33 روز نفس راحت‌تر

دیروز تهران روز ملی هوای پاک را در حالی آغاز کرد که براساس داده‌های شرکت کنترل کیفیت هوا، نسبت به مدت مشابه سال گذشته پایتخت نشینان روزهای بیشتری از سال را هوای سالم نفس کشیدند.
تهرانی‌ها از ابتدای امسال تا دیروز( 29 دی) 256 روز هوای مطلوب تجربه کردند، از این تعداد 18 روز هوا پاک و 238 روز هوا سالم بوده و 49 روز نیز هوای پایتخت در شرایط ناسالم قرار داشته است. پاک‌ترین روز هوای تهران نیز از ابتدای سال تاکنون در تاریخ 15 مهرماه بود و کیفیت هوا در این روز با شاخص میانگین 39 در شرایط پاک قرار داشت.
این در حالی است که بر اساس آمار شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، پایتخت نشینان سال گذشته از ابتدای سال تا 29 دی 223 روز هوای مطلوب شامل 12 روز هوای پاک و 211 روز هوای سالم تنفس کردند که این یعنی طی امسال تعداد روزهای پاک و سالم تهران، 33 روز افزایش داشته است. این آمار نشان می‌دهد تلاش مسئولان پایتخت طی چند سال گذشته برای کاهش آلودگی هوا تا حدودی جواب داده است.
براساس استانداردهای کنترل کیفیت هوا، شاخص کیفیت هوای صفر تا 50 بیانگر هوای پاک است و با عبور شاخص از عدد 100، کیفیت هوا ابتدا برای گروه‌های حساس سپس به‌تدریج برای همه افراد ناسالم می‌شود.
متهم اصلی پرونده‌ آلودگی هوای تهران ذرات معلق با قطر کمتر از 2.5 میکرون و ذرات معلق با قطر کمتر از 10 میکرون pm10 است. این آلاینده‌ها بعنوان یکی از دردسرسازترین آلاینده‌های شاخص، نقش مهمی در آلودگی هوای تهران دارند. مشکل ذرات کوچک معلق در هوا این است که نه‌تنها می‌توانند به بافت‌های مخاطی نفوذ کنند بلکه حتی مواد شیمیایی مضر نظیر دی‌اکسید گوگرد را هم با خود به اعماق ریه برده و تحت این شرایط، تاثیرگذاری آلاینده‌ها را دوچندان می‌کنند.
آمارها می‌گویند: پارسال از ابتدای پاییز تا اواخر آذر ماه متوسط غلظت pm10 در تهران 98.1 بود، اما امسال در مقایسه با سال گذشته این عدد حدود 32 درصد کاهش یافت و به عدد 67.1 رسیده است. متوسط غلظت pm2.5 در تهران نیز طی پاییز سال گذشته 36.06 بود که امسال به عدد 26.8 رسیده است که نشان از روند کاهشی آن دارد.
آلودگی هوا در بسیاری از شهرهای بزرگ دنیا تحت کنترل قرار گرفته است، اما در کشور ما به علت تعدد منابع آلاینده و همین‌طور نهادهای تصمیم‌گیر در کشور، ابعادی پیچیده به خود گرفته و به بحرانی تبدیل شده است که در حال حاضر بسیاری از شهرهای کشوربا آن روبرو هستند. به نحوی که همه ساله در نیمه دوم سال و به دلیل وارونگی هوا، کلانشهرهای کشورمان روزهای آلوده‌ای را تجربه می کنند، این درحالی است که هیچ یک از دولتها تاکنون نتوانستد پیش از ورود به این مقطع از زمان، راهکاری برای جلوگیری از بروز این معضل در دستور کار قرار دهند.
معمولا در شرایط آلودگی هوا، بازی «توپ را در زمین دیگری انداختن» شروع می‌شود و سازمان‌های مربوطه مانند محیط زیست و شهرداری‌ سعی دارند با شانه خالی کردن از بار مسئولیت دیگری را مقصر جلوه دهند یا با مسکن‎‌های مقطعی سعی در حل بحران کنند، غافل از این که مشکلاتی که طی سال‌ها شکل گرفته‌اند، یک شبه و با یک مصوبه و بخشنامه حل نمی‌شوند.
اگرچه پایتخت روزهای بیشتری نسبت به مدت مشابه سال گذشته، هوای سالم را تجربه کرده است، اما هنوز با شهری با هوای سالم فاصله زیادی دارد. همین چند وقت پیش بود که آژانس محیط زیست اروپا، تهران را در لیست ده شهر آلوده جهان قراد داد و اعلام کرد پایتخت ایران بعد از جاکارتا پایتخت اندونزی هفتمین شهر آلوده جهان است. لازم به ذکر است که هفت شهر آلوده جهان در آسیا قرار دارند که در این میان، دهلی نو با میانگین 292 میکروگرم عناصر آلاینده در هر متر مکعب هوای این شهر مکان اول جدول را به خود اختصاص داده است.
