سفر رئیس جمهوری به نیویورک؛ موضوعی که هرساله چه پیش از انجام آن و چه بعد از آن با حاشیه های مختلفی همراه بوده است؛ حاشیه هایی نظیر رفتن یا نرفتن، تعداد مسافرین پرواز تهران- نیویورک، دیدار با رئیس جمهوری ایالات متحده و ...؛ اگرچه بسیاری از این حواشی با پاسخ‌هایی از سوی رئیس‌جمهوری و نزدیکان او همراه بوده، اما هنوز مواردی وجود دارد که درباره آنها صحبت نشده است.
حجت الاسلام والمسلمین حسن روحانی رئیس جمهوری اسلامی ایران صبح یکشنبه ۱ مهر ۹۷ جهت حضور و سخنرانی در هفتاد و سومین مجمع عمومی سازمان ملل تهران را به مقصد نیویورک ترک کرد و پس از ۲ روز و نیم اقامت در این شهر و انجام ۲ سخنرانی در مجمع عمومی سازمان ملل، ۱۷ دیدار دوجانبه با سران کشورها و سازمان‌های بین‌المللی و حضور در جلساتی با حضور نخبگان آمریکایی و در نهایت مصاحبه با خبرنگاران خارجی پنجشنبه ۵ مهر ۹۷ به کشور بازگشت.
پرویز اسماعیلی معاون ارتباطات و اطلاع‌رسانی دفتر رئیس‌جمهوری که یکی از مسافران سفر نیویورک بوده در گفت‌وکو با ایسنا به بیان جزئیاتی از این سفر و همچنین پاسخ به برخی شایعات و حواشی مربوط به آن پرداخته است.
متن کامل این گفت‌و گو را در زیر می‌خوانید:
پیش از قطعی شدن سفر رئیس‌جمهوری به نیویورک جهت سخنرانی در مجمع عمومی سازمان ملل، در داخل کشور صحبت‌هایی درباره احتمال انجام نشدن این سفر در محافل مختلف مطرح می‌شد، لطفاً در این باره توضیح دهید؟
- به طور معمول کشورهای دنیا در سطوح وزرای خارجه و بالاتر در این جلاس حضور می‌یابند و کسی غایب نیست. در ایران نیز مباحث مطرح شده صرفاً درباره حضور رئیس جمهوری به عنوان مقام عالی‌رتبه در سازمان ملل مطرح بود. هیچ سالی در ایران اینگونه نبوده که از قبل تصمیم قطعی درباره حضور رئیس‌جمهوری در نیویورک گرفته شده باشد، بلکه هر ساله ابتدا روال معمولی فراهم شدن مقدمات سفر از قبیل دریافت ویزای آمریکا طی می‌شود تا در صورت اخذ هرگونه تصمیم آمادگی لازم وجود داشته باشد. با توجه به اینکه سفر به آمریکا برای ایران سفری دوجانبه محسوب نمی‌شود، فرایند فراهم شدن شرایط نسبت به سفرهای دیگر مقداری طولانی‌تر است و به همین دلیل معمولا از پیش از آنکه تصمیم قطعی درباره حضور رئیس‌جمهوری در مجمع عمومی گرفته شود، برنامه‌ریزی‌های مربوط به آن انجام می‌شود و سپس درباره‌ی اینکه ایران در چه سطحی در این مجمع حضور یابد، تصمیم‌گیری می‌شود. امسال نیز اقدامات براساس روال سال‌های قبل صورت گرفت، اما با توجه به اینکه امسال نسبت به سال‌های قبل شرایط مقداری تفاوت داشت، پیش از نهایی شدن تصمیم برای حضور رئیس‌جمهوری، نظرات مختلفی در داخل کشور در این باره مطرح شد.
برخی با اشاره به این تفاوت‌ها اعتقاد داشتند که جمهوری اسلامی ایران نباید در سطح رئیس‌جمهوری در این مجمع شرکت کند و عده‌ای دیگر نیز اتفاقا با توجه به همین شرایط، معتقد بودند که مجمع عمومی سازمان ملل فرصت خوبی برای جمهوری اسلامی ایران است تا بتواند در بالاترین سطح مواضع خود را بیان کند و پاسخ بدخواهان را بدهد. الان که سفر انجام شده است، مشاهده می‌کنیم گزینه دوم مبنی بر حضور رئیس‌جمهوری در نیویورک گزینه‌ای صحیح تر بوده است؛ با توجه به حضور ما در نیویورک، نه تنها ترامپ نتواست به اهداف خود دست یابد و اجماعی علیه ایران شکل دهد، بلکه عکس آن اتفاق افتاد؛ ترامپ نتوانست برنامه‌هایی که علیه کشورمان داشت را اجرا کند. نه در مجمع و نه شورای امنیت.
