مرگ عجیب ماهی ها در دجله و فرات

به گزارش جماران؛ 10 روزی است که دو رودخانه دجله و فرات در عراق با پدیده عجیب و کم سابقه مرگ ده ها هزار قطعه ماهی مواجه شده اند امری که از یکسو موجب نگرانی عمومی شده و از طرفی عراق را در برابر یک بحران زیست محیطی و اقتصادی قرار داده است.

مرگ جمعی و غیر منتظره ماهی های پرورشی در حوضچه های شناور، نخست از رودخانه دجله در استان دیاله (شمال شرقی بغداد) در 10 روز قبل آغاز و ظرف دو سه روز این پدیده عجیب از طریق رودخانه دجله، به ماهیان پرورشی در بغداد کشیده شد.

همزمان با رسیدن این پدیده عجیب به قفس های پرورش ماهی شناور در رودخانه دجله در بغداد، بحران بدتر از آن، در رودخانه فرات در منطقه 'المسیب' در شمال استان بابل انتشار یافت و ده ها هزار قطعه ماهی را به صورت یکجا با مرگ غیرمنتظره مواجه کرد.

یکی از پرورش دهندگان ماهی در رودخانه دجله در بغداد درباره چگونگی آلودگی و مرگ ماهی های پرورشی در این رودخانه می گوید که حدود یک هفته قبل، تعدادی از ماهی های مرده را یکباره در رود دجله مشاهده کرد که به قفس های پرورش ماهی او چسبیده اند.

«احمد علوان» افزود که به گمان اینکه این ماهی ها از قفس های بالادست است، آنها را از قفس های خود جدا کرد تا آب آنها را با خود ببرد و روز بعد وقتی به سراغ قفس های پرورش ماهی اش آمد، مشاهده کرد که ماهی ها حالت گیجی و کندی در شنا کردن در آب دارند.

به گفته وی، وقتی این حالت را در ماهی ها مشاهده کرد، تصورش این بود که ماهی ها از سیری زیاد دچار کندی در شنا کردن شده اند اما وقتی روز بعد به سراغ آنها آمد با کمال تعجب دید که 90 درصد ماهی هایش مرده اند و 10 درصد بقیه دچار گیجی و در شرف مردن هستند.

علوان اضافه کرد که ناچار شد تا ماهی های مرده را به آب رودخانه بیندازد و در عین حال با مسوولان امر تماس گرفت و قضیه را به آنها اطلاع داد.

وی یادآور شد که بعد از اولین گروه ماهی های مرده که به قفس هایش برخورد کردند، تعداد ماهی های مرده در روزهای بعد در سطح رودخانه دجله بیشتر شدند و با مشاهده این وضعیت متوجه شد که قضیه، مرگ موردی نبوده بلکه یک بیماری عامل این مرگ جمعی ماهی ها است.

با توجه این که بیشترین قفس های شناور پرورش ماهی در مسیر رودخانه فرات ساخته شده است، مرگ غیرمنتظره و یکباره ای ماهی ها در این رودخانه خصوصا در منطقه المسیب بیشتر بوده است.

وزیر کشاورزی برای اطلاع از این بحران دیروزجمعه راهی بابل شد و از نزدیک این بحران اقتصادی و زیست محیطی را مشاهده کرد و دستور تشکیل یک اتاق بحران را به ریاست خود داد.

«صالح الحسنی» از دستگاه های استان بابل و وزارتخانه های بهداشت و محیط زیست و کشاورزی خواسته است که با ایجاد کمربندی های پلاستکی در داخل رودخانه دجله جلوی حرکت ماهی های مرده به استان های زیر دست گرفته شود تا این بیماری به استان های دیگر منتقل نشود.

همزمان استاندار نجف نیز برای مقابله با این بحران، دستور داده است که تمامی دستگاه های ذیربط استان برای ممانعت از رسیدن ماهی های مرده استان بابل و جلوگیری از انتشار بیشتر بیماری، بسیج شوند.

در استان واسط نیز در که مسیر رودخانه دجله واقع است، شورای این استان امروز شنبه در یک نشست اضطراری دستور مقابله با انتشار این بیماری و ممانعت از رسیدن ماهی های مرده از بغداد به سمت این استان داده است.

طبق اعلام کارشناسان، مرگ یکباره ماهی ها در عراق، میلیون ها دلار خسارت به پرورش دهندگان ماهی در این کشور زده و از آن بدتر، ماهی های مرده شناور بر روی رودخانه دجله و فرات تبدیل به یک بحران زیست محیطی شده است.

وزارت کشاورزی عراق از پرورش دهندگان ماهی که با این بحران مواجه شده اند، خواسته است که ماهی های مرده را به جریان آب رودخانه رها نکنند و آنها را از آب خارج کرده و در خارج از آب رودخانه معدوم کنند.

براساس بیانیه رسمی وزارت کشاورزی عراق، بیماریی که ماهی ها را در 10 روز گذشته آلوده کرده، به بیماری «عفونت آبشش ها» (Branchiomycosis) معروف است که گرچه جزو بیماری های شناخته شده و بومی عراق است ولی تاکنون به این شدت و گستردگی وجود نداشته است.

باور اولیه درباره این بحران، وجود عامل عمدی بوده و شخصیتی مثل «خلف عبدالصمد» از اعضای برجسته فراکسیون «ائتلاف دولت قانون» در پارلمان عراق خواستار تحقیق درباره گزارش هایی شد که گفته بودند، ایادی خارجی با هدف ضربه زدن به اقتصاد عراق از طریق تخریب صنعت پرورش ماهی این کشور، موجب انتشار این بیماری در بین ماهی های عراق شده اند. 

اما طبق اعلام کارشناسان علوم دامی در وزارت کشاورزی در عراق، این بیماری حاصل نوعی قارچ است که در آبشش ماهی می نشیند و اکسیژن آب را از طریق آبشش ماهی می مکد و ماهی را با خفگی مواجه می کند.

این بیماری به دلیل شدت عملی که دارد باعث تغییر رنگ آبشش به رنگ خاکستری شده و ماهی دچار بادکردگی و سپس در عرض 24 ساعت با مرگ مواجه می شود.

کارشناسان وزارت کشاورزی عراق می گویند که آلودگی عمومی دو رودخانه دجله و فرات و ریختن پسماندهای شهری خصوصا فاضلاب شهری به این دو رودخانه و پایین آمدن سطح این دو رودخانه در ماه های اخیر به دلیل خشکسالی و سدهایی که ترکیه بر رودخانه دجله و فرات بسته، باعث گسترش این بیماری شده است.

براساس این نظر، عدم رعایت استانداردها در تعداد ماهی های پرورشی در قفسه های شناور و وجود پرتعداد پرورش دهندگان غیر استاندارد و تجمع فضولات ماهی ها در ته رودخانه و اضافه شدن گازهای برخاسته از این فضولات با دیگر آلودگی های موجود در آب اساسا آلوده دجله و فرات، در گسترش کم سابقه این قارچ در آبشش ماهی اثر گذار بوده است.

وزیر کشاورزی عراق برای مقابله و شناسایی پرورش دهندگان غیر استاندارد، دستور استفاده از نقشه های هوایی برای شناسایی و آمار دقیق پرورش دهندگان غیر استاندارد را در حاشیه دو رودخانه فرات و دجله داده است.

براساس اعلام نظر کارشناسان علوم دامی در وزارت کشاورزی عراق، این بیماری فقط بین ماهی ها خصوصا ماهی های نوع «کارب» که جزو ماهی های آبگرم به شمار می روند، واگیر دار است و مشترک بین حیوان و انسان نیست و نگرانی از این جهت برای انسان وجود ندارد.

با وجود این، بوی تعفن این ماهی ها بر حجم آلودگی این دو رودخانه و ایجاد یک بحران زیست محیطی افزوده و ورود برخی از سودجویان که درصدد فروش ماهی های مرده به مردم هستند، مزید بر علت شده است.

این وضعیت و نگرانی عمومی از ماهی های مرده باعث شده است که تقاضا برای ماهی بسیار کاهش و قیمت ماهی در عراق به طرز کم سابقه ای ارزان شود تا جایی که قیمت هر کیلو ماهی «کارب» که تا قبل از این بحران حدود 8 دلار بود هم اکنون به یک دلار و حتی کمتر رسیده است.

وزارت کشاورزی عراق امیدوار است که با مهار این بیماری در حوزه بابل و بغداد از گسترش آن به دیگر استان ها جلوگیری کند هرچند کارشناسان با توجه به امکانات محدود عراق، آن را امری مشکل می دانند.