دهم دی ماه سال ۵۷ بود که کلود شایه و ژاک روبر به نمایندگی از کاخ الیزه به نوفل لوشاتو رفته و با امام خمینی دیدار کردند. این ملاقات در حالی صورت گرفت که چند روزی به پایان ویزای امام باقی نمانده بود و باید تمدید می شد. در این دیدار، مسائل مهمی همچون ادامه سلطنت شاه، مفهوم جمهوری اسلامی و ... مطرح شد.
به گزارش خبرنگار جی پلاس، در دهم دی ماه سال ۵۷ مطابق با اول صفر ۱۳۹۹، کلود شایه (نماینده مخصوص کاخ الیزه) و ژاک روبر (مدیر کل سیاسی و مسئول امور خاور میانه و رئیس امور کنسولی در وزارت امور خارجۀ فرانسه) (۱) در اقامتگاه امام در نوفل لوشاتو به محضر امام رسیدند و ضمن خوشامدگویی به ایشان درباره ویژگی های جمهوری اسلامی مورد نظر امام خمینی به گفت و گو نشستند. متن این گفت و گو را با هم پی می گیریم:
[کلود شایه: در ابتدای اقامت حضرتعالی، ما خدمتتان رسیدیم و قبلاً هم صحبت کرده و اطلاع دادیم، که هیچ گونه ممانعتی برای ماندنتان در فرانسه وجود ندارد.]
امام: متشکرم.
[کلود شایه: حضرت عالی فراموش نفرموده اید، که در دفعۀ قبل خطوط کلی جنبش را تشریح فرمودید. من در تماس خودم با مقامات عالیه، اهداف نهضت را به آنها منتقل کردم. در عین حالی که توجه داریم که مسائل حضرت عالی، مسائلی است مربوط به امور داخلی ایران، مع ذلک حالا آمده ایم عرض کنیم، که ما به تمامی این مسائل توجه داریم و توجه کرده ایم. شرایط قبلی، به سرعت تغییر می کند و رو به جلوست؛ و فکر نمی کنیم که باید به این مسائل مشغول شویم، و توجه داشته باشیم. همکار من ـ که بیشتر از من صلاحیت دارد ـ این بار همراه من آمده است، تا این توجهات را به نظر حضرت عالی برساند. وزیر امور خارجۀ فرانسه توجه خاص و عمیقی دارد که این شخص را همراه من به ملاقات جناب عالی فرستاده است.
ژاک روبر: از فرصت و ملاقاتی که به ما داده و ما را پذیرفته اید تشکر می کنم و توجه شما را به این نکته جلب می کنم که همان طور که موسیو شایه گفتند، هدف ما دخالت در امور ایران نیست؛ بلکه منظور از این ملاقات و مذاکره، کسب اطلاع است. دولت فرانسه علاقه مند است، آنچه را که در دنیا اتفاق می افتد بفهمد؛ و طبیعتاً در سیاست خود مستقل عمل می کند. این اطلاعات را ما برای سیاست مستقل خود لازم می دانیم. ما، نسبت به مردم ایران علاقۀ قدیمی داریم. من در وزارت خارجۀ فرانسه مسئول امور خاورمیانه و امور ایران هستم. مسائل سختی که در ایران در ماه های گذشته رخ داده است توجه ما را به خود جلب کرده است. نفوذ قطعی شما در ایران، ما را بر آن داشته است که خدمت شما برسیم و چند سؤال در این باره بکنیم. اولین مطلب، تحلیل کلی از مسائل ایران ـ خصوصاً راجع به دولت بختیار و احتمال تشکیل شورای سلطنت ـ است.]
امام: مکرر گفته ایم که ما و ملت، تحمل شورای سلطنت و شاه را نخواهیم کرد. تمامی بدبختی های ما، از شاه و رژیم سلطنت است. بختیار هم مثل اسلافش چند روزی خواهد بود و کنار خواهد رفت.
