از آنجا که حجم گسترده و قطور پرونده حضرت آیةالله پسندیده در ساواک و اسنادى که گویاى مبارزه مستمر ایشان مىباشد در این مقال نمىگنجد، به نمونههایى از آنها اشاره مىشود.
در روز قیام تاریخى پانزده خرداد 1342 آیةالله پسندیده با سخنرانى در میدان مرکزى خمین حمایت خود را از امام خمینى آشکارا به نمایش مىگذارد گزارش این اقدام شجاعانه در اسناد ساواک بدین شرح است:
«به قرار اطلاع فرداى روزى که آیةالله خمینى دستگیر شده سید مرتضى پسندیده برادر وى که در خمین مىباشد در میدان شهر مردم را جمع و به منبر رفته و پس از سخنرانى نوارى که در آن خمینى صحبت نموده از بلندگو پخش مىنماید ...
اخیراً اکثر کشاورزان خمین به تحریک سید مرتضى پسندیده و حسین بهرامى و میرزا على جلالى که چندى قبل تبعید بوده طومارى مبنى بر تحریم اصلاحات ارضى امضاء نمودهاند. بدیهى است دستگیرى این دو نفر در این موقع اثر تبلیغات سوء آنان را در مورد اصلاحات ارضى خنثى خواهد کرد. رئیس دبیرخانه ساواک تهران. فتوحى»
گیرندگان: ساواک تهران
رونوشت جهت اطلاع و اقدام به ریاست ساواک قم ایفاد مىگردد. ج
آیةالله پسندیده در جریان اعتراض گسترده مراجع و علما نسبت به بازداشت حضرت امام در سال 1342 و هجرت اعتراضآمیز آنان به تهران مشارکت فعال داشت. امضاى ایشان در اعلامیه چهل تن از مدرسین و فضلاى حوزه علمیه قم به عنوان نخستین امضاء، نمایانگر نقش آن مرحوم مىباشد.
آیةالله پسندیده پس از تبعید حضرت امام به ترکیه به علت علاقه شدید به آن حضرت طى نامهاى به امیر عباس هویدا (نخست وزیر وقت) درخواست مسافرت به ترکیه و ملاقات با امام را مطرح و تأکید مىکنند که:
«... ادامه تبعید مرجع تقلید شیعیان حضرت آیةالله العظمى خمینى مد ظله العالى با شایعات اخیر موجب نگرانى شدید است ...»
پرونده آیةاللّه پسندیده در ساواک
متن گزارش ساواک:
«سید مرتضى پسندیده (برادر خمینى)
به موجب گزارش شهربانى خمین پس از انتشار اعلامیه (روز دوازدهم محرم عزاى ملى اعلام مىشود به امضاء آقایان خمینى، میلانى، نجفى و قمى) در خمین به منظور جلوگیرى از انتشار اعلامیه مذکور و دستگیرى ناشر و موزعین آن به کلیه مأمورین بخصوص مأمورین ویژه شهربانى آموزش لازم و کافى صادر و با مراقبت مداوم از انتشار آن جلوگیرى به عمل آمده است لکن در تاریخ 8/3/43 مأمور ویژه شهربانى دو برگ از اعلامیه فوقالذکر را از جلو درب ورودى و روى منبر مسجد جامع به دست آورده است.
شهربانى خمین اظهار نظر مىنماید که تصور مىرود این اعلامیه به وسیله آقاى سید مرتضى پسندیده که دو مرتبه از خمین به قم رفته و مراجعت کرده و ایادى مشارالیه به خمین حمل و پخش شده باشد.
رئیس سازمان اطلاعات و امنیت قم ح. بدیعى»
پس از دستگیرى و تبعید امام، ساواک به منظور پیشگیرى از گسترش اعتراض روحانیون مبارز در منابر و مجالس عزادارى به کلیه شهربانىها و پاسگاهها دستور داده بود تا از منبرىهایى که دعوت مىشوند تعهد کتبى بگیرند و تعیین صلاحیت شوند. آیةالله پسندیده در خمین با طرح یک اعتصاب عمومى از جانب اهل منبر اعتراض خویش را عملى ساخت.
