روایتی از چگونگی کار با خبرنگاران فلسطینی

به گزارش جماران؛ شفقنا نوشت: شنیدن خاطرات اصحاب رسانه از زمان ورود شان به عرصه خبر رسانی علاوه بر بازتابی از چالش ها و مسائل آنان در زمان خود، می تواند تجربه‌ای وزین برای نسل جدید خبرنگاران باشد تا از زوایای دیگری به کار رسانه ای نگاه کنند و آن را به کار بگیرند. این تجربه علاوه بر بهره گیری خبرنگاران، می تواند برای مدیران رسانه ای هم کاربرد داشته باشد تا با نگاهی به نقاط ضعف و قوت رسانه خود، در راستای اصلاح و  انتشار مطالب اثر گذار قدم بردارند.

این بار شفقنا میزبان مهدی شکیبایی از فعالان رسانه ای بود. شکیبایی در ابتدای صحبت های خود به ایده شکل گیری خبرگزاری قدسنا اشاره می کند و به شفقنا رسانه می گوید: امام خمینی (ره) شروع نهضتشان را بر روی دو اصل مبارزه با وابستگی نظام و مبارزه با استبداد داخلی استوار کردند. به عبارتی می خواهم بگویم موضوع فلسطین از همان ابتدای نهضت یکی از ارکان های اصلی بوده است. طبیعی بود که بعد از پیروزی انقلاب این موضوع با قدرت بیشتر و در چارچوبی دیپلماتیک و رسمی تری دنبال شود. با توجه به جایگاهی که مسئله فلسطین در سیاست خارجی ما داشت، یکسری از متعهدین و مسئولین نظام تصمیم گرفتند تا مجموعه ای با نام جمعیت دفاع از فلسطین را شکل دهند و یک خبرگزاری تخصصی در این حوزه تاسیس کنند.

شکیبایی ادامه می دهد: به عقیده من تا آن زمان مسئله فلسطین و حمایت از آن خیلی مورد اقبال و توجه مردم نبود. چون ما کشوری با انقلابی نوپا بودیم که در فضای انقلابی قرار داشتیم و همه ارکان حاکمیت ما درگیر دشمنی با رژیم صهیونیستی بود. اگرچه خیلی حضور جامعه مدنی و سمن ها برای نشر معارف فلسطین معنایی نداشت ولی چون کشورمان یک دوره ۸ ساله دفاع مقدس، فضای ایثار و شهادت را تجربه کرده بود، نوعی همدردی ناخواسته بین ما و موضوع فلسطین ایجاد شده بود. ولی بعد از دوران دفاع مقدس وقتی توجه کشور به سمت بازسازی ها و درست کردن وضعیت معیشتی مردم رفت، توجهات از برخی مسائل دیگر کاسته شد. بنابراین در اینجا لازم بود تا یک فضای تخصصی در حوزه سمن ها و رسانه به نشر معارف فلسطین بپردازد. به همین دلیل سازمان مردمی جمعیت دفاع از ملت فلسطین، خبرگزاری قدسنا را تاسیس کرد.

این فعال رسانه ای به شروع فعالیت خبرگزاری قدسنا اشاره می کند و می گوید: خبرگزاری قدسنا از سال ۱۳۸۰ در فضای اینترنتی Dial up  ابتدا با زبان فارسی شروع به فعالیت کرد. چون هدف اولیه ما این بود که خلا ایجاد شده در را پر کنیم. در آن زمان تاسیس خبرگزاری قدسنا از این حیث که خبرگزاری غیر دولتی دیگری هم ایجاد شده بود سروصدا به پا کرد. در خاطرم هست که رادیو اسرائیل هم واکنش نشان داد و اعلام کرد که «یک خبرگزاری حکومتی برای حمایت از فعالیت های تروریستی فلسطینی ها در ایران با نام خبرگزاری قدسنا تاسیس شد.» خب این برای ما یک موفقیت محسوب می شد. چون کسی که قرار بود پیام را بگیرد، گرفته بود.

