رییس سازمان مدیریت بحران کشور به شایعات مربوط به زلزله غرب کشور پاسخ داده، از تصاویر منتشر شده از کانکس‌های واژگون شده در باران تا حواشی حضور در یک جشن تولد هنگام وقوع زلزله و حضور سلبریتی‌ها.
به گزارش جماران؛ بیش از یک ماه از زمین لرزه ۷.۳ ریشتری که در ساعت ۲۱ و ۴۸ دقیقه و ۱۶ ثانیه ۲۱ آبان ماه کرمانشاه را لرزاند گذشته است، زلزله ای که به‌نظر می‌رسد همچنان ناگفته های زیادی ازآن باقی‌مانده که تا سال‌ها بیان خواهد شد، یک ماه پس از این زلزله رییس سازمان مدیریت بحران به شایعات، حواشی و برخی ابهامات این حادثه پاسخ داده است.
اسماعیل نجار هم با زبان آمار از زلزله کرمانشاه گفت و هم به شایعات مختلف پاسخ داد، او که نام سازمان تحت امرش یعنی مدیریت بحران با مجموعه عملیات هایی که تمام دستگاه ها در حوادث غیرمترقبه باید انجام دهند مشابه است از همین تشابه نامی نیز می گوید و معتقد است که سازمان مدیریت بحران کشور وظیفه سیاستگذاری، هماهنگی و نظارت را برعهده دارد و در عین حال به مجموعه دستگاه های تحت سیاستگذاری و هدایت سازمانش نمره بالا را در زلزله کرمانشاه می دهد.
نجار برخی انتقادات مطرح شده درمورد زلزله کرمانشاه را نیز انتقاداتی به جا می داند و می گوید: اقدامات تمامی دستگاه ها در زلزله کرمانشاه آسیب شناسی می شود و پذیرفته نیست که در حوادث احتمالی آینده چنین اشتباهاتی تکرار شود.
رییس سازمان مدیریت بحران کشور به شایعات هم پاسخ داده از تصاویر منتشر شده از کانکس‌های واژگون شده در باران تا حواشی حضور در یک جشن تولد هنگام وقوع زلزله و حضور سلبریتی‌ها و ..
نجار از پرداخت کمک بلاعوض به خانواده جانباختگان زلزله نیز خبر داد و مبلغ آن را اعلام کرده است.
متن کامل گفت وگو با اسماعیل نجار، معاون وزیر کشور و رییس سازمان مدیریت بحران کشور در ادامه آمده است:
انتقادات زیادی به عملکرد مدیریت بحران در زلزله کرمانشاه وجود دارد، شما چقدر از این انتقادات را قبول دارید؟
- ما به همه انتقادات و منتقدین احترام می گذاریم و البته منظور ما از منتقد افرادی است که مشکلات را بیان می‌کنند تا زودتر و بهتر به زلزله‌زدگان رسیدگی شود وگرنه فردی که خودش مشکل و حواشی ایجاد کند تا در روند امدادرسانی اخلال ایجاد شود دیگر منتقد نیست. اما در مورد مدیریت بحران باید بگویم که بحث مدیریت بحران تنها مربوط به یک سازمان نیست که آن سازمان بیاید و تمام امورات را شخصا انجام دهد. بلکه سازمان مدیریت بحران متولی هماهنگی میان دستگاه‌های مختلف است. تشابه اسمی میان سازمان مدیریت بحران و وظیفه‌ای که مسئولیتی که هرمدیر باید در حوزه مسئولیت خود به هنگام حوادث غیرمترقبه انجام دهد وجود دارد. اما به‌هرحال زمین لرزه کرمانشاه حادثه بزرگی بود و علی‌رغم تمام اقدامات انجام شده تجربیاتی هم برای ما داشت، این زلزله در وسعت بسیار زیاد، روستاهای فراوان و در تاریکی شب رخ داد.
