آن بود که در قم باشند و ما هم پذیرفتیم.»[1]

در بخش دیگری از نظر آیت الله هاشمی آمده است: «خروج امام از تهران و اقامت در قم، دسترسی مرتب رهبران به ایشان را که مراجع مستقیم و فیصل امور بودند کاهش داد. شرایط تازه، نوعی آزادی عمل بود که می بایست برای بهبود امور از آن استفاده شود. امام از گروه خاصی به طور مشخص جانبداری نمی کرد. البته، همه از علایق و رابطه های خاص ایشان با رهبران حزب جمهوری اسلامی آگاه بودند. اما به راستی وی سعی در ایجاد انگیزه فعالیت برای همه نیروها داشت.».[2]

در یکی از نخستین سخنرانی های امام در قم به تاریخ هفدهم اسفند ماه آمده است: «از دولت موقت خودتان پشتیبانى کنید. مفسده جوها که مى‏ خواهند بهانه پیدا کنند و تضعیف کنند دولت اسلامى را، به دهان آنها مشت بزنید. تبعیت از دولت موقت اسلامى لازم است. این دولت موقت اسلامى دولتِ اسلامى شرعى است.»[3]

در بخش دیگری از این سخنرانی آمده است: «آنکه علاقه به این ملت دارد، آنکه علاقه به این کشور دارد، آنکه از اختناق خسته شده است، آنکه مخالف این است که مملکت ما مستقل نباشد، آنکه استقلال مملکت را مى‏خواهد- در هر مسلکى که هست- باید دنبال ملت برود تا پیروز شود.»[4]

آیت الله هاشمی درباره بازگشت امام به تهران نیز چنین می گوید: «مدت کمی بعد از رفتن امام به قم، تازه مشخص شد که حضورشان در تهران تا چه اندازه لازم و ضروری است و خودشان دیدند با توجه به وضعیت کشور باید در تهران باشند اما آمدنشان به دلایل مهمی از جمله همین فکر ـ که بهتر است روحانیت در امور اجرایی دخالتی نداشته باشد و از دور به نظارت و ارشاد بپردازد ـ حدود یک سال به طول انجامید.».