[ژاک روبر: منظور شما این است که حتی رفتن شاه به خارج هم راه حل نیست؟]
امام: خیر.
[ژاک روبر: آیا استعفای کامل ]شاه] مورد نظر است؟]
امام: استعفای کامل! او الآن هم کنار است. استعفا مطرح نیست. ما از اول او را قانونی نمی دانستیم؛ حالا هم که همه رأی به خلع او داده اند. مردم رژیم سلطنت را نمی خواهند؛ همه را نفی کرده اند، سلطنت خلاف قوانین ماست.
[ژاک روبر: آنچه که ما از اولِ این بحران فهمیدیم، رژیم سلطنت براساس قانون اساسی 1906 است و ادامۀ این رژیم از قبل است. مسئله اساسی، عدم اجرای قانون است، که قدرت مذهبی را در درجۀ اول قرار می دهد. آیا این تغییر کرده است؟]
امام: اصل قانون اساسی این است که سلطنت و همۀ رژیم ها باید به تصویب مردم باشد. مسئله رژیم، بدون رضایت مردم، هیچ اساس ندارد. مردم الآن ـ تماماً ـ نه شاه و نه سلطنت پهلوی را می خواهند، و نه رژیم سلطنتی را؛ بلکه جمهوری (جمهوری اسلامی) را می خواهند.
[ژاک روبر: بنابراین آنچه مطرح است سلطنت این یا آن خانوادۀ مورد نظر نیست؛ آنچه در این قانون اساسی به جای سلطنت، جایگزین می شود جمهوری ـ جمهوری اسلامی است. ممکن است بحثی دربارۀ این جمهوری و اسلامی بکنید؟]
امام: اصل جمهوری همین است که در مملکت شما هم هست؛ که آرای عمومی مردم آن را تعیین می کند. اسلامی می گوییم، چرا که قانون اساسی ما براساس آن است. قانون اساسی فعلی را بررسی می کنیم، آنچه با اسلام موافق است می پذیریم و هر جا که تناقض دارد رد می کنیم. جمهوری است، یعنی دموکراتیک؛ و اسلامی است، یعنی قانون آن اسلامی است.
[ژاک روبر: بجز ریاست جمهور، آیا نظرتان حضور پارلمان، و احزاب و مقابلۀ احزاب هم هست؟]
امام: بله؛ همۀ اینها هست.
[ژاک روبر: آیا تغییر، مثل فرانسه است؟]
امام: بله، همین طور است؛ اما قانون ما اسلام است.
[ژاک روبر: فرض کنیم که شاه رفته است؛ در چنین شرایطی کسانی که قدرت را در مرحلۀ انتقالی به دست می گیرند تا انجام انتخابات، آیا در دست مذهبی ها خواهد بود یا کسانی که مورد تأیید مذهبی ها باشند؟]
امام: در دست کسانی که ما تعیین می کنیم و کسانی خواهند بود که شورایی آنها را تعیین خواهد کرد.
[ژاک روبر: از شرایط فعلی ایران متأسفم. آخرین سؤال ما درباره ارتش است. نظر شما چیست؟ آن را حفظ خواهید کرد؟ قدرت مذهبی با ارتش کنار می آید؟]
امام: با اصل ارتش مخالفتی نداریم. هر کشوری ارتش لازم دارد. ارتش را باید تصفیه کرد. اشخاصی استفاده جو هستند و خائنند. اما جناح های دیگر خدمتگزار به وطن هستند و باید محفوظ بمانند. البته ارتش با این عرض و طول که بیشتر بودجه مملکت را فرو می برد قابل تحمل نخواهد بود.