او روایت می کند: وقتی خبرگزاری تاسیس شد ما در سه شیفت صبح، بعدظهر و شب کار می کردیم. من اوایل به عنوان مترجم وارد خبرگزاری شدم و بعد به دبیری و سردبیری رسیدم. البته در این مدت همواره تاکیدم بر حوزه تحقیق و پژوهش بود. در زمستان سال ۹۵ هم مسئولیت خبرگزاری را به من دادند. خب ما هم به اندازه توان خودمان در آن چارچوب ها و اساسنامه هایی که برای خبرگزاری تدوین شده بود، کار را پیش بردیم.

شکیبایی با بیان اینکه خبرگزاری قدسنا اخبار خود را به چهار زبان فارسی، عربی، انگلیسی و مالایی مخابره می کند. به دلایل انتخاب زبان مالایی برای این خبرگزاری می پردازد و توضیح می دهد: زبان مالایی را سال گذشته به دلایل خاصی راه اندازی کردیم. در دنیا حدود ۳۰۰ میلیون نفر به زبان ملایو تکلم می کنند و این افراد استعداد پذیرفتن گفتمان انقلاب اسلامی را در همه حوزه ها دارند. به عبارتی در اندونزی ۲۶۰ میلیون نفر زندگی می کنند که حدود ۲۵۰ میلیون نفر آن ها مسلمان هستند و زمینه خیلی عالی برای پذیرفتن دارند. شما در آنجا اسلام میانه را می بینید. خب این برعکس عربستان است.

شکیبایی توضیح می دهد: در حال حاضر سیاست مان در دو حوزه حمایت از مقاومت و برپایی رفراندوم در فلسطین پیش می رود. سال گذشته اجلاسی در پارلمان اندونزی تشکیل شد که بعد از جلسه رئیس مجلس به ما گفت «شنیده ام جدا از بحث مقاومت، طرح دیگری هم دارید. می توانید این را در اختیار ما قرار دهید تا مطالعه کنیم؟».  وقتی برگشتم ایران و موضوع را با دوستان در میان گذاشتم، گفتند سندی نداریم ولی دوره آقای خاتمی در سازمان ملل این بحث مطرح و ثبت شده است. البته بعداً فهمیدیم که ثبت هم نشده است. بنابراین به ذهنمان رسید تا صحبت های رهبری در حوزه رفراندوم را سند کنیم، در حال حاضر سند آماده شده و قرار است به عنوان طرح سیاسی جمهوری اسلامی ایران ثبت شود. بعد از اینکه ثبت شد به روئسای مجالس سایر کشورهای اسلامی فرستاده می شود. سفرم به اندونزی باعث شد تا به فکر لزوم ایجاد پلی در رابطه با موضوع فلسطین بین گفتمان انقلاب اسلامی با کشورهای مالایی زبان بیفتیم. بنابراین راه اندازی زبان مالایی خبرگزاری با همین ارزیابی صورت گرفته است.

شکیبایی در ادامه به توصیف فعالیت خبرگزاری قدسنا می پردازد و می گوید: چون خودم از ابتدای تاسیس خبرگزاری بوده ام شاید بهترین فرد باشم که بتواند فعالیتمان در رابطه به موضوع خبرگزاری قدسنا را توصیف کند. سال ۸۰ با یک زبان و سه شیف کار را شروع کردیم. بلافاصله سال بعد زبان عربی و سال بعدتر زبان انگلیسی به آن اضافه شد. ما رسانه ای تخصصی بودیم و رسانه نگارهای ما هم در آن زمان تخصصی نبودند. به عبارتی کسی را نداشتیم تا به موضوع فلسطین و منطقه اشراف کامل داشته باشد و در عین حال نویسنده، تحلیلگر و یا مترجم هم باشد. در همان ابتدا به سراغ نیروهای مترجم ایرنا، ایسنا و یا واحد مرکزی خبر رفتیم. البته خود این نیروها هم قبلا تجربه کار خبری در این حوزه را کسب نکرده بودند. بنابراین وقتی کار را شروع کردیم خیلی از این دوستان با واژه های فلسطینی آشنایی نداشتند. به عنوان مثال از هر استاد ادبیات عرب بخواهید مترادف عربی تشکیلات خودگران را برایتان پیدا کند، نمی تواند. این مترادف ها را خومان پیدا کردیم. بنابراین از همان ابتدا با این معادل سازی ها مشکل داشتیم.