سند زیر گویاى این مطلب است:
«به موجب گزارش شهربانى خمین به علت عدم صلاحیت از موعظه دو نفر وعاظ به اسامى: 1- سید کاظم قریشى 2- شیخ على اکبر مسعودى از طرف شهربانى جلوگیرى و ساعت 10 صبح روز 30/3/1343 کلیه وعاظ روضه خوان اهل منبر شهر طبق دعوت قبلى سید مرتضى پسندیده در منزل مشارالیه اجتماع و بنا به تحریک و رهبرى وى در جلسه خود به مذاکرات علیه شهربانى خمین پرداخته و اظهار داشتهاند که چرا شهربانى از موعظه دو نفر واعظ مذکور جلوگیرى کرده و یا اینکه چرا شهربانى از وعاظ شهر تعهد اخذ مىنمایند و این دستور فقط از شهربانى خمین صادر گردیده و مرکز چنین دستورى نداده است باید کلیه وعاظ شهر از رفتن به منبر و موعظه خوددارى نمایند تا تکلیف ما روشن شود، لذا بعداز ظهر روز جارى شیخ على اکبر مسعودى، سید کاظم قریشى و شیخ محمد صادق آل طه در سه مجلس روضه خوانى دایر حضور به هم رسانیده (هر کدام در یک مجلس) با صداى بلند پیام سید مرتضى پسندیده و تصمیمات جلسه واعظین را به مردم ابلاغ و روضه خوانهاى مربوط را از منبر پائین آورده و مجالس را تعطیل نمودهاند و فعلًا کلیه مجالس مزبور تعطیل و نظم و آرامش برقرار است، لیکن تحریکات علنى و مخفیانه سید مرتضى پسندیده همچنان ادامه دارد.
رئیس سازمان اطلاعات و امنیت قم ح بدیعى»
پس از تبعید حضرت امام هم حمایتهاى آیةالله پسندیده از حضرت امام ادامه داشت تا آنکه ایشان جهت رونق بخشیدن به بیت امام در قم به عنوان مأمن و محفل یاران و دوستان و مقلدان آن حضرت تصمیم به هجرت به قم مىگیرند و این مسافرت با هماهنگى حضرت امام که توسط مرحوم حاج سید احمد آقا به ایشان ابلاغ شده بود صورت گرفته است.
لذا آیةالله پسندیده از خمین به قم هجرت نموده و در بیت حضرت امام در محله یخچال قاضى مستقر گردیدند و به عنوان وکیل تام الاختیار حضرت امام در اخذ سهم مبارک امام و پرداخت شهریه طلاب و همچنین سر و سامان بخشیدن به زندگى روحانیون مبارزى که در خط امام کام برمىداشتند و در زندانها و تبعیدگاهها به سر مىبردند، نقش مؤثرى داشتند.
در سند ساواک مىخوانیم:
«موضوع: پسندیده برادر خمینى
حاج پسندیده برادر بزرگ خمینى که در شهرستان خمین سکونت دارد روز جمعه 18/10/1349 وارد قم شده و در منزل شخصى خمینى مىباشد و روز شنبه 19/10/1349 به مناسبت میلاد حضرت رضا رسماً در مجلسى که در بیرونى خمینى به همین مناسبت تشکیل شده بود شرکت و از واردین پذیرایى و دید و بازدید به عمل آورد. در این مراسم مطالب سیاسى اظهار نشد، مداحان شعر مىخواندند و جمعیت زیادى بود که اکثر قریب باتفاق از طلاب اعضاء بودند و افراد عادى دیده نمىشد.
