رهبران آسیا و اقیانوسیه نگران هستند که اقدامات روسیه در اوکراین آستانه صبر درگیری مسلحانه در آسیا را کاهش دهد. استدلالی که به وضوح توسط کیشیدا؛ نخست وزیر ژاپن پذیرفته شده است. این نگرانی‌ها به وضوح متوجه چین و این چشم‌انداز است که پکن ممکن است برای استفاده از نیروی مسلح علیه تایوان یا دیگر همسایگانش تصمیم بگیرد.
به گزارش جماران؛ هزینه نظامی روسیه در اوکراین اثرات مستقیمی بر وضعیت این کشور به عنوان یک بازیگر امنیتی در حوزه آسیا-اقیانوسیه دارد. قدرت نظامی روسیه به دلیل فرسایش میدان نبرد تنزل یافته و ضعف‌ها و ناتوانی‌های سازمانی ارتش آن آشکار شده است. از آنجایی که روسیه یک قدرت قاره‌ای است، این تحولات بر موازنه نظامی متعارف در منطقه اثر مستقیم دارد.
این کشور از نظر نظامی در منطقه شرق دور فعال است، دور افتاده ترین نقطه روسیه در شرق آسیا را بندر نظامی ولادی ووستوک، مشهور کرده است. جایی که فعالیت‌های پس از جنگ در سال 2022 شامل انجام تمرینات در جزایر کوریل جنوبی و استقرار هواپیماهای دوربرد و استقرار نیروی دریایی در مجاورت ژاپن، کره جنوبی و گاهی اوقات در بیشتر منطقه، چشمگیر بود.
در حوزه شرق دور و غرب اقیانوس آرام، برخی از «واحدهای استراتژیک اقیانوس آرام روسیه» قبلا در اوکراین مستقر شده‌اند و این سوال را مطرح کرده است که آیا موقعیت نظامی منطقه‌ای روسیه در شرق آسیا با ادامه این درگیری‌ها تضعیف شده است و روسیه در حوزه شرق آسیا میدان را برای چین و ژاپن خالی کرده است؟
کاهش تعداد واحدهای نظامی روسیه در حوزه شرق آسیا و غرب اقیانوس آرام، خود پاسخی به این پرسش‌ها است.
ملاحظات منطقه‌ای
فراتر از الزامات دفاعی، نفوذ منطقه‌ای روسیه مدت‌ها بر نقش آن به عنوان صادرکننده انرژی و تسلیحات استوار بود. قوی‌ترین روابط تسلیحاتی-دفاعی مسکو در آسیا با هند و ویتنام است. در حالی که چین نیز در چند دهه گذشته یکی از واردکنندگان مهم تسلیحات از روسیه بود اما ارزش این واردات به طور کلی در دهه اخیر کاهش چشمگیری یافته است. یکی از عوامل آن تامین تسلیحات هند رقیب اصلی چین در آسیا توسط روسیه است.
و احتیاط دیپلماتیک هند و ویتنام با رای ممتنع در سازمان ملل متحد در مورد محکومیت روسیه، نشان از وابستگی هند به تسلیحات روسی حتی در شرایط فعلی جنگ روسیه با اوکراین دارد و احتمالا تحت تاثیر وابستگی مدام آن‌ها به روسیه برای واردات تجهیزات دفاعی است.
برای چندین دهه هانوی (پایتخت ویتنام) تقریبا تمام سیستم‌های تسلیحاتی خود را از روسیه خریداری کرد. این نسبت اما در دو سال اخیر به 60 درصد کاهش یافت. جنگ روسیه در اوکراین در دو سال اخیر نشان داده که تسلیحات غربی به ویژه آمریکایی از کیفیت و دقت بالاتری نسبت به تسلیحات روسیه برخوردار است. عملکرد ضعیف روسیه در اوکراین همچنین اعتبار نیروهای مسلح این کشور را تضعیف کرده است.
پیامدهای تهاجم مسکو به اوکراین سوالات دشواری را برای جایگاه هند و نگاه به این کشور میان روسیه و غرب ایجاد کرده است. دهلی نو و مسکو مدت‌هاست که از «مشارکت استراتژیک ویژه و ممتاز» یاد می‌کنند. اخیرا با افزایش نگرانی‌های دهلی نو در نسبت به چین، هند نیز به غرب نزدیک‌تر شده است. گروه بندی چهارگانه در کنار استرالیا، ژاپن و ایالات متحده باعث شده بود برخی از رهبران غربی تصور کنند که هند به محکومیت بین‌المللی اقدامات مسکو بپیوندد. درعوض، نخست وزیر؛ نارندرا مودی به اجتناب از انتقاد از روسیه و رای ممتنع در سازمان ملل متحد پایبند بود.
