هشتمین همایش سلامت روان و رسانه هفته گذشته در تهران برگزار شد. در این همایش که با حضور معاون امور حقوقی ریاست‌جمهوری، نمایندگانی از سازمان بهزیستی و وزارت کشور و تعدادی از استادان دانشگاهی برگزار شد بر لزوم توجه بیشتر به سلامت روان در جامعه تأکید شد.
به گزارش جماران، همایشی که به‌صورت ویژه روی موضوع خشونت و رواج آن در جامعه متمرکز بود و با برگزاری چندین پنل تخصصی تلاش کرد تا به راهکارهایی برای کاهش خشونت در جامعه برسد.
همشهری در گفت‌وگو با دکتر مصطفی معین، رئیس هشتمین همایش سلامت روان به بررسی جزئیات این همایش و شرایط امروز کشور، پرداخته است.
برای رسیدن به سلامت روان مطلوب در جامعه چه اقداماتی باید انجام داد؟
رفتارهای ناهنجاری که در جامعه مشاهده می‌شود موضوعی پیچیده و چند وجهی است و اصلا مسئله ساده‌ای نیست که بگوییم علت واحدی دارند. برای مطالعه این مسئله باید شناخت علمی و دقیقی از شرایط اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، اقتصادی کشورمان داشته باشیم و شرایط جامعه را از جنبه ساختارهای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و... آسیب‌شناسی کنیم. با این آسیب‌شناسی است که می‌توانیم متوجه شویم چه علل و عواملی منجر به اختلال در سلامت روان جامعه می‌شود که یکی از نمودهای بیرونی آن خشونت است. در سال 83بین دانشگاه تهران و سازمان جهانی یونسکو قرارداد تاسیس کرسی یونسکو در آموزش سلامت به امضا رسید. در شورای‌عالی کرسی متناسب با بار بیماری‌ها، ۹ اولویت به‌تصویب رسید که در راس همه آنها موضوع «سلامت روان» قرار گرفت. از منظر یونسکو سلامت تنها محدود به بعد جسمی انسان نمی‌شود بلکه برخورداری از بالاترین سطح سلامت جسمی و روانی و اجتماعی است.
نتیجه همکاری با یونسکو در زمینه سلامت در این سال‌ها چه بوده است؟
در آن زمان به این نتیجه رسیدیم که متناسب با بار بیماری‌هایی که در جامعه وجود دارد باید برنامه‌ریزی کنیم؛ اینکه کدام بیماری‌ها هزینه زیادی بر جامعه تحمیل می‌کنند و بیشترین ناتوانی را برای افراد به‌وجود می‌آورند. براساس پژوهش‌هایی که در سطح ملی انجام شده بود، سلامت روان در اولویت بیماری‌ها قرار گرفت. در مراحل بعدی به‌ترتیب بیماری‌های قلب وعروق، سکته‌های قلبی و مغزی، سرطان، دیابت، آسم و آلرژی، ایدز، سوانح و حوادث جاده‌ای و سپس مسئله محیط‌زیست و اعتیاد قرار گرفتند. باید توجه داشته باشیم که محیط‌زیست تأثیر مستقیمی در سلامت انسان‌ها دارد. بعد از این اولویت‌بندی‌ها برنامه‌ریزی شد که سالانه همایشی با محوریت سلامت روان در کشور برگزار شود؛ از طرف دیگر چون در عصر ارتباطات هستیم و رسانه‌ها نقش مؤثری در بالا بردن کیفیت زندگی مردم دارند یا می‌توانند نقش مخربی در زندگی افراد داشته باشند، تصمیم بر این شد که این همایش‌ها با همکاری و مشارکت اصحاب رسانه، استادان دانشگاه و پژوهشگران حوزه رسانه و سلامت با عنوان «همایش سالانه سلامت روان و رسانه» برگزار شود که امسال هشتمین دوره این همایش‌ها در حال برگزاری است.
با توجه به اینکه امسال هشتمین همایش سلامت روان برگزار شد، خروجی این همایش‌ها چه چیزی بوده است؟
فرایند رسیدن به نتیجه در این برنامه‌ها زمانبر است و ممکن است نتایج به‌صورت آنی احساس نشود اما در نوع نگاه مسئولان به مسئله سلامت روان تأثیر خواهد گذاشت. چرا که بعد از این همایش‌ها مسئولان در دستگاه‌های متبوع خود نسبت به حفظ و تأمین سلامت انسان به‌عنوان یک حق خدادادی با جدیت بیشتری تلاش می‌کنند و برای پیشگیری از مشکلات سلامت روان و خشونت در جامعه اقدام خواهند کرد.
این همایش‌ها خروجی‌ای در مجلس یا هیأت دولت داشته؟
امثال این همایش‌ها می‌تواند کمک کند تا طرح‌هایی در دولت یا مجلس در زمینه سلامت روان به تصویب برسد. البته ما هنوز وارد این میدان نشده‌ایم و در مرحله تبیین موضوع و اهمیت آن و چشم‌انداز آینده هستیم تا بتوانیم نگاه‌ها را درخصوص اولویت اساسی موضوع سلامت اصلاح کنیم چرا که انسان سالم، محور توسعه پایدار است.