اما دقایقی پس از زلزله، حضور نیروهای مسلح اعم از سپاه و ارتش در پوشش امدادی این حادثه تاثیرگذاربود. قرارگاه خاتم حضور فعال و مثبتی در منطقه داشت و ارتش نیز به دلیل وجود چندین پادگان در آن منطقه و همچنین شناخت خوبی که از منطقه داشت به سرعت در محل حاضر شد که سبب تاثیرگذاری سریع در منطقه در دقایق پس از وقوع زلزله شد و نتیجه آن را هم دیدیم که مردم چطور قدردان ارتش بودند. مردم منطقه و مسئولان محلی نیز به سرعت در مناطق زلزله زده حاضر شده و امدادرسانی آغاز شد.
سازمان مدیریت بحران چه کار کرد؟
- اول اینکه بسیاری از همین اقدامات انجام شده درپی هماهنگی‌ها و تفاهمنامه‌های همکاری مشترک میان سازمان مدیریت بحران کشور و دستگاه‌های دیگر بود، ما از قبل ابلاغیه‌هایی را درباره اقدامات دستگاه‌های مختلف اعم از نیروهای مسلح و دیگر نهادها به هنگام بروز حوادث صادر کرده بودیم. اما دقایقی پس از وقوع زلزله نیز در تهران جلسه شورای مدیریت بحران به ریاست وزیرکشور در وزارت کشور برگزار شد و مسئولان و کارشناسان در آن حاضر شدند، در این جلسه ابعاد حادثه از طریق مقامات و مسئولان محلی پیگیری و به تمامی دستگاه‌ها آماده باش داده شد. ساعتی بعد نیز با اولین پرواز به مناطق زلزله‌زده رفتیم تا از نزدیک در جریان روند آنچه که در این مناطق می‌گذرد قرار بگیریم.
رکوردشکنی در امدادرسانی زلزله کرمانشاه
امدادرسانی‌ها ادامه داشت و طبیعتا با روشن شدن هوا سرعت بیشتری به خود گرفت، ما نیز در جلسات استان شرکت کرده و دستورات لازم در این خصوص صادر شد. شما ببینید در حالیکه که کمتر از ۲۴ ساعت از وقوع زلزله گذشته بود، کار جستجو در زیرآوار در ساعت ۱۵ به پایان رسید و از نظر من این یک رکورد است چرا که هم در داخل و هم در خارج از کشور موارد مشابهی را می توان یافت که امدادرسانی چندین روز نیز به طول انجامیده است. پس از زلزله تقسیم کاری میان دستگاه‌های مختلف صورت گرفته و مقررشد که ارتش به دلیل حضوری که درسرپل ذهاب و روستاهای دشت ذهاب داشت امدادرسانی را در این مناطق انجام دهد و سپاه نیز در دیگرروستاها مستقر شود. هلال احمر نیز امکانات را تهیه کرده بود و تیم‌هایی از دیگر نهادها و دستگاه‌ها نیز اقدامات خود را آغاز کردند.
خسارت زلزله به بیش از ۸۴ هزار واحد مسکونی
بیشتر از یک ماه از حادثه گذشته است، از آمار قطعی خسارات بگویید، چند نفر بی خانمان شدند و چند واحد تخریب شد؟
- درباره رقم کلی خسارات وارد شده به واحدهای روستایی و شهری باید منتظر اعلام نظر نهایی تمامی دستگاه ها باشیم، اما در مورد عدد واحدهای مسکونی آسیب دیده ، این واحدها به دو گروه با دو اولویت بندی تقسیم شدند. گروه اول مربوط به واحدهای شهری است و بر همین اساس اولویت اول در واحدهای شهری مربوط به واحدهای تخریب شده بود که ۶۲۳۹ واحد تخریب شده است، اولویت دوم نیز مربوط به واحدهای شهری است که امکان استفاده از بخش‌هایی از آن وجود دارد و بطور صددرصد تخریب نشده و نیازمند مقاوم سازی هستند که تعداد آنها ۲۴۶۴ واحد است و در مجموع ۸۷۰۳ واحد شهری در این زلزله باید بازسازی شود که ابتدا واحدهای اولویت اول و سپس واحدهای اولویت دوم در دستورکار قرار خواهند گرفت.