موضع هند در مورد جنگ اوکراین نیز منعکس کننده محاسبه منافع استراتژیک است. هند و روسیه برخی از مفروضات ژئوپلیتیکی، از جمله حمایت از نظم جهانی چندقطبی آینده با آمریکای کمتر مسلط را به اشتراک می‌گذارند. پوتین در اواخر سال 2021 به منظور تقویت روابط دوجانبه از دهلی نو بازدید کرد. متقابلا دهلی‌نو از حضور سرگئی لاوروف؛ وزیر امور خارجه روسیه در آوریل 2022 در هند استقبال کرد.
دهلی نو همچنان چین را به عنوان تهدید اصلی امنیتی خود ارزیابی می‌کند. این کشور به ویژه از خطر درگیری‌های بیشتر و شدیدتر در مناطق مورد مناقشه در امتداد مرز طولانی هیمالیا به شدت نگران است. رویارویی آینده با چین به ویژه برای هند بدون عرضه تسلیحات روسی چالش برانگیز خواهد بود. از نگاه دهلی نو، هرگونه شکست روسیه در اوکراین احتمالا مسکو و پکن را به هم نزدیک‌تر خواهد کرد. در طرف دیگر هند نیز از زمان حمله به اوکراین از خرید نفت روسیه با تخفیف ویژه بهره‌مند شده است.
روابط عمیق روسیه با چین از زمان حمله به اوکراین نیز پیامدهای استراتژیک گسترده‌ای را به همراه دارد. رییس جمهوری چین؛ شی جین پینگ و پوتین در فوریه 2022 از مانیفست همکاری گسترده‌تر میان دو کشور رونمایی کردند. در این سند آمده است: «دوستی بین دو کشور هیچ محدودیتی ندارد.»
در مراحل اولیه مناقشه، در میان رهبران سیاسی در اروپا و آمریکا این امید وجود داشت که چین ممکن است متقاعد شود تا از روسیه فاصله بگیرد. در واقع، واشنگتن اقدامات دیپلماتیک مختلفی را آغاز کرد، ابتدا از چین خواست تا روسیه را از حمله منصرف کند و سپس تلاش کرد پکن را از ارسال تجهیزات نظامی برای حمایت از اهداف جنگی روسیه منصرف کند. اگرچه چین عمدتا از ارائه آن نوع حمایت مادی و نظامی به روسیه که ممکن است موجب تحریم های آمریکا شود، اجتناب کرده، اما شواهد موجود از تسلیحات به کار گرفته شده در میدان نبر در خاک اوکراین گواه استفاده گسترده روسیه از مهمات چینی است. همچنین در ژانویه 2023، ایالات متحده تحریم‌هایی را علیه یک شرکت چینی به اتهام ارائه تصاویر ماهواره‌ای از خاک اوکراین برای استفاده توسط گروه واگنر اعمال کرد.
تهاجم روسیه گاهی روابط دوجانبه با چین را تیره کرده است. در حالی که پکن حمایت دیپلماتیک در سازمان ملل ارائه کرده است، هنوز مشخص نیست که رهبری چین تا چه حد از اهداف جنگی روسیه حمایت می‌کند. بحث هایی در میان نخبگان حاکم چین در مورد اینکه چقدر پکن باید از مسکو حمایت کرده و یا فاصله بگیرد، وجود داشته است. اما از نگاه رهبران غربی به هر میزان که روسیه تضعیف شود، فضای حیاتی مناسب و بیشتری برای توسعه نفوذ و سلطه چین در شرق آسیا فراهم می‌شود.
هر ابهامی که چین در مورد نحوه عملکرد پوتین در اوکراین داشته باشد، نتیجه نهایی پکن این است که نمی‌خواهد روسیه شکست خورده یا روسیه رهبری جدید جایگزین شود که کمتر همراه منافع چین باشد. چین از زمان شروع جنگ اوکراین، مشارکت خود با روسیه را از چند جهت تعمیق بخشیدند. از نظر اقتصادی، تحریم‌ها روسیه را وادار کرده تا وابستگی خود را به همسایه جنوب شرقی خود افزایش دهد که در حال حاضر بخش بزرگی از صادرات انرژی روسیه را مصرف می‌کند. در ماه مه 2022، دو کشور یک سورتی بمب افکن مشترک در نزدیکی ژاپن انجام دادند که نشان دهنده نارضایتی از نشست چهارگانه در سطح رهبران بود که در همان روز در توکیو برگزار شد.