نظریه شنبه مسافرت پسندیده به قم در ظاهر به عنوان زیارت است ولى در باطن به اشاره گردانندگان دستگاه خمینى است که فکر مىکنند اوضاع سیاسى با دادن شهریه آشتیانى از طرف خمینى رو به اصلاح و به نفع خمینى است و در واقع جنبه آزمایشى دارد که اگر دستگاه مانع نباشد، ایشان براى دایم در قم بماند.
نظریه سه شنبه- فشار و محدودیت زیاد ایجاد عصیان مىکند. سیاست کجدار مریز درباره اینگونه عناصر مؤثر است، باید باشد ببینیم چه مىکند.»
حضور آیةالله پسندیده در قم آن هم در بیت شریف حضرت امام (س) باعث
دلگرمى طلاب و فضلاى مبارز و همچنین مؤمنین و مقلدین حضرت امام گردیده بود به گونهاى که ساواک با گماردن عوامل نفوذى خود در بیت لحظه به لحظه رفت و آمدها و مذاکرات را تحت کنترل خود درآورده بود.
در بین سالهاى 49 تا 55 که مرحوم حجةالاسلام والمسلمین حاج سید احمد خمینى در قم بودند و در کنار آیةالله پسندیده به رتق و فتق امور طلاب و مؤمنین مىپرداختند نامههاى مکرر و ارتباطات مستمر حضرت امام با آنان گویاى این مدیریت و هماهنگى است.
آیةالله پسندیده عامل مهمى در روشن بودن چراغ خانه امام و گرمى بخش محفل مریدان و شاگردان آن حضرت در قم بودند.
پس از مسافرت حاج احمدآقا به نجف و در پى آن، شهادت حاج آقا مصطفى فرزند ارشد امام، حاج احمد آقا در کنار امام ماندند و آیةالله پسندیده مدیریت بیت امام را به تنهایى عهده دار بودند.
شهادت حاج آقا مصطفى باعث جرقه عظیمى در تجدید نهضت امام گردید. شهر قم به عنوان پایگاه این نهضت، مرکز جوش و خروش انقلابى یاران امام بود.
حضور آیةالله پسندیده در بیت امام یکى از عوامل مهم ارتباط انقلاب اسلامى با رهبرى آن در نجف اشرف و بخصوص در زمان اقامت امام در نوفل لوشاتو بود. در راستاى همین نقش مؤثر بود که ساواک حضور ایشان را در قم براى رژیم خطرناک دانسته و براى چندمین بار طى یک دادگاه فرمایشى ایشان را به تبعیدگاه اعزام مىکند.
متن سند ساواک:
«صورتجلسه»
«ساعت 1000 روز 10/3/2537 شاهنشاهى بنا به دعوت تلفنى آقاى فرماندار قم کمیسیون حفظ امنیت اجتماعى شهرستان قم در دفتر کار ایشان تشکیل و آقاى فرماندار اظهار داشتند سید مرتضى پسندیده فرزند مصطفى متولد 1274 خمین شناسنامه شماره 138 صادره خمین ساکن قم در تاریخ 21/2/1337 به اتهام تحریک مردم بر ضد یکدیگر و اخلال نظم و آسایش عمومى از طریق کمیسیون حفظ امنیت اجتماعى قم به مدت 3 سال اقامت اجبارى در انارک نائین از توابع استان اصفهان محکوم و رأى صادره با موافقت جناب آقاى استاندار استان مرکز درباره نامبرده اجراء گردیده است و در اجراى اوامر صادره از مرکز و بنا به مقتضیات محلى و مصالح عمومى مقرر است محل اقامت اجبارى وى به شهر دیگرى که کمیسیون تعیین مىنماید تغییر یابد.
کمیسیون با توجه به توضیحات آقاى فرماندار و پیشنهاد نماینده نخست وزیرى با تغییر محل اقامت اجبارى متهم مورد بحث موافقت دارد، لذا محل اقامت اجبارى نامبرده را نسبت به بقیه مدت محکومیتش شهرستان داران اصفهان تعیین مىنماید.»
