بارها از مسئولان مختلف شنیده‌ایم که تنها راه حل آلودگی هوا و ترافیک، توسعه حمل و نقل عمومی به‌ویژه مترو است، در سالهای اخیر نیز مسئولان شهر به توسعه مترو توجه زیادی داشتند اما آنچه که حالا در پس انتشار سند تحویل و تحول شهرداری مشخص شده، گواه این است که مترو در طول سالهای اخیر می‌توانست بهتر از شرایط موجود باشد. هرچند که عضو شورای شهر اعلام کرده که سال 97، سال خوبی برای مترو خواهد بود.
به گزارش جی پلاس، شهردار تهران در جلسه شورای شهر گزارشی 500 صفحه‌ای از وضعیت شهرداری که تحویل گرفته است به مردم شهر ارائه کرد. در این گزارش به تفکیک شرکت‌ها و سازمان‌ها، در خصوص چالش‌ها، فرصت‌ها، باید و نبایدهای هر سازمان توضیح داده شده؛ اما نکته قابل توجه این است که در سالهای اخیر مدیریت قبلی شهرداری بر توسعه مترو تاکید داشت اما حالا بررسی آمارها نشان داده است که این تاکیدات تنها در حد حرف باقی مانده به گونه‌ای که در سال جاری کمتر از 30 درصد از کل بودجه مترو اختصاص داده شده است که ابعاد مختلف وضعیت شرکت مترو در گزارش سند تحویل و تحول به شرح زیر آمده است.
در گزارش سند تحویل و تحول عنوان شده است که در حال حاضر خطوط مصوب شرکت متروی تهران در برنامه اول مترو شامل خطوط یک و دو درون شهری و خط پنج برون شهری که همان تهران به گلشهر می‌شود، است و همچنین بر اساس برنامه دوم مترو خطوط سه و چهار مترو و همچنین توسعه شمالی خط یک مترو که مغفول مانده و همچنین توسعه شرقی خط دو و توسعه خط چهار تا فرودگاه مهرآباد مورد تاکید قرار گرفته و در برنامه سوم مترو نیز احداث خطوط شش و هفت و همچنین توسعه جنوبی خط یک تا شهر جدید پرند و توسعه غربی خط چهار مورد تاکید قرار گرفته است.
بر اساس این گزارش، با اتمام احداث و راه اندازی خطوط برنامه اول مترو و بخش‌هایی از برنامه دوم و سوم مترو، در حال حاضر 205 کیلومتر از مسیر مترو در حال بهره برداری است که این رقم تا پایان برنامه پنج ساله دوم شهرداری یعنی تا 97 باید به 300 کیلومتر برسد. این در حالیست که 22 کیلومتر از خط هفت مترو به دلیل ایمن سازی خط و تکمیل دسترسی‌ها، هواکش‌های میان تونلی و تجهیزات، از چرخه بهره برداری خارج شده است.
همچنین طبق این گزارش، مطابق برنامه پنج ساله دوم شهرداری، تعداد ایستگاه‌های مترو در پایان سال 97 باید به 220 ایستگاه افزایش می‌یافت که در حال حاضر 109 ایستگاه در دست بهره برداری است. در حال حاضر شبکه ریلی در دست بهره برداری شهر تهران دارای 1393 دستگاه واگن و لوکوموتیو است و مطابق هدف‌گذاری‌های انجام شده، متروی تهران برای دستیابی به سرفاصله حرکت 2.5 دقیقه با کمبود 2800 دستگاه واگن روبرو است.
به گزارش ایسنا، براساس سند تحویل و تحول شهرداری، هر چند که مدیریت شهری با انجام اقداماتی توانسته است رشد قابل ملاحظه‌ای در توسعه شبکه حمل و نقل ریلی ایجاد کند ولیکن در این فرآیند در برخی از موارد عدم تامین منابع و امکانات منجر به مغفول ماندن جنبه‌های کیفی توسعه شده که می‌توان به عدم تکمیل دسترسی ایستگاه‌ها، عدم تکمیل هواکش‌های میان تونلی، عدم ایجاد تسهیلات کافی در ایستگاه‌ها در زمان بهره برداری به ویژه برای اقشار کم توان، پوشش ناکافی در اتصال به شبکه‌های اتوبوسرانی و تاکسیرانی اشاره کرد که خروج خط هفت مترو از چرخه بهره برداری به دلیل عدم رعایت کامل اصول ایمنی یکی از این مصادیق است.
