جابر مظفری‌زاده روز دوشنبه در نشستی در دانشگاه خلیج فارس افزود: ۸۵ درصد از مساحت کشور ما در اقلیم خشک، نیمه خشک و فراخشک واقع شده است و باید بپذیریم در کشوری با چنین اقلیم و میانگین بارندگی کمتر از سطح نرمال جهان زندگی می‌کنیم.
وی بیان کرد: در ۷۰ درصد از یک دهه اخیر با خشکسالی دست و پنجه نرم کرده ایم و این موضوع باعث کاهش شدید منابع آب سطحی و زیرزمینی شده است و بر اساس مدل‌های هواشناسی، در ۳۰ سال گذشته این خشکسالی رو به افزایش بوده و پیش‌بینی می‌شود این روند افزایشی ادامه یابد.
مظفری زاده ادامه داد: این خشکسالی باعث آن شده تا آورد رودخانه‌های اصلی استان بوشهر از ۲.۵ میلیارد مترمکعب در سال به کمتر از ۵۰۰ میلیون مترمکعب کاهش یابد.
این پژوهشگر حوزه آب با اشاره به سوق یافتن بهره‌برداران به سوی آب‌های زیرزمینی در ۵۰ سال اخیر گفت: باتوجه به کاهش آورد رودخانه‌ها و پیشرفت تکنولوژی پمپاژ در عصر معاصر، منابع آب زیرزمینی که در طول هزاران سال به وجود آمده اند را به شدت زیرفشار قرار داده و در زمان حاضر سالانه ۳۰ میلیون مترمکعب بیش از ظرفیت و توان سفره‌های آب زیرزمینی از این منابع برداشت می‌کنیم.
وی افزود: افزایش جمعیت و نیاز بیشتر به غذا باعث تقاضای بیشتر برداشت آب شده است و علی‌رغم کاهش منابع آبی، شاهد اضافه برداشت چاه‌های مجاز و حفر غیرمجاز بوده ایم.
مدیرمحیط زیست و کیفیت منابع آب شرکت سهامی آب منطقه ای بوشهر بیان کرد: سرانه آب در استان بوشهر از ۱۰هزار مترمکعب در بلند مدت به ۷۰۰ مترمکعب کاهش یافته و این به معنی حجم کمتر آب موجود به ازای هر نفر در استان است.
مظفری زاده تصریح کرد: بر اساس همه شاخص‌های کنترل منابع آب مثل شاخص معروف فالکن مارک، در استان بوشهر دچار کمبود شدید منابع آب هستیم به طور نمونه در منطقه تنگ ارم، در ۹ سال اخیر، سطح آب‌های زیرزمینی ۱۵ متر افت داشته است، به طوری که بسیاری از چاه های این منطقه خشکیده اند.
این کارشناس گفت: از ۱۶ محدوده مطالعاتی منابع آب ۱۲ محدوده در وضعیت ممنوعه و ممنوعه بحرانی قرار دارند و چهار محدوده دیگر نیز ساحلی و فاقد پتانسیل کشاورزی هستند.
مظفری زاده بیان کرد: آبخوان‌ها مانند دریا در زیر زمین گسترده نیستند، بلکه در مناطقی که شرایط زمین شناختی تشکیل سفره آب زیرزمینی وجود داشته و در میان ذرات و منافذ محدود تشکیل شده اند با برداشت بیش از حد آب از این مناطق، منافذ یاد شده از آب خالی شده، فشرده می‌شوند و در زمین فاجعه‌ای به نام فروچاله رخ می‌دهد.
وی هشدار داد: بر خلاف منابع آب سطحی مثل رودخانه‌ها و دریاچه‌ها، بحران آب‌های زیرزمینی با چشم قابل رصد نیست و همین موضوع باعث شده تا شدت بحران برای عموم مردم ملموس نباشد.
مدیرمحیط زیست و کیفیت منابع آب شرکت سهامی آب منطقه ای بوشهر گفت: کم شدن حجم آب موجود در آبخوان‌ها موجب افزایش تعداد و عمق کف شکنی برای دستیابی به منابع آب زیرزمینی شده است.
وی افزود: در برخی از دشت‌های استان، این کف‌شکنی تا عمق آبخوان ادامه یافته و حتی تا سنگ کف و عبور از آن نیز ادامه یافته است.