در چند سال اخیر کارشناسان از حاکم شدن یاس و نامیدی در جامعه انتقاد می‌کنند، چطور امید را می‌توان به جامعه تزریق کرد؟
یاس و ناامیدی بزرگ‌ترین آفت هر جامعه‌ای است. اینکه چرا سرخوردگی و به‌تدریج یاس در یک جامعه شکل می‌گیرد و ریشه‌یابی آن احتیاج به مطالعه جدی و همه‌جانبه دارد. راهکارهای برون رفت از ناامیدی، یاس و سرخوردگی در جامعه نیز نیاز به سیاستگذاری و برنامه‌ریزی‌های دقیق و سنجیده علمی و مستمر دارد. به‌دلیل اهمیت این موضوع چند سال قبل با همکاری جمعی از دوستان دانشگاهی بحثی را شروع کردیم که بتوانیم نسبت به جامعه ادای دین کنیم. احساس کردیم باید به دو موضوع اخلاق و آسیب‌های اجتماعی توجه بیشتری کنیم. به‌همین دلیل مؤسسه رحمان (رشد آگاهی و حمایت از آسیب‌دیدگان و رویکرد اندیشمندانه به مسائل) را در این زمینه راه‌اندازی کردیم که در آن به گروه‌های آسیب‌پذیر جامعه توجه می‌کنیم. نخستین خروجی این مؤسسه انتشار گزارش وضعیت اجتماعی ایران طی سال‌های 80تا 88بود و سپس گزارش پژوهشی وضعیت اجتماعی زنان ایرانی منتشر شد و یک پروژه مطالعاتی هم با عنوان طرح تشکیل نهاد ملی حمایت از حقوق کودکان به اجرا درآمد.
راهکار شما به‌عنوان فردی که سال‌ها در بدنه دولت به‌عنوان وزیر حضور داشته‌اید و با مسائل جامعه و سیاست هم آشنایی دارید برای خروج از شرایط کنونی در جامعه ما که دچار چالش ناامیدی و سرخوردگی شده است، چیست؟
راهکار همین برنامه‌ای است که 10سال است شروع شده و باید مطالعه، پژوهش و تبادل نظر بین متخصصان ادامه یابد. یکی از مسائلی که باید به آن توجه شود این است که در جامعه ما گفت‌وگو کم است، صدای مردم وقتی به گوش مسئولان می‌رسد که در شبکه‌های اجتماعی، فضای مجازی، رسانه‌ها، همایش‌ها و... با یکدیگر ارتباط برقرار کنیم. درجامعه ما شکاف‌ها و گسل‌های بزرگی وجود دارد که باید فکری به حال آنها بشود. شکاف بین دولت و نخبگان، شکاف بین دولت و مردم، شکاف بین خود نخبگان و خود مردم، گسل‌های جنسیتی، گسل‌های بین نسلی و...! این نوع نگاه که هم به پژوهش توجه می‌کند هم به بحث و تبادل نظر در فضای مجازی و حقیقی می‌پردازد باعث می‌شود تا موضوعات به سطح جامعه برده شود و گفتمانی در این زمینه در کشور شکل بگیرد. گفتمان امید، صلح‌طلبی، عدم‌خشونت، توسعه و پیشرفت، برابری جنسیتی و...! اگر اینگونه گفتمان‌ها شکل بگیرد و مردم به کمک نخبگان بتوانند این اهداف را تعقیب کنند آن وقت دولت‌ها موظف می‌شوند بیش از گذشته به مسائل و مشکلات اجتماعی اهمیت دهند. این برنامه‌ها و نظرات کارشناسی و شبکه‌های اجتماعی می‌تواند به‌عنوان بازوهای اصلی دولت‌ها و حکومت‌ها تلقی شوند. اگر سطح آگاهی در جامعه ما افزایش یابد، مردم به حقوق اساسی خود همچون حق آزادی فکر و اندیشه، آزادی بیان و اجتماعات، حق آموزش همگانی، داشتن زندگی سالم، مسکن مناسب، حق اعتراض، حق اشتغال و... بیشتر آشنا می‌شوند. به این حقوق اولیه در قانون اساسی ما نیز توجه شده و در بیانیه جهانی حقوق بشر هم به رسمیت شناخته شده‌اند و هر حکومتی با هر نگاه و جناح سیاسی که باشد باید این حقوق مردم را به رسمیت بشناسد. ما اینها را اقدامات زیربنایی و زیرساختی برای پیشرفت کشور می‌دانیم و بدون این کارهای جمعی نمی‌توان فقط شعار داد و فقط حرف زد. تجربه هم ثابت کرده که تک‌صدایی همیشه شکست خورده است و باید نسبت به حقوق و جایگاه انسان، جامعه و توسعه کشور بازنگری اساسی صورت بگیرد.