در بخش روستایی نیز اولویت اول به ۱۲ هزار و ۳۰۹ واحد که تخریب شده است تعلق می‌گیرد و اولویت دوم نیز به ۱۴هزار و ۷۰۸ واحد تعلق می‌گیرد و مجموعا ۲۷ هزار و ۱۷ واحد باید نوسازی شود.واحدهای شهری آسیب دیده که جزو این گروه ها قرار می گیرند شش میلیون تومان وام بلاعوض و ۴۰ میلیون تومان وام کم بهره دریافت خواهد کرد، واحدهای روستایی نیز پنج میلیون تومان وام بلاعوض و ۳۰ میلیون تومان وام کم بهره دریافت خواهند کرد.
علاوه بر اینها تعدادی از واحدها نیازمند تعمیر است که در مجموع در شهر و روستا ۴۸ هزار و ۴۰۶ واحد نیازمند تعمیر شناخته شده اند که به این واحدها تا ۱۲ میلیون تومان تسهیلات برای ترمیم داده خواهد شد. در مجموع می توان گفت که خسارت زلزله به بیش از ۸۴ هزار واحد مسکونی وارد شده است.
افراد متاثر از زلزله چطور؟
در روزهای نخست وقوع حادثه افراد زیادی تحت تاثیر قرار گرفتند و تعدادشان به حدود یک و نیم میلیون نفر می‌رسید. چراکه پس لرزه‌ها مردم را نگران کرده و بسیاری از آنها جرات نمی‌کردند که وارد منازل خود شوند. اما با گذشت زمان بسیاری از این افراد وارد منازل خود شدند، پس از آرامش زمین بسیاری به خانه‌های خود بازگشتند و تنها افرادی که خانه‌هایشان غیرقابل سکونت بود در چادرها اسکان داده شدند.
در این‌زلزله حواشی زیادی حول محور چادر به وجود آمد و بحث‌های زیادی درباره آن مطرح شد، از کمبود چادر غافلگیر شدید؟
- هلال احمر موظف به توزیع چادر در مناطق بود. در روز اول تمام تلاش و توان ما معطوف به موضوع نجات بود و امکاناتی هم که به مناطق زلزله زده می‌رسید در اختیار مردم قرار می‌گرفت که در این زمینه مقداری ناهماهنگی به خصوص در شهر سرپل‌ذهاب و مسیرهای منتهی به آن وجود داشت.
یعنی بین دستگاه‌ها ناهماهنگی وجود داشت؟
- نه. ناهماهنگی در توزیع وجود داشت و در مجموع اتفاقاتی رخ داد که جزو آسیب‌ها محسوب می‌شود و باید آن را احصا کنیم وبررسی شود تا از تجربیات آن استفاده کنیم و در حوادث احتمالی آینده شاید چنین مواردی نباشیم.
اینها مربوط به روز نخست زلزله است؟
- بله. در روز دوم پیام مقام معظم رهبری و لبیک مردم در تامین امکانات سبب شد تا کمک‌های مردمی قابل توجه به این مناطق برسد. اما نکته قابل توجه همین بود که مردم می‌خواستند خودشان سریع‌تر کمک‌ها را به مناطق زلزله زده برسانند و به همین دلیل برخی شخصا به این محل آمده بودند که نشان دهنده عواظف انسانی آنها بود.
ظاهرا رکورد کمک‌های مردمی پس از این زلزله شکسته شد.
- آنچه که می‌توانم بگویم این است که کمک‌های مردمی بسیار قابل توجه بود.
به‌نظر شما اینکه مردم شخصا به مناطق زلزله‌زده رفتند، به‌دلیل بی‌اعتمادی نسبت به عملکرد بعضی از دستگاه‌ها نبود؟
- نخیر، اول اینکه در بسیاری از زلزله‌ها مردم حضورپررنگی دارند، بحث بی اعتمادی مطرح نیست و مردم و دولت وهمه دستگاه‌ها در کنار هم مشغول فعالیت و امدادرسانی بودند.