مظفری زاده با تشبیه فروچاله به زلزله‌ای خاموش و بی صدا گفت: در استان بوشهر نیز فروچاله‌هایی در محدوده طلحه - فاریاب شناسایی شده است.
مدیرمحیط زیست و کیفیت منابع آب شرکت سهامی آب منطقه ای بوشهر، کیفیت منابع آب استان بوشهر را نیز نه چندان مطلوب خواند و اظهار داشت: تنها چهار درصد از منابع آب زیرزمینی استان بوشهر دارای هدایت الکتریکی (EC) کمتر از سه هزار است و بیش از ۵۰درصد از این منابع، هدایت الکتریکی ۱۰هزار و بیش از آن دارند.
وی بیان کرد: یکی از مناطقی که در خصوص منابع آب، شرایطی بحرانی تر از استان بوشهر را تجربه کرده است، منطقه آلمریا در اسپانیا است که از نظر شرایط بارندگی، اقلیمی و جغرافیایی شرایطی مشابه استان بوشهر دارد و در بازه ای از زمان دچار فقر شدید منابع آب و کوچ ساکنین خود شده بود.
مظفری زاده افزود: با بهره برداری مناسب از منابع آبی، بهبود کیفیت کشاورزی و ایجاد گلخانه‌ها، اکنون آلمریا در حال تامین غذای بیش از ۱۷ میلیون نفر استمی باشد.
این پژوهشگر منابع آب گفت: در این منطقه استفاده از آب‌های متعارف سطحی یا زیرزمینی کنار گذاشته شد و از آب‌های نامتعارف برای توسعه استفاده شده است.
وی شرایط استان بوشهر در زمینه سرانه آب نامتعارف را مثبت ارزیابی کرد و گفت: استان بوشهر بالاترین سرانه از منابع آب نامتعارف کشور را در اختیار دارد.
مدیرمحیط زیست و کیفیت منابع آب شرکت سهامی آب منطقه ای بوشهر اظهارداشت: در زمان حاضر سالانه ۱۵ میلیون مترمکعب از پساب با هدایت الکتریکی سه هزار در تصفیه خانه بوشهر آماده بهره‌برداری است.
مظفری زاده اضافه کرد: کسری مخزن سالانه کل استان بوشهر ۳۰ میلیون مترمکعب است و این حجم از پساب معادل نیمی از آن است.
وی با اشاره به پایدار بودن این منبع گفت: اگرچه حجم آب پشت سدها وابسته به میزان بارش و دستخوش تغییرات زیادی است، اما این حجم از پساب به صورت پایدار، دائمی و حتی رو به افزایش است.
مظفری زاده اظهار کرد: با استناد به مقاله‌های تالیف شده، ارزش اقتصادی پساب‌های شهر بوشهر سالانه هزار و ۱۰۰ میلیارد تومان برآورد می‌شود که با سرمایه‌گذاری قریب به ۱۰۰ میلیارد تومان می توان به این منبع آب پایدار، برای استفاده در مصارف صنعت، کشاورزی، فضای سبز و تغذیه آبخوان استفاده کرد.
این کارشناس کشورهای هلند، اسپانیا، مکزیک، امارات و عربستان را از جمله کشورهای پیشرو در حوزه استفاده از آب‌های نامتعارف نامید که با توجه به تجارب مفید جهانی و منطقه‌ای در این حوزه، ایران نیز پتانسیل بهره‌برداری و منتفع شدن از این منبع را دارد.
وی افزود: کشت درخت لیمو که گونه‌ای متناسب با اقلیم استان بوشهر است، درختان چوب صنعتی و بیش از ۵۳ گیاه شورپسند بخش دیگری از پتانسیل استفاده از منابع آب نامتعارف استان بوشهر است.
مدیرمحیط زیست و کیفیت منابع آب شرکت سهامی آب منطقه ای بوشهر یادآور شد: استان بوشهر پتانسیل ایجاد یک شهرک شور ورزی را دارد که در آن می‌توان مزارع پرورش ماهی و میگو، کشت جلبک‌ها، گیاهان هالوفینت، نمک، مواد معدنی و بخش‌های دیگر را به بهره‌برداری رساند.
مظفری زاده اضافه کرد: در استان بوشهر نیز هفت پهنه مستعد شور ورزی شامل مناطقی در عسلویه، کنگان، مند، دلوار، بوشهر، گناوه و دیلم شناسایی شده است.