[ژاک روبر: ما در این مسافرت (منظور مسافرت وزیر امور خارجۀ فرانسه به کشورهای همسایه ایران است) به کشورهای عربی اطراف خلیج رفته بودیم. از مسائل مربوط به ایران سخت ناراحتند که عدم ثبات ایران همۀ منطقه را به هم می زند. شاه حسین هم وقتی به فرانسه آمد از همین مسائل نگران بود، شاید هم حافظ اسد، که چه خواهد شد. مورد علاقه است که بدانیم به نظر حضرت آیت الله در آینده وضع ثبات منطقه چه خواهد شد. به علت اهمیت آن برای دنیا و وزن ایران در منطقه و دنیا، ثبات ایران را چگونه حفظ می کنید؟]
امام: ثبات ایران با نبودن شاه بهتر حفظ می شود. بودن شاه عدم ثبات را به وجود آورده است، و تمامی ابعاد ملی، سیاسی و اجتماعی ایران فرو ریخته است. اینها باید در مدتی ترمیم گردد. اما در مورد ثبات منطقه، دولت ایران وضع ژاندارم را نخواهد داشت که برای حفظ مصالح دیگران امنیت را حفظ کند. اما ایران با سایر کشورهای منطقه در حفظ آرامش و ثبات همکاری خواهد کرد.
[ژاک روبر: یکی از کشورهایی که با ما صحبت می کرد، اظهار نگرانی می کرد که تحولات اخیر ایران ممکن است موجب تجزیه ایران بشود. آیا چنین چیزی امکانپذیر است؟]
امام: این تبلیغات و تشبثات شاه است. دروغ است. واقعیت قضیه این است که هرگز احتمال چنین چیزی نیست و واقعیت ندارد.
[ژاک روبر: مسئلۀ مورد سؤال این است که روسیه قدرت بزرگ جهانی همسایۀ شماست که قرارداد 1921 را با ایران دارد و به موجب آن هر کشوری که به خاک ایران نیرو پیاده کند یا نیروهایی به مرزهای ایران نزدیک شوند و خطری برای روسیه باشد آنها به ایران نیرو وارد خواهند کرد. با توجه به اینکه روسها از این قرارداد صحبت می کنند، و امریکایی ها ناوهای جنگی خود را به خلیج فارس آورده اند؛ این سؤال ها مطرح می گردد.]
امام: این قرارداد ـ با روسها ـ اصل آن غیرقانونی است؛ اصل آن هم امکان به وجود آمدن را ندارد. آنطور نیست که هر کدام از این دو اجازه بدهند که دیگری وارد شود. وقتی جنبش به حرکت درمی آید باید تمامی جوانب آن را بپذیرد.
[ژاک روبر: دولت فرانسه مخالف جنگ های ابرقدرتهاست.]
امام: ما هم مخالفیم.
[ژاک روبر: در بین کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه، کارهایی در حال انجام است. کارهایی انجام می شود ـ در سطح سازمان ملل متحد و سایرین ـ که ما هم جزو آنها هستیم. تمام خارجی های مقیم تهران، نگران وضع آینده هستند؛ که آیا این روابط ادامه خواهد یافت؟ چه خواهد شد؟ برخی اقلیت های مذهبی ـ خصوصاً یهودی ها ـ ابراز نگرانی کرده اند. نظرتان چیست؟]
امام: بعد از استقرار حکومت اسلامی، قراردادها مورد بررسی قرار خواهند گرفت. آنچه که مورد قبول باشد و به مصالح ما باشد قبول می کنیم. خارجی ها و اقلیت ها، همه محترمند. اقلیت های مذهبی در اسلام احترام دارند، آزادی دارند. بدانید آنها بهتر به زندگی خود ادامه خواهند داد. نمایندۀ یهودیان آمد اینجا، و من به آنها اطمینان دادم که با آنها به احترام رفتار خواهد شد.
۱. این ملاقات هنگامی صورت گرفت که چند روز قبل، چند تن از وکلای مجلس فرانسه، راجع به ادامۀ اقامت امام خمینی در فرانسه سؤالاتی کرده بودند. در ضمن مدت ویزای سه ماهۀ امام در شرف پایان بود و برای اقامت در فرانسه باید ویزای توریستی سه ماهه تجدید می شد.