این فعال رسانه ای ادامه می دهد: در همین فضا مشغول تربیت نیروهایی بودیم که از دانشگاه ها و مراکز مختلف آمده بودند. خیلی از این نیروها چند سال کار را در خبرگزاری قدسنا یاد گرفتند و بعد از تاسیس خبرگزاری فارس، مهر و… جذب آن رسانه ها شدند. خب شما در نظر بگیرید نیرویی که کار را به صورت تخصصی در حوزه فلسطین آغاز کرده است، وقتی وارد خبرگزاری دیگری می شود ناخواسته ذهنش به سمت فلسطین چرخش پیدا می کند. حتی چند رسانه دیدم که آیکون فلسطین ایجاد کرده اند.

شکیبایی به منابع خبری، خبرگزاری قدسنا اشاره می کند و می گوید: منابع خبریمان به چند صورت بود. یکی از آن ها همان سایت های عربی و انگلیسی کشورهای دیگر بود که در حوزه فلسطین فعالیت داشتند. یک گروه ۱۰ نفره مترجم داشتیم که اخبار را از سایت های مختلف و همسو با نظام جمهوری اسلامی ایران دریافت و ترجمه می کردند. از طرفی سعی می شد تحلیلی بر روی مطالب سایت های غیر همسو با نظام داشته باشیم. دومین منبع خبری ما، خبرنگاران محلی مان در داخل فلسطین بودند.  با توجه به اینکه مرز های این سرزمین در اختیار اسرائیل است، ما به لحاظ سیاسی و دیپلماتیک هیچ گونه ارتباطی با فلسطین نداریم. به همین دلیل از خبرنگاران محلی آنجا استفاده می کنیم. در غزه، کرانه باختری و قدسنا چندین خبرنگار داشتیم که از اتفاقات آنجا برایمان تصویر برداری و خبر تهیه می کردند. سعی می کردند با خانواده شهدا، گروه های مقاومت فلسطین، نهادهای رسمی و… ارتباط بگیرند و با لوگوی خبرگزاری قدسنا در جلساتشان شرکت کنند.

او ادامه می دهد: بعد از آن کارمان را گسترش دادیم و کشورهای پیرامون فلسطین مثل مصر، اردن، لبنان، سوریه، عراق و… را هم به کارمان اضافه کردیم. بنابراین علاوه بر اینکه قصد داشتیم معارف فلسطین را در داخل نشر دهیم، سعی می کردیم صدای فلسطینی ها را هم به کشورهای دیگر برسانیم. متاسفانه در حال حاضر به دلیل بالا رفتن دلار هزینه ها هم بالا رفته و فعالیت های ما هم کمتر شده است.

شکیبایی منبع بعدی این خبرگزاری را نهادهایی مثل دولت، مجلس، وزارت خارجه، سازمان فرهنگ اسلامی و … عنوان می کند و از رسانه های نوپدید به عنوان منابع مهم خبری که خیلی کمک کننده بوده اند یاد می کند. او می گوید: در حال حاضر رسانه های نوپدید هم جزئی از منابع کسب خبر ما هستند. خب می دانید که تمرکز ما بر روی اسرائیل است، ویژگی خاصی هم که این رژیم دارد عبری فکر کردن و انگلیسی نوشتنش است. برای اینکه طرفتان را بشناسید باید فکرش را بخوانید و چون ما عبری خیلی کم متوجه می شویم، نمی توانیم ذهن طرف را بخوانیم. فضای مجازی باعث شد تا از طریق افرادی که تا حدودی با زبان عبری آشنایی دارند در دل لایه های زیرین جامعه اسرائیل نفوذ کنیم و اتفاقات اصلی را در آنجا رصد کنیم.

