با چالش های پیش روی سیاست خارجی پاکستان آشنا شوید

به گزارش جماران، سرانجام نتیجه انتخابات در پاکستان به مهم ترین سوژه در رسانه های بین المللی تبدیل شده است. چاتم هاوس در گزارشی در این باره می نویسد:  یک دولت ائتلافی ضعیف در پاکستان برای تثبیت روابط با همسایگان با مشکلاتی روبه رو خواهد شد.

نتایج رسمی نشان می‌دهد که نامزدهای مستقل وابسته به حزب تحریک انصاف - حزب عمران خان - علی‌رغم دستگیری و محکومیت خان، عملکرد بهتری نسبت به پیش‌بینی‌ها داشته‌اند. نتیجه انتخابات این باور اولیه را که حزب مسلم لیگ نواز پاکستان (PML-N) - حزب برادران شریف (نواز و شهباز) - رهبری دولت بعدی را بر عهده خواهد داشت، رد می کند. حزب تحریک انصاف و مسلم لیگ نواز  هر دو مدعی پیروزی هستند، اما هیچ یک هنوز تعداد آرای لازم را برای تشکیل دولت به تنهایی و بدون نیاز به ائتلاف به دست نیاورده اند. این وضعیت  احتمال تشکیل یک دولت ائتلافی آشفته پس از یک دوره طولانی بی ثباتی اقتصادی – سیاسی و امنیتی در پاگستان را افزایش می دهد.  در این زمینه، حزب مردم پاکستان (PPP) - حزب خانواده بوتو-زرداری - احتمالاً نقش مهمی را با امکان ترتیبات تقسیم قدرت با حزب مسلم لیگ نواز ایفا خواهد کرد.

عاصم منیر، فرمانده ارتش پاکستان، از سیاستمداران این کشور خواسته که از سیاست «آنارشی و قطبی‌سازی» خارج شوند و این نشان می‌دهد که ارتش تلاش خواهد کرد تا با حمایت از حکومتی به رهبری حزب مورد نظر خود که فعلا حزب مسلم لیگ است از بن بست خارج شود.   انجام این کار، نقش همیشگی به اصطلاح سرویس‌های نظامی و اطلاعاتی پاکستان را در ترسیم نقشه سیاسی به نمایش گذاشته است.

با این حال، این دخالت مشروعیت روند انتخابات را که پیش از این به دلیل تعلل مشکوک در شمارش آرا،  اختلال در خدمات تلفن همراه و اینترنت در روز انتخابات و مجموعه ای از حملات تروریستی در آستانه انتخابات خدشه دار شده بود، بیش از پیش تضعیف خواهد کرد.

یک دولت ائتلافی ضعیف با مشروعیت محدود برای دستیابی به اجماع در مورد اصلاحات حساس سیاسی، از گسترش پایه مالیات تا خصوصی سازی شرکت های دولتی زیان ده، دست و پنجه نرم خواهد کرد.  این یک چالش مهم است زیرا دولت آینده به دنبال انجام اقدامات سخت ریاضتی به عنوان بخشی از بیست و سومین توافقنامه آماده به کار (SBA) کشور با صندوق بین المللی پول است.

علیرغم احتمال یک دوره طولانی بی ثباتی، شفافیت بیشتری در مورد سیاست خارجی این کشور پس از انتخابات وجود دارد. ارتش پاکستان مدت‌هاست که در مسائل سیاست خارجی و امنیت ملی و سیاست اقتصادی حرف آخر را می زند.  این در اظهارات عاصم منیر قبل از انتخابات مشهود بود. او اشاره کرده بود که وقتی صحبت از  امنیت شهروندان پاکستانی می‌شود ، می توان راه افغانستان را سد کرد. درباره هند گفته بود که از آنجا که هند با مفهوم کشوری به اسم پاکستان سر آشتی ندارد اسلام آباد هم نمی تواند با دهلی آشتی کند. او همچنین درپاسخ به سوالی درباره رابطه با ایران گفته بود که پاکستان به خنجری که از پشت از جانب ایران به این کشور زده شد، پاسخ مناسب داده است.  علاوه بر هشدار به همسایگان پاکستان، این اظهارات را می توان به عنوان خط قرمزهای ارتش برای دولت آینده در اسلام آباد تعبیر کرد.

هند

از میان همه همسایگان پاکستان، روابط با هند پایدارتر به نظر می رسد. از سال 2021 آتش بس محدود در امتداد خط کنترل که محدوده مورد مناقشه آنها در کشمیر را مشخص می کند، برقرار است.

احتمال یک دولت دیگر که نواز شریف در راس آن باشد امیدها را برای بهبود روابط با دهلی نو افزایش داده بود، اگرچه یک دولت ائتلافی ضعیف تر - به ویژه دولتی که وابسته به حزب مردم  است - احتمال هر گونه نزدیکی با هند را کاهش می دهد.

شریف در طول تاریخ به دنبال رابطه بهتر با هند بوده است، اما این پاشنه آشیل او نیز بوده است. شریف در یک کودتای نظامی در اکتبر 1999، هشت ماه پس از تلاش هند و پاکستان برای بهبود روابط به عنوان بخشی از «دیپلماسی اتوبوس لاهور»، برکنار شد. شریف پس از بازگشت به پاکستان در ماه اکتبر، سخنرانی کرد که در آن به بلندپروازی های مجدد  برای بهبود روابط اشاره کرد. این که آیا ارتش و سرویس های اطلاعاتی پاکستان اجازه این کار را می دهد یا خیر را زمان تعیین می کند.