رهبران آسیا و اقیانوسیه همچنان نگران هستند که اقدامات روسیه در اوکراین آستانه صبر درگیری مسلحانه در آسیا را کاهش دهد. استدلالی که به وضوح توسط کیشیدا؛ نخست وزیر ژاپن پذیرفته شده است. این نگرانی‌ها به وضوح متوجه چین و این چشم‌انداز است که پکن ممکن است برای استفاده از نیروی مسلح علیه تایوان یا دیگر همسایگانش تصمیم بگیرد. تمایل چین برای فشار نظامی به تایوان در سال 2022 و اوایل سال 2023 افزایش یافته است، که به وضوح در واکنش نظامی این کشور به دیدار نانسی پلوسی؛ رییس سابق مجلس نمایندگان آمریکا از این جزیره در آگوست 2022، بود.
با این حال ناامیدی‌های روسیه در میدان نبرد در اوکراین ممکن است پکن را که در حال فکر کردن به ماجراجویی‌های نظامی خود است، منصرف کند. مقامات چینی به ندرت در مورد چنین موضوعاتی در انظار عمومی اظهار نظر می‌کنند، بنابراین شواهد قاطع کمی در مورد اینکه چگونه «عملیات ویژه» روسیه علیه اوکراین بر احتمال هرگونه تهاجم احتمالی آینده چین به تایوان اثر می‌گذارد، وجود ندارد.
فرجام
اگرچه جنگ اوکراین از نظر جغرافیایی محدود به اروپای شرقی و دریای سیاه است، اما جنگ در اوکراین یک درگیری بین دولتی بزرگ است که احتمالا پیامدهای بلندمدت جهانی از جمله برای آسیا و اقیانوسیه خواهد داشت.
تصور تهدید نظامی در آسیا و اقیانوسیه عمیق‌تر شده است. در حالی که روند افزایش هزینه‌های دفاعی در منطقه پیش از تهاجم روسیه به اوکراین سرعت کمتری داشت، احساس ناامنی عمیق‌تر، که بخشی از آن ناشی از جنگ در اوکراین است، اکنون ممکن است این روندها را تسریع کند و به مدرن‌سازی سریع‌تر نظامی و توسعه توانایی‌های دفاعی منجر شود.
ناکامی روسیه در دستیابی به یک پیروزی سریع در برابر دفاع مصمم و شایسته اوکراین با کمک قابل توجه کشورهای غربی به عنوان یک واقعیت در سال اول جنگ ظاهر شده است. روسیه قبلا بهای سنگینی را در میدان جنگ و اعتبار پرداخته است، در حالی که رهبری غیرنظامی و نظامی اوکراین به طور مداوم بهتر از انتظارات عمل کرده است. اگر اوکراین در نهایت پیروز شود، تقویت قابل توجهی برای نظم مبتنی بر قوانین موجود در اروپا و آسیا اقیانوسیه خواهد بود.
در مقابل، اگر روسیه تا حدودی به پیروزی دست یابد، دستاوردهای مسکو در اوکراین احتمالا منجر به تضعیف قوانین و هنجارهای نظام بین الملل در حوزه آسیا اقیانوسیه خواهد شد و سوابق تجدیدنظر طلبانه‌ای را ایجاد می‌کند که احتمالا چین و کره شمالی از آن سود خواهند برد. در حالی که بعید به نظر می‌رسد که جنگ نقطه اشتعال جدیدی در آسیا ایجاد کند، اما اثر مستقیمی بر صف‌بندی استراتژیک منطقه‌ای، سیاست‌های دفاعی، دکترین امنیتی و تصمیمات خرید تجهیزات داشته است. در نهایت هر اتفاق دیگری که رخ دهد، به نظر می‌رسد تجدید نظر استراتژیک فزاینده بین آسیا-اقیانوسیه و یورو-آتلانتیک تا مدت‌ها پس از پایان درگیری روسیه در اوکراین ادامه یابد.