بنا براین گزارش، در سالهای اخیر توسعه پایانه‌ها و تعمیرگاه‌های مترو هیچ وقت به موازات توسعه خطوط مترو انجام نگرفته است و در حال حاضر پایانه‌های فتح آباد، صادقیه، گلشهر، دردشت و کلاهدوز در دست بهره برداری است و بخش تعمیرگاهی مربوط به پایانه کلاهدوز هم هنوز افتتاح نشده و پایانه گلهشر تنها به تعمیرات و اورهال ناوگان دو طبقه متروی خط پنج اختصاص دارد و در پایانه دردشت تنها بعضی از تعمیرات جزئی انجام می‌گیرد و این در حالیست که فاز اجرایی پایانه آزادگان در انتهای خط سه و پایانه خط شش هم آغاز شده است.
به گزارش ایسنا، به طور خلاصه باید اعلام کرد علی رغم تمام تلاش‌های صورت گرفته در توسعه خطوط مترو اما مدیریت فعلی و جدید میراث دار مدیریت قبلی است که در گزارش شهردار عنوان شده که مدیریت قبلی تنها به توسعه تونل و ایستگاه‌های مترو اقدام کرده و در نصب تجهیزات و تاسیسات در ایستگاه‌ها و تونل‌های ساخته شده غفلت کرده که این مسئله سبب شده است که نتوانیم بهره برداری مناسبی از این سرمایه گذاری عظیم انجام دهیم. همچنین شاهد کم توجهی به تامین ناوگان مورد نیاز خطوط مترو بوده‌ایم به گونه‌ای که با راه اندازی خطوط و ایستگاه‌های جدید به اجبار تعدادی از قطارها از خطوط دیگر قرض گرفته شده‌اند که این امر سبب کاهش ظرفیت خطوط قبلی شده است.
در این گزاش همچنین آمده است که شاهد عدم استفاده از منابع دولتی برای احداث متروی تهران علی رغم وجود بسترهای قانونی تنها به دلیل روابط نه چندان سازنده با دولت هستیم.
عدم استفاده از اکثر نیروهای قدیمی و با تجربه مترو به دلایل غیرفنی و کاهش توان مدیریتی و تخصصی شرکت متروی تهران نیز در گزارش سند تحویل و تحول شهرداری تهران آمده است.
همچنین به تعطیلی کشاندن شرکت مجتمع‌های ایستگاهی مترو که بستر بسیار مناسبی برای جذب سرمایه گذاری بخش خصوصی و در راستای تامین بخشی از هزینه‌های احداث مترو بود نیز یکی دیگر از چالش‌های پیش روی شرکت مترو عنوان شده است و عدم استفاده مناسب از ردیف‌های بودجه‌ای نظیر اوراق مشارکت و ساخت و توسعه خطوط مترو با کمک بخش خصوصی نیز از دیگر مشکلات شرکت بهره برداری مترو در 12 سال قبل بوده است.
به گزارش ایسنا، با توجه به گزارش سند تحویل و تحول شهرداری تهران اما شاهد هستیم که با وجود تأکید چندین باره مسئولان قبلی مدیریت شهری بر لزوم توسعه حمل و نقل عمومی به خصوص مترو؛ بنابر اعلام شرکت مترو، بررسی بودجه شرکت مترو در سال 96 نشان می‌دهد که 2750 میلیارد تومان اعتبار به این بخش اختصاص داده شده که از این میان 450 میلیارد تومان مربوط به بازپرداخت وام و اوراق مشارکت بوده است.
از 2300 میلیارد تومان باقیمانده نیز نیمی به صورت غیرنقد و نیمی به صورت نقد بوده یعنی 1150 میلیارد تومان نقد و مابقی غیر نقد بوده است که بودجه حوزه غیرنقد اصلا تخصیص نیافته و از 1150 میلیارد تومان نقد تنها 815 میلیارد تومان پرداخت شده است. یعنی به طور کل کمتر از 30 درصد کل بودجه مترو در سال جاری پرداخت شده است که این مسئله نشان از کم اهمیت بودن مسئله مترو با وجود همه تاکیدات زبانی مدیریت قبلی شهرداری تهران است.