او ادامه می دهد: در واقع چون رسانه های نوین به دل اجتماع و مردم رفته اند، راحت می توان حرف دل مردم را خواند. در آنجا ما با گذاشتن افرادی که عبری بلد هستند به لایه های زندگی عبری ها رسوخ می کنیم. برای ما به عنوان خبرگزاری قدس این کارکرد خوب بوده است. در حال حاضر رسانه های نوین، یکی از منابع کسب خبر ما شده، یعنی ورود به فضای مجازی صهیونیستی رصد و گرفتن اخبار برای ما راحت شده است. در توییتر می توانید مگوی های یک اسرائیلی یا یهودی را چه داخل با بیرون از اسرائیل به راحتی ببینید و انحصار رسانه ای شکسته شده است.

او با توضیح درباره چگونگی و وضعیت ماندگاری خبرنگاران محلی در فلسطین بیان می کند: با توجه به مشکلاتی که خبرنگاران محلی در فلسطین دارند و اینکه اکثر مردم در حصار هستند،  برای خبرنگاران منبع مالی بسیار مهم است از طرفی من هم به منبع مالی خودم نگاه می کنم.  در سال ۹۰ به یک خبرنگار محلی هزار دلار می دادم این مبلغ برای یک فلسطینی که گرانی در آنجا سرسام آور است، اصلا عددی نبود. برای همین این خبرنگار ناچار بود،  همزمان که با خبرگزاری ما کار می کند، با رسانه های دیگر مثل الجزیره هم همکاری می کرد. این نوع مدل کار، قطعا  بروی کیفیت کار ما هم تاثیر گذار بود.

او ادامه می دهد: مثلا خبرنگار امکان داشت خبرهایی را که اختصاصی ما بود به رسانه های دیگر هم به عنوان اخبار اختصاصی بدهد. این ایراد الان هم وجود دارد البته بخشی از آن شاید به خاطر این بود که ما پول کمی به خبرنگاران می دادیم و چون ما نمی توانستیم ساپورت شان کنیم، خبرنگاران محلی هم نمی توانستد همه ذهنیت خود را بر روی کار در خبرگزاری ما بگذارند. از طرفی دیگر آن خبرنگاران چون شرایط مالی خوبی نداشتند دنبال این موضوع بودند که همزمان در چندین رسانه کار کنند.

این فعال رسانه ای با اشاره به نوع فعالیت خبرنگاران محلی و دسترسی به منابع خبری در فلسطین توضیح می دهد: یک خبرگزاری زمانی موفق است که نزدیک به حادثه و یا در صحنه باشد مثلا  دلایل موفق بودن خبرگزاری های داخلی به این علت است  که دسترسی آنها به منبع اصلی خبر می باشد و با یکدیگر هم بر سر این موضوع رقابت می کنند. ما هم برای اینکه از فلسطین خبر داشته باشیم نیاز بود که در فلسطین و در مناطق سه گانه قدس، نوار باختری و غزه یک خبرنگار داشته باشیم که به ما خبرها را برساند. پویایی ما بسته به حضور خبرنگار در آنجا بود وگرنه اخباری که از فلسطین در ایران منتشر می شود به ما نه کمک میکرد و نه کمک می کند. اگر دسترسی قطع شود ما با مشکل مواجه خواهیم شد. اساسا فلسفه وجودی ما اخبار فلسطین است و اگر منابع کسب خبر را از دست بدهیم تبدیل به وبلاگ می شویم.

او در رابطه با تامین منابع مالی این خبرگزاری بیان می کند: تامین منابع مالی ما با مشکلات زیادی روبرو است. ما با تعریف پروژه هایی از جمله برگزاری نشست و اجلاس در مورد فلسطین و نمایشگاه عکس برای سازمان های هم ماموریت با ما، درآمدهایی را کسب می کنیم. خیلی از موسسات هم وجود دارند که در تامین منابع مالی با ما همکاری دارند.  همانطور که در قانون اساسی حمایت از انقلاب مردم فلسطین ذکر شده، در مجلس دبیرخانه ای به نام کنفرانس بین المللی حمایت از انتفاضه تاسیس شده و در دولت هم کمیته حمایت از انقلاب اسلامی فلسطین، مامور به حمایت از فلسطین است. از انتشار کتاب و  جزوه تا هر چیزی که به این موضوع کمک می کند. از طرف دیگر سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی،وزارت امور خارجه، وزارت اطلاعات هم هستند که  ما برخی از ماموریت های  خودمان را با آن ها تعیین می کنیم و در قبال آن پروژه، کسب درآمد می کنیم. هر چند خیلی سخت است.

شکیبایی مثال می زند: به طور مثال شهرداری و سازمان فرهنگ و ارتباطات مامور به نشر معارف فلسطین است به همین خاطر در آستانه روز قدس، فضای ایده آلی را در نظر می گیرد  تا آن چیزی که از فلسطین میداند را به صورت چهره به چهره در اختیار مخاطبان در روز قدس ارائه دهد. چون هیچ روزی به اندازه روز قدس دسترسی به دغدغه مندان حوزه فلسطین را میسر نمی کند. بنابراین ما مامور هستیم در این روز اطلاعات را به دست مردم برسانیم. به طور مثال در این مدت پروژه ای تعریف می شود مثل تولید بازی فکری با موضوع فلسطین که خیلی از سازمان ها همین کار  را از ما می خواهند.  ما اعتقاد داریم بهترین راهی که برای اشاعه فرهنگ مقاومت وجود دارد از طریق خانواده ها است.  آنها را باید درگیر کنیم و راه در گیر کردن خانواده ها درگیر کردن کودکان با موضوعات است. راه دیگری که برای درگیر کردن کودکان وجود دارد،  اسباب بازی ها  هست و این یک پروژه است، مجموعه ما از سال ۱۳۸۰ تا کنون اینگونه چرخش مالی داشته است.

شکیبایی با اشاره به حمایت دولت از این خبرگزاری توضیح می دهد: تبلیغات ما بسیار محدود بوده و اصلا دولتی کار نکردیم. اکثرا با توان خودمان بوده، خوب می دانید که برای گرفتن تبلیغات هم رتبه بندی سایت در الکسا و گوگل مهم است و اگر رتبه پایینی نداشته باشید به شما تبلیغات نمی دهند. معاونت مطبوعاتی دولت هم الان نزدیک ۴ سال است که هیچ کمک و یارانه را در اختیار ما قرار نداده است.  برای خبرگزاری های خصوصی تامین مالی بسیار سخت است و ما خودمان وابسته به یک سازمان مردم نهاد هستیم. هر چند  خبرنگاران ما در آن جا آنقدر به ایران علاقه دارند که فارغ از مسائل مالی  با اشتیاق کار می کنند.

او درباره امنیت جانی خبرنگاران و مسئولیت این خبرگزاری در قبال آن ها می گوید: امنیت جانی خبرنگاران به ما مربوط نیست چون واقعا به آن ها  دسترسی نداریم ما  فقط می توانیم از عهده تامین مالی آن ها برآییم. چون ارتباط ما از طریق یک سری گروه های فلسطینی با خبرنگاران است که در تهران مستقر هستند ما فقط مسئولیت تامین مالی این خبرنگاران را داریم ولی مسأله امنیت جانی آنان با خودشان می باشد. مثلا ما یک خبرنگار خانم در کرانه باختری داشتیم که بسیار جسور بود این خبرنگار شوهرش را بازداشت کردند و در جلساتی که هم شرکت می کرد، لوگو خبرنگار را هم همراه خود می برد تا اینکه خود همین خبرنگار هم دستگیر شد و ما تنها توانستیم این خبر را بازتاب و انعکاس دهیم. متاسفانه چون در فلسطین سفیر هم نداریم ارتباط گرفتن با خبرنگار محلی بسیار سخت است.

او با اشاره به ضرورت حضور رسانه های تخصصی می گوید: در دنیای امروز  اگر رسانه ای  به ذائقه مخاطب خود توجه کند، موفق تر است.  چون تمام تمرکز خود را بر نیازهای مخاطب خود می گذارد. حال این مخاطب امکان دارد یک فرد، یک خانواده، یک جامعه یا یک کشور باشد. به نظرم الان بیشترین توجه ها به رسانه های تخصصی است.