ارزیابی‌تان از جلسه‌ای که به ریاست رئیس‌جمهوری ایالات متحده آمریکا در شورای امنیت تشکیل شد، چیست؟
- یکی از اتفاقات قابل توجهی که امسال همزمان با سفرهیات ایرانی به نیویورک افتاد، آغاز دوران ریاست دوره‌ای آمریکا بر شورای امنیت بود. با توجه به این موضوع، آمریکایی‌ها طی یک سناریوی تبلیغاتی خیلی عجولانه اعلام کردند که جلسه شورای امنیت را در زمان برگزاری مجمع عمومی سازمان ملل با مدیریت رئیس‌جمهوری این کشور و موضوع جمهوری اسلامی ایران تشکیل خواهند داد. آنها اما بعد از این اعلام، در چند مرحله دستور کار این جلسه را تغییر دادند. با توجه به اینکه اگر موضوع این جلسه اختصاصاً درباره ایران بود، براساس پروتکل‌های شورای امنیت آنها باید از ایران دعوت می‌کردند تا در جلسه حاضر شود. آمریکایی‌ها وقتی دیدند که ممکن است این فرصت در اختیار ایران قرار بگیرد، با توجه به اینکه پایبندی ایران به برجام به آژانس نیز ثابت شده است و همه شرکای ایران نیز بر لزوم اجرای برجام تاکید می‌کنند، احساس کردند که در صورت تشکیل این جلسه با موضوع ایران، آمریکا در انزوایی دیگر قرار می‌گیرد.
از طرف دیگر نیز مجاب کردن همه اعضای شورای امنیت برای پذیرش موضوع ایران به عنوان دستور جلسه این شورا کار آسانی نبود؛ به همین خاطر آنها اقدام به تغییر موضوع جلسه شورای امنیت کردند و آن را از ایران به موضوع خلع سلاح و عدم اشاعه سلاح‌های کشتار جمعی تبدیل نمودند و سپس یک مرحله پایین‌تر آمدند و موضوع جلسه را به صلح و امنیت بین‌الملل و عدم اشاعه تقلیل دادند و هیچ‌جا نیز اعلام نکردند که موضوع ایران در دستور جلسه است. گرچه از سوی رئیس این جلسه که رئیس‌جمهوری آمریکا آن را برعهده داشت، صحبت‌هایی درباره ایران مطرح شد، اما دنیا نتیجه این جلسه را به وضوح مشاهده کرد.
در این جلسه همه ۱۴ عضو دیگر شورای امنیت بر پایبندی ایران به برجام، لزوم اجرای این معاهده چندجانبه و تعدادی نیز بر ضرورت بهره‌مندی ایران از منافع آن تاکید کردند و با آمریکا همراهی نکردند. به گونه‌ای او را تنها گذاشتند و منزوی کردند که در طول تاریخ نمونه آن را سراغ نداریم. بیشتر نخبگان، سیاستمداران و به ویژه تحلیل‌گران رسانه‌ای آمریکای نیز در دیدارهایی که با آقای روحانی داشتند، از اینکه ایالات متحده آمریکا رئیس‌جمهوری در تراز و شان ابرقدرتی مثل آمریکا ندارد، ناراضی بودند و برخی از آنها نیز حتی از عباراتی محترمانه نسبت به آقای ترامپ استفاده نمی‌کردند. همچنین در تاریخ شورای امنیت نیز تا به حال اتفاق نیفتاده که ریاست دوره‌ای بر عهده کشوری باشد که از مهمترین قطعنامه این شورا که ۲۲۳۱ است و اتفاقا به تعبیر غربی‌ها موضوع آن نیز امنیتی است، خارج شود و ضمناً اعضای شورای امنیت و سایر کشورهای دنیا و شرکت‌ها را تهدید کند که اگر قطعنامه شورای امنیت را رعایت کنند، مورد تحریم قرار می‌گیرند! این طنز بزرگی بود که امسال در شورای امنیت شکل گرفت. اینها به هرحال پیروزی‌های دیپلماتیک کشور است و نشان می‌دهد جمهوری اسلامی ایران از نظر گفتمان، منطق وحضور در عرصه‌های بین‌المللی به بلوغی رسیده است که باید قدر آن را بدانیم.
درباره دستور جلسه اخیر شورای امنیت اخباری در رسانه‌ها مطرح شد مبنی به اینکه مخالفت روسیه باعث تغییر دستور جلسه از موضوع ایران به موضوع دیگری شده است؛ آیا چنین موضوعی صحت دارد؟
- اصلاً موضوع ایران در دستور جلسه شورای امنیت نبوده که بخواهد تغییر کند. کشورهای عضو دائم شورای امنیت اختیاراتی دارند و تبعاً در تعیین دستور تاثیرگذارند، اما من اطلاعی درباره درخواست روسیه برای تغییر دستور جلسه از موضوع ایران به موضوعی دیگر ندارم. با این وجود از سخنرانی‌های وزیر خارجه روسیه در جلسه شورای امنیت می‌توان فهمید که روس‌ها مخالف این موضوع بودند. از آنجایی که آمریکایی‌ها نیز مرتباً اظهارات اعضای شورای امنیت به ویژه اعضای اصلی آن را ارزیابی می‌کنند، فکر کنم که اظهارات مطرح شده از سوی مقامات روس دراین باره تاثیرگذار بوده باشد. فرانسه، انگلستان، روسیه و چین به عنوان اعضای دائم در همین جلسه شورای امنیت از برجام به صورت محکمی دفاع کردند، گرچه ممکن است برخی ادعاهایی درباره موضوعات دیگری نیز مطرح کرده باشند، اما در دفاع از برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ همه متفق‌القول بودند؛ در این وضعیت طبیعتاً یک عضو دائم موضوعی بر خلاف تمایلات سایر اعضای دائم را در دستور کار شورا قرار نمی دهد. در مجموع به نظر من، ارزیابی آمریکایی‌ها در این رابطه تاثیرگذار بوده است.