نقطه دیگری که باید مورد توجه دو طرف قرار گیرد ، پاسخ هند به هرگونه اقدام پاکستان خواهد بود. هند در اواخر سال جاری شاهد انتخاباتی خواهد بود که به نظر می رسد نتیجه آن تمدید نخست وزیری نارندرا مودی خواهد بود.  یک دولت جدید نارندرا مودی با اختیارات تقویت شده ممکن است رویکرد قاطع تری را در قبال پاکستان دنبال کند. موجی از ناآرامی های جمعی (مذهبی) در هند، که جمعیت اقلیت مسلمان آن را هدف قرار می دهد، همچنین می تواند تنش ها را شعله ور کند. در عین حال، مودی در سومین و احتمالاً آخرین دوره ریاست خود ممکن است به دنبال تثبیت میراث خود از طریق حل تنش ها با پاکستان باشد، همانطور که نخست وزیران قبلی هند به دنبال انجام آن بودند.

کشمیر همچنان یک تنش پایدار در روابط دوجانبه است که با تصمیم دهلی نو برای لغو وضعیت خودمختار ویژه این ایالت در سال 2019 شعله ور شده است. بعید به نظر می‌رسد که این تصمیم لغو شود، زیرا دادگاه عالی هند در ماه دسامبر این تصمیم را تایید کرد. در فضای بیش از حد ملی گرایی، تنها چیزی که لازم است یک حمله تروریستی دیگر به هند است تا شاهد از سرگیری خصومت ها  میان دو طرف باشیم.

افغانستان

بعید است پاکستان از بهبود روابط با افغانستان برخوردار شود. برخلاف انتظارات، روابط دوجانبه پس از تسلط طالبان بر افغانستان در سال 2021 بدتر شد، زیرا طالبان پاکستان (TTP) حملات تروریستی را در داخل پاکستان پس از خروج ایالات متحده و ناتو تشدید کرد. این وضعیت پرتنش و  بد با مهاجرت اجباری تقریباً نیم میلیون پناهجوی افغان به دنبال دستور دولت پاکستان مبنی بر اخراج "اتباع خارجی غیرقانونی" مقیم این کشور در سال گذشته تشدید شده است. ریشه خصومت ها مسئله حل نشدنی خط مورد مناقشه دیورند است که مرز 2600 کیلومتری بین هر دو کشور را مشخص می کند. این موضوع جدیدی نیست؛ افغانستان تنها کشوری بود که با پذیرش پاکستان در سازمان ملل متحد در سال 1947 به دلیل اختلافات مرزی مخالفت کرد. به این ترتیب، بعید است روابط بهبود یابد. در عوض، احتمال تشدید خصومت ها بسیار واقعی است.

ایالات متحده

یکی دیگر از چالش های کلیدی سیاست خارجی که دولت جدید با آن مواجه است، هدایت تنش ها در روابط آمریکا و چین است. اسلام آباد احتمالاً پس از خروج ایالات متحده/ناتو از افغانستان، برخی از اهمیت استراتژیک خود را در غرب از دست داده است. دولت های غربی نیز به شدت از روند انتخابات پاکستان انتقاد کرده اند. با این حال، دیدار عاصم منیر از واشنگتن در ماه دسامبر نشان می دهد که تعامل ایالات متحده و پاکستان - علیرغم روابط رو به رشد ایالات متحده و هند - دست نخورده باقی مانده است.

اسلام آباد مشتاق خواهد بود تا با واشنگتن به عنوان بزرگترین سهامدار صندوق بین المللی پول رابطه خوبی داشته باشد.  تنش‌های کنونی در خاورمیانه نیز ممکن است زمینه‌های جدیدی از همکاری را ایجاد کند که به واسطه روابط البته دشوار پاکستان با ایران تسهیل شده است.

چین

در نهایت، احیای روابط با چین یک اولویت کلیدی خواهد بود. به طور رسمی، اسلام آباد و پکن متحدانی برای همه فصول هستند ، اما روابط با سرد شدن ابتکار عمل زیرساختی شاخص چین در پاکستان،  کریدور اقتصادی چین- پاکستان  ،  در بحبوحه نگرانی‌های امنیتی از وضعیت پاکستان متوقف شده است.  یک سوم از کل بدهی خارجی پاکستان به چین است.

با این وجود، دولت آینده به دنبال تجدید و تقویت روابط با چین به عنوان سنگری در برابر رقیب مشترک خود یعنی هند است.  در نهایت، وضعیت وخیم اقتصادی و امنیتی پاکستان حکم می کند که این کشور روابط خود را با چین، ایالات متحده و کشورهای عرب خلیج فارس تثبیت کند و در عین حال تنش ها را با همسایگان خود کاهش دهد.

دستیابی به این امر  برای دولتی که رهبری دوگانه با تشکیلات نظامی را حفظ می کند، چالش برانگیز خواهد بود، چه رسد به یک ائتلاف ضعیف با مشروعیت محدود که تقریباً به طور قطع می توان دولت آتی در پاکستان را چنین دولتی دانست.