سلبریتی ها کمک های دریافتی را به نهادهای متولی بدهند
یعنی موافقید که مردم یا حتی ستاره های سینما و ورزش و ... در مناطق زلزله زده حاضر شده یا خود شخصا شماره حساب بدهند؟
- خیر. تلاش همه برای کمک به همنوعان‌شان در این بخش ستودنی و قابل تکریم است و طبیعتا از روی نوع دوستی و دلسوزی انجام شده، اما به هرحال معتقدیم که سیستم‌های کاری در این زمینه وجود دارد، مانند هلال احمر که درهمین زمینه برنامه و دستورالعمل مشخصی برای کمک به زلزله زدگان تدوین کرده و شناخت خوبی نیز از منطقه دارند و قطعا ارسال کمک از طریق این سازمان‌ها و سازماندهی آن از این طریق موثرتر خواهد بود. در حال حاضر نیز بیش از ۵۰ هزار دفترچه امدادی میان زلزله زدگان توزیع شده و بر اساس آن کمک‌ها توزیع می‌شود.
ما معتقدیم کمک های مردمی باید در اختیار دستگاه های متولی قراربگیرد و اگر هرکسی بخواهد کاری را انجام دهد ممکن است در یک جایی امکانات بیش از نیاز برسد و در جایی نرسد. کار باید به صورت شبکه‌ای و حساب شده انجام شود که دیگر مشکلی نداشته باشیم یا با حداقل مشکل روبروشویم. پس بهتر است افراد مشهور هم اگر می خواهند اقدام به جمع آوری کمک مردمی کرده یا شماره حساب اعلام کنند، در نهایت مبلغ جمع شده را به سازمان های متولی تحویل دهند.
ممکن است در این زمینه سازوکاری تدوین کنید؟
- سازوکار آن وجود دارد و نیازی به تدوین دستورالعمل وجود ندارد، البته ممکن است نواقصی هم وجود داشته باشد که ما این موارد را پالایش کرده و به مسئولان مربوطه که قصور کرده‌اند گوشزد خواهیم کرد.
اگر سازوکار وجود دارد، چرا محل را قرنطینه نکردید تا این حجم از حضور مردم در محل مشکل ساز نشود؟
- عواطف انسانی موضوع تاثیرگذاری است و همت مردم ستودنی است اما به هر حال در یک مقاطعی این کار را انجام دادیم. البته حضور مردم مشکلاتی را هم ایجاد کرده بود، مثلا مسیری را که در حالت عادی در عرض نیم ساعت طول می‌کشید چندین ساعت طی کردنش طول کشید و دلیل آن هم ترافیک بود. مردم باید مراعات می‌کردند، از سوی دیگر با توجه به قدرت و بزرگی زلزله و مساحت زیاد تحت‌تاثیر، نمی‌شد تمام منطقه را قرنطینه کرد. بسیاری از مردم نیز برای همدردی به این مناطق می‌رفتند.
مردم در شرایط تثبت به مناطق زلزله زده بروند
شنیده‌اید که تور زلزله گردی در مناطق زلزله‌زده به راه انداختند؟
- من چنین چیزی نشنیدم و بعید می‌دانم که اینطور باشد. قطعا در روزهای اول این اقدامات دست و پا گیر خواهد بود اما در روزهایی که منطقه تثبیت شود، به نظرم بد نیست که مردم برای همدردی و دیدن تبعات زلزله به این مناطق بروند، البته نه به شکل تور بلکه در قالب گروه‌های مردمی.
شما نگران نیستید که پیامدهای این زلزله منجر به افزایش حاشیه نشینی در شهر شود؟
- کرمانشاه فراموش نشده است و ما تلاش می کنیم که حاشیه‌نشینی رخ ندهد. و ما باید تلاش کنیم که مناطق زلزله زده سریعا بازسازی شده و زندگی به این مناطق بازگردد. حتی ما تاکید کرده‌ایم که روستاها و شهرها در همان مناطق بازسازی و مقاوم سازی شوند تا افراد از هویت و همچنین زمین‌ها و مراتع خود دور نشوند و تنها در بخش‌هایی که احتمال رانش زمین وجود دارد ممکن است موقعیت روستایی کمی تغییر کند. تلاش ما حفظ هویت این مناطق و جلوگیری از مهاجرت و بروز پدیده‌هایی چون حاشیه نشینی است و احساس می‌کنم که احتمال چنین پدیده‌ای هم در این مناطق کم باشد. حضور این افراد در زمین‌ها و منطقه خود برای حفظ امنیت هم مهم است. بعضی‌ها ایده دادند که تمام روستاها را ببریم و درجایی تجمیع کنیم اما در این شرایط تولید و کشت و زراعت آنان چه می‌شود؟
یکی از اساتید دانشگاه تهران که اقدام به جمع‌آوری کمک‌های مردمی برای زلزله‌زدگان کرده بود، گفته بود قصد دارد دو روستای جدید به نام امید بسازد، این تصمیم شدنی است؟
- بر اساس مصوبات دولت بنیاد مسکن انقلاب اسلامی متولی بازسازی مناطق آسیب دیده است. بخش اعظمی از کمک‌های دولت نیز تسهیلاتی است که در همین راستا تعلق می‌گیرد و بخشی از آن نیز از طریق کمک‌های مردمی تامین خواهد شد. بنابراین افرادی که می‌خواهند کمک کنند می‌توانند این پول را در اختیار دستگاه‌های متولی قرار دهند. اینکه بگوییم یک روستای جدید می خواهد ساخته شود شرایط خاص خودش را دارد و نمی‌شود همینطور تصمیم به ساخت یک روستا گرفت.
یکسان سازی در مناطق زلزله زده انجام می شود
موضوع دیگر برای بازسازی مناطق زلزله زده یکسان سازی سازه‌ها در مناطق روستایی است. نمی‌شود برای یک خانواده واحدی بزرگ و با یک جور مصالح ساخت و برای خانواده‌ای دیگر در همان روستا واحدی کوچک ساخت. ما حتی در توزیع کانکس‌ها نیز این موارد را رعایت می‌کنیم تا زلزله زدگان احساس تبعیض نداشته باشند. به همین دلیل است که می‌گوییم ارسال کانکس به مناطق زلزله زده نیز بهتر است با هماهنگی دستگاه‌های مسئول باشد. کسانی هم که قصد ساخت مسکن برای این افراد دارند می‌توانند کمک‌های خود را به بنیاد مسکن یا حساب ۱۰۰ امام واریز کنند. یا حتی اگر فردی بخواهد خودش کانکس تهیه‌کند، متولی کار بنیاد مسکن است و باید به این بنیاد اطلاع دهند و آنها هماهنگ می‌کنند که کانکس ها به کدام روستا و منطقه برود.
به موضوع کانکس هم اشاره کردید، نحوه توزیع آن هم حواشی زیادی داشته، بر چه اساس میان زلزله‌زدگان توریع شده است؟
- اینطور نیست که کانکس‌ها به افراد دارای پارتی یا نفوذ داده شود. البته اولویت‌بندی‌هایی وجود دارد، اگر فردی در خانه‌اش بیمار یا مجروحی داشته باشد یا با توجه به شرایط اقلیمی محل و ... اولویت‌بندی‌هایی انجام می‌شود و کانکس‌ها از این طریق به آنان اهداء خواهد شد.
بعداز بارندگی‌های اخیر تصاویر از کانکس‌های تخریب شده در فضای مجازی منتشر شد، اینها برای کجا بود؟
- من هم دیدم این تصاویر را و این موضوع را پیگیری کردیم و هیچ گزارش رسمی به دست ما نرسیده است و ممکن است یا عکس‌ها آرشیوی بوده یا این کانکس‌ها هنوز به مرحله بهره برداری نرسیده باشد چرا که تمامی کانکس‌ها بر روی سکوهایی که نصب می‌شود که از قبل آماده کرده‌ایم.
برخی معتقدند که مردم کمک بیشتری در زلزله کرمانشاه کردند.
- توجه داشته باشید که هلال احمر در این مناطق ۸۵ هزار چادر توزیع کرد که البته در روزهای نخست مشکلاتی وجود داشت که بلافاصله حل شد اما این نحوه توزیع چادرها نیز آسیب شناسی خواهد شد. در حال حاضر آذوقه یک ماهه به زلزله زدگان داده شده، بین ۱۰ تا ۱۲ هزار کانکس نیز نیاز است که البته برخی از متقاضیان از دریافت کانکس منصرف شده و در جایی دیگر ساکن شده‌اند. کاربازسازی آغاز شده است، خب این ها را چه کسی انجام داده است؟ همین۸۵ هزار چادری که توزیع شده است، اگر هرکدام یک میلیارد تومان هم قیمت داشته باشد، معادل ۸۵ میلیارد تومان می‌شود. مردم نقش مهمی داشتند و تاثیرگذار بودند، اما دولت هم به وظایف خود عمل کرده و می‌کند.
خبر دیگری همزمان با زلزله در فضای‌مجازی منتشر شد در مورد اینکه در روز حادثه مسئولان عالی کشور در مراسم جشن تولد حضور داشتند، این صحیح است؟
- خیر، کذب محض است. متاسفانه اینها از بداخلاقی‌های رسانه‌ای است. برخی از رسانه‌ها طوری رفتار می‌کنند که آرامش را از یک مدیر بحران سلب می‌کنند و با ایجاد شایعات بی اساس حرف‌هایی می‌زنند که از اخلاق و اصول شرع به دور است. چنین چیزی به هیچ عنوان وجود نداشت و تمام مسئولان از همان دقایق اول پیگیر حادثه بودند.
پرداخت هفت میلیون تومان به جانباختگان زلزله
به کشته‌شدگان زلزله، دیه تعلق می‌گیرد؟
- موضوعی به نام دیه در اینجا مطرح نمی‌شود اما در حوادث طبیعی دولت به ازای هر جانباخته دو میلیون تومان پرداخت می‌کند البته در زلزله کرمانشاه علاوه بر این دو میلیون هلال احمر نیز موافقت کرد که به ازای هر جان باخته به خانواده‌اش پنج میلیون تومان پرداخت کند.
برای دام‌های تلف شده هم خسارت داده می‌شود؟
-برای دام‌های تلف شده نیز به ازای هر دام سبک یعنی دام‌هایی مانند گوسفند و مشابه آن ۶۰۰ هزار تومان و به ازای هر دام سنگین مانند گاو و شتر و حیوانات مشابه‌اش سه میلیون تومان خسارت بلاعوض به دامداران داده شد.
از کشورهای خارجی کمکی دریافت شد؟
- علاوه بر مردم نوع دوست داخل کشور ایرانیان خارج کشور نیز با زلزله زدگان همدردی کرده و کمک‌های خود را از سوی هلال احمر و با همکاری وزارت امور خارجه به داخل کشور فرستادند البته ما در این زلزله از هیچ کشور خارجی درخواست کمک نداشتیم و تمامی امکانات در داخل کشور وجود داشت.
نمره نجار به عملکرد مدیریت بحران در زلزله کرمانشاه
به مجموعه مدیریت بحران در زلزله کرمانشاه چه نمره‌ای می‌دهید؟
نمره بالا می‌دهم. نباید گمان کرد که سازمان ۹۰ نفره مدیریت بحران کشور باید تمام اقدامات اجرایی را انجام دهد، ما سازمانی هماهنگ کننده، سیاست‌گذار و نظارت کننده هستیم و بسیاری از دستگاه‌های کشور در این زمینه مسئولیت دارند. همانطور که گفتم در ساعت ۱۵ فردای زلزله یعنی در عرض کمتر از ۲۴ ساعت هیچ مصدوم و مجروحی در زیر آوار نمانده بود که این یک رکورد است. در روزهای بعدی هم اقدامات مختلفی انجام شد و من نمره خیلی خوب را به مجموعه مدیریت بحران در زلزله کرمانشاه می‌دهم. البته قطعا اشکالاتی هم وجود داشت که باید بررسی شود.
پس اینکه گفته می‌شود فردی یک روز پس از زلزله یا کودکی دو روز پس از زلزله از زیرآوار خارج شده است، درست نبود؟
نخیر درست نبود. مواردی در فضای مجازی مطرح شده بود که مثلا فردی پس از دو روز از زیر آوار خارج شده است که هیچ یک از این موارد مستند نبوده و صحت ندارد.
گزارش مفقودی هم در این زلزله وجود داشت؟
هیچ گزارش مفقودی در پی این زلزله نداشتیم و تا کنون تنها یک نفر از جان باختگان سرپل ذهاب همچنان مجهول الهویه است.
