هلیوم سبک‌ترین و تنها گاز بی‌اثر غیر رادیواکتیو است. اکنون، ایران نیز امکان استحصال این محصول راهبردی و بالطبع حضور در بازارهای جهانی این محصول مهم و درآمدزایی مناسب از فروش آن را پیدا کرده است
به گزارش جماران؛ قراردادهای بزرگی مانند قرارداد کنسرسیوم فاز ١١ علاوه بر کارکردهای اصلی آن مانند تولید گاز و میعانات، می‌تواند زمینه‌ساز دسترسی به یک‌سری اهداف جانبی و کمترشناخته‌شده دیگری هم باشد. همواره از این قراردادها به‌عنوان دستاوردی در راستای به‌روزرسانی فناوری‌ها یا ایجاد و تجمیع و بومی‌سازی فناوری‌های نوین یاد می‌شود. چنین برداشتی درواقع یک واقعیت اجتناب‌ناپذیر و حقیقی است.
اکنون قرارداد کنسرسیوم فاز ١١ مسیر مناسبی در راستای حضور جدی ایران در بازار تولید و عرضه محصولی به نام «هلیوم» است که می‌تواند منجر به شکست انحصار قطر در این بازار شود. هلیوم سبک‌ترین و تنها گاز بی‌اثر غیر رادیواکتیو است. بی‌رنگ و بو و بسیار سبک و از نظر شیمیایی خنثی است و کاربردهای اصلی آن در جوشکاری، کشف نشت، کپسول‌های تنفسی و کالیبره‌کردن دستگاه‌های آزمایشگاهی و برخی کاربردهای بسیار مهم در صنایع فوق‌پیشرفته (های‌تک) مانند سرمایش تا نزدیک دمای صفر مطلق است. مهم‌ترین منبع تولید اقتصادی هلیوم مخازن گازی است و حدود یک‌چهارم منبع گازی مناسب تولید هلیوم در مخازن مشترک ایران و قطر قرار دارد. دو روش اصلی در استحصال هلیوم وجود دارد. یکی به‌عنوان محصول فرعی واحد تولید گاز مایع الانجی و دیگری حاصل از فرایند جداسازی مستقیم هلیوم از گاز طبیعی است. اولین واحد بزرگ تولید هلیوم در آفریقا در سال ١٩٩٤ و به نام ارزیو در الجزایر و با ظرفیت سالانه ١٧ میلیون مترمکعب در سال راه‌اندازی شد و احداث واحد مشابه آن نیز در سال ٢٠٠٨ آغاز شد. در سال ٢٠٠٥ اولین واحد استحصال هلیوم آسیا در قطر و با ظرفیت سالانه ٢٠ میلیون مترمکعب در سال در کنار واحد تولید الانجی این کشور احداث شد و در سال ٢٠١٣ عملیات واحد دوم این مجتمع با ظرفیت ٣٨ میلیون متر مکعب در سال آغاز شد. به‌این‌ترتیب قطر به‌تنهایی حدود یک‌چهارم هلیوم خالص دنیا را تولید می‌کند. تولید جهانی هلیوم در سال گذشته در حدود ١٨٠ میلیون مترمکعب در سال بوده و انتظار می‌رود سالانه سه میلیون مترمکعب به تقاضای جهانی آن اضافه شود. بخش وسیعی از فروش این گاز از ذخیره استراتژیک مازاد ایالات متحده بوده که به سرعت در حال اتمام است. از سویی افزایش مصرف در آسیا به نبود این توازن کمک می‌کند که نتیجه آن رشد شدید قیمت هلیوم است. قیمت کنونی گاز هلیوم گرید الف (با خلوص ٩٩,٩٩٦ درصد و فشار ٣٠٠ بار) چیزی حدود ٥٠ دلار در هر کیلو است؛ ولی انتظار می‌رود این قیمت با توجه به محدودیت جهانی در ذخایر این گاز و صعوبت استخراج آن به سیر صعودی خود با سرعت ادامه دهد. قطر به‌عنوان بزرگ‌ترین تولید‌کننده گاز مایع در کنار بهره‌برداری از صادرات الانجی، از فروش گاز هلیوم سود فراوانی به جیب زده است. اکنون شاید بتوان گفت ایران نیز امکان استحصال این محصول راهبردی و بالطبع حضور در بازارهای جهانی این محصول مهم و درآمدزایی مناسب از فروش آن را پیدا کرده است؛ کما‌اینکه منجر به شکست انحصار قطر هم خواهد شد و حضور ایران در عرصه تولید و صادرات هلیوم را نیز تثبیت می‌کند. بدیهی است با حضور کنسرسیوم توسعه فاز ١١ و حضور شرکت‌های مهم در این کنسرسیوم، امکان آن فراهم شده است که بحث تولید و صادرات هلیوم نیز به صورت مکمل این طرح مورد توجه قرار گیرد. البته مواردی مانند انتقال فناوری، حضور در بین بازیگران اصلی بازار این محصول، خودکفایی در صنایع های‌تک و فاکتورهای دیگر از‌جمله مواردی هستند که در دهه آتی و کاهش شدید عرضه این کالا به ارزش واقعی چنین مجتمعی خواهد افزود.