صرف‌نظر از پایتخت و مشکلات آلودگی هوایش، نمی‌توان در روز هوای پاک از برخی از استان‌های کشور که ریزگردها نفس مردمانش را به شماره انداخته است، سخنی به زبان نیاورد. همین دیروز و در روز هوای پاک، برخی از مدارس استان خوزستان به دلیل آلودگی هوا که منشاء آن گرد و خاک است،تعطیل بود. مشکلی که بیشتر از یک دهه استان‌های مرزی غرب و جنوب غربی کشور را درگیر کرده است و تاکنون هیچ اقدام مثبتی که به خروجی نتیجه بخشی منتج شود انجام نگرفته و پرونده‌ ریزگردها با وجود این که سال به سال قطورتر می‌شود، همچنان باز است.
ناگفته پیداست که چالش‌ آلودگی هوا مستقیما با سلامت مردم در ارتباط است، کارشناسان بهداشت می‌گویند آلودگی هوا 30 برابر خطرناکتر از دود سیگار است. پژوهش‌ها نیز نشان می دهد که در روزهای آلوده میزان مرگ و میر افزایش یافته به گونه ای که اگر در روزهای معمولی 150 نفر روزانه فوت می‌کنند در روزهای آلوده به 170 تا 180 نفر می‌رسد.
بدون تردید چالش هوای ناپاک یکی از نتایج توسعه صنعتی، افزایش جمعیت، گسترش شهرنشینی و در نتیجه توسعه حمل‌ و نقل بوده است و درحال حاضر به عنوان یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های ساکنان شهرهای بزرگ و حتی شاید تمام مناطق از جمله شهرهای دورافتاده کشور نیز قرار گرفته باشد.
به گفته کارشناسان شهری، بهبود کیفیت هوای تهران طی امسال دو دلیل عمده دارد. یکی از آن‌ها میزان اختلاف بارش در مقایسه با سال‌های گذشته و دیگری سختگیرانه‌تر شدن قانون معاینه‌ فنی در تهران است. به گفته مسعود تجریشی، معاون محیط‌زیست انسانی سازمان حفاظت محیط‌زیست، امسال تعداد خودروهایی که برگه معاینه فنی در تهران دریافت کرده‌اند نسبت به سال گذشته 500 هزار مورد بیشتر بوده که همین وضعیت نقش به سزایی در کاهش آلودگی هوای پایتخت داشته است.
نمی‌شود از بهبود کیفیت هوای تهران صحبت کرد و از نقش کمپین‌ها و آموزش شهروندان برای استفاده از حمل و نقل عمومی سخنی به زبان نیاورد. اگر چه برخی با نادیده گرفتن نقش کمپین‌های زیست محیطی معتقدند: این کمپین‌ها تنها به ذکر بیانیه و یا تصاویری از یک گذشته نوستالژیک اکتفا کرده اند و هرگز نتوانسته اند یک استراتژی مشخص و مدون برای دستیابی به آن برنامه ریزی کنند، اما نباید فراموش کرد در سایه آموزش و گوشزد همین کمپین‌ها بود که شهردار تهران در سه‌شنبه‌های بدون خودرو، سوار بر دوچرخه بر سر کار می‌رود، یا وزیر ارتباطات در روز هوای پاک با مترو به وزارتخانه می‌رود و از تجربه شیرین مترو سواری‌اش در صفحه شخصی‌اش در شبکه‌های اجتماعی می‌نویسد و همگی را از جمله مسئولان کشوری به استفاده از حمل و نقل عمومی دعوت می‌کند.
کاهش آلودگی هوای تهران طی امسال نشان می‌دهد قدم‌هایی که برای کاهش آلودگی هوای این کلان شهر -هم از سوی سازمان‌های دخیل در این موضوع و هم از سوی سازمان‌های مردم نهاد- برداشته شده، اگر چه کوتاه و کم بوده اما کم کم به ثمر نشسته و تاثیر خود را نشان داده است. بنابراین انتظار می‌رود که متولیان کاهش آلودگی هوا از جمله شهرداری و سازمان حفاظت محیط زیست بیش از پیش برای کاهش آلودگی هوای تهران تلاش کنند تا هر سال شاهد بهبود تنفس پایتخت‌نشینان باشیم.
روزنامه همدلی
7247/