سه راه برای تامین منابع ساخت مترو
احیاء مجتمع‌های ایستگاهی در مترو
افشین حبیب زاده عضو کمیسیون حمل و نقل و ترافیک شورای شهر تهران در گفت‌وگو با ایسنا با تأیید گزارش مندرج شده در سند تحویل و تحول شهرداری که از سوی شهردار تهران در جلسه گذشته شورا قرائت شد، به مشکلات متروی تهران اشاره و عنوان کرد: 40 درصد از بودجه سال 96 به حمل و نقل عمومی اختصاص داشت و این نسبت با کمی تغییر در سال 97 نیز تکرار می‌شود اما مسئله اصلی این است که باید این رقم‌ها تخصیص داده شود و گرنه اگر این اعتبارات تامین نشود تنها اعدادی بر روی کاغذ خواهند بود.
وی با بیان اینکه همگان به توسعه حمل و نقل عمومی اذعان دارند و باید در راستای توسعه آن فکری کرد، گفت: در جلسه اخیر شورای شهر دو فوریتی تصویب شد که بر اساس آن شورا به شهرداری اجازه داده است که 4000 میلیارد تومان اوراق مشارکت که در بودجه 96 عمومی کشور به شهرداری‌ها اجازه انتشار داده شده بود را منتشر کنند که بازپرداخت 50 درصد آن توسط دولت و 50 درصد آن نیز توسط شهرداری تضمین می‌شود.
حبیب زاده افزود: بر اساس تبصره‌های این مصوبه 50 درصد این 4000 میلیارد تومان یعنی 2000 میلیارد تومان به خط 6 و 2000 میلیارد تومان نیز برای تکمیل خط 7 مترو در نظر گرفته شده که رقم بسیار خوبی است.
عضو کمیسیون حمل و نقل و ترافیک شورای شهر تهران اظهار کرد: در گذشته و در زمان ریاست مهندس هاشمی در مترو، بحث ساخت "مجتمع‌های ایستگاهی" مطرح شد به گونه‌ای که درآمدهای این مجتمع‌ها صرف تامین اعتبار ساخت مترو و راه اندازی مترو می‌شد.
وی همچنین ادامه داد: پیشنهاد شده است که"شرکت مجتمع‌های ایستگاهی" مجددا به معاونت ترافیک منتقل شود. چرا که خط 6 و 7 مترو حدود 50 ایستگاه دارد که می‌توان با ساخت "مجتمع‌های ایستگاهی" بخشی از هزینه‌های ساخت و تجهیز مترو را تامین کرد و همچنین می‌توان با تزریق منابع دولتی و پرداخت مطالبات دولتی شاهد آن باشیم که سال 97، سال خوبی برای متروی تهران باشد.
وی اظهار کرد: متروی تهران می‌تواند از طریق این سه منبع یعنی انتشار 4000 میلیارد تومان اوراق مشارکت، درآمد مجتمع‌های ایستگاهی و پرداخت مطالبات دولتی ضمن تکمیل خطوط 6، 7 و نیمه شمالی خط 3 ،تمامی پایانه‌ها و ... را بسازد.
تشکیل کارگروه جذب فاینانس
فاینانس در راه متروی پایتخت
وی همچنین با اعلام خبر تشکیل کمیته جذب فاینانس فیمابین شهرداری و مجلس، گفت: لاریجانی رئیس مجلس دو پیشنهاد به شهرداری تهران برای خرید واگن داد که بر این اساس شهرداری تهران می‌تواند از فاینانس روسیه که حدود 5000 میلیارد است استفاده کند و همچنین 2000 میلیارد دلار فاینانس هم قبلا مصوب شده بود که در دوره احمدی نژاد از آن استفاده نشده و می‌توان با جذب این فاینانس‌ها مشکل مترو را نیز حل کرد.
حبیب زاده گفت: ما برای برای تکمیل تمام خطوط مترو، تمام ایستگاه‌ها و پایانه‌ها و همچنین خرید واگن نیازمند رقم زیادی هستیم که امیدواریم در سال 97 با ارتباط خوبی که بین دولت، مجلس و شهرداری وجود دارد نسبت به جذب آن اقدام کنیم و سال طلایی برای مترو رقم بزنیم.