یکی از برنامه‌های هرساله رئیس‌جمهوری در نیویورک حضور در جلساتی با نخبگان آمریکایی است؛ مبنای انتخاب این افراد چیست؟
- هر ساله در آستانه سفر هیات ایرانی به نیویورک تعداد بسیاری از نخبگان عرصه‌های سیاسی و رسانه‌ای نسبت به شنیدن مواضع ایران به ویژه در مورد مسائل مربوط به روابط ایران و آمریکا از زبان رئیس‌جمهوری ابراز تمایل و درخواست‌هایی برای ملاقات مطرح می‌کنند. بر همین مبنا سالانه در ایام برگزاری مجمع عمومی سازمان ملل جلسات بسیاری با حضور وزیر امور خارجه کشورمان در اندیشکده‌ها و مجامع مختلف علمی و دانشگاهی آمریکا برگزار می‌شود، اما تبعاً شنیدن این مسائل از زبان رئیس‌جمهوری مقداری متفاوت است؛ به همین دلیل نیز درخواستها برای دیدار با رئیس‌جمهوری بسیار زیاد است. با توجه به این درخواستها، دفتر نمایندگی ایران در سازمان ملل یک فهرست پیشنهادی در رابطه با جلسات هم‌اندیشی با نخبگان ایالات متحده آماده می‌کند و در اختیار دفتر رئیس‌جمهوری می‌دهد و در نهایت نیز با توجه به برنامه‌های رئیس‌جمهوری، این جلسات برگزار می‌شود. گرایشهای مختلف هم حضور دارند و ترکیب جلسه یکسویه نیست. در این جلسات که به‌صورت خصوصی برگزار می‌شود، فضای گفت‌وگوی باز حاکم است و عمدتاً بنا به درخواست خود نخبگان هیچ رسانه‌ای در آنها حضور ندارد.
علت اینکه رئیس‌جمهوری امسال در جمع ایرانیان مقیم آمریکا برنامه ای نداشتند، چیست؟
- امسال به دلیل فشردگی برنامه‌های رئیس‌جمهوری، فرصت برای این جلسه فراهم نشد. هیات ایرانی شامگاه یکشنبه به نیویورک رسید و بعد از ظهر چهارشنبه به سمت کشور حرکت کرد؛ در واقع دو روز و نیم در نیویورک بودیم که در این مدت نیز ۲۵ برنامه داشتیم؛ ۱۷ دیدار (۱۴ دیدار با سران کشورها و سه دیدار با روسای سازمان‌های بین‌المللی)، سه مصاحبه و نشست خبری، دو سخنرانی در سازمان ملل و همچنین جلساتی با حضور نخبگان و اهالی رسانه آمریکا؛ در نتیجه امسال فرصت انجام برخی برنامه‌ها از جمله دیدار با ایرانیان مقیم را پیدا نکردیم.
امسال چه تعداد درخواست از سوی سران کشورهای دنیا برای ملاقات با رئیس‌جمهوری مطرح شد؟
- امسال تعداد بسیار بیشتری درخواست برای ملاقات با رئیس‌جمهوری مطرح شد؛ البته درخواست‌هایی نیز از سوی ما برای دیدار با سران برخی کشورها مطرح شد که در نهایت ۱۷ دیدار انجام شد. در این بخش، مهمترین موضوعی که مطرح می‌شود، برنامه‌ریزی برای انجام این دیدارها است. البته گاهی نیز امور بر اساس برنامه ریزی و زمانبندی قبلی پیش نمی‌رود؛ مثلا در جریان سفر اخیر، روز دوشنبه به‌عنوان نخستین روز حضور هیات ایرانی در نیویورک برای دیدار آقای مادورا رئیس‌جمهوری ونزوئلا با آقای روحانی تعیین شده بود، تعیین شده بود، اما این دیدار به دلیل تاخیر ایشان در رسیدن به نیویورک به عنوان آخرین برنامه دیدار آقای روحانی در روز چهارشنبه برگزار شد.
پیش از انجام سفر آقای روحانی به نیویورک گمانه‌زنی‌هایی درباره دیدار احتمالی او با ترامپ مطرح شد؛ در این زمینه رئیس‌جمهوری نیز در یکی از سخنرانی‌های خود گفت که ترامپ و دولت آمریکا هر دو هفته یک بار درخواستی برای دیدار و مذاکره با مقامات ایرانی مطرح می‌کنند، اما در ایام حضور آقای روحانی در نیویورک ترامپ نیز مدعی شد که از سوی جمهوری اسلامی ایران درخواستی برای دیدار با او مطرح شده است، آیا این موضوع صحت دارد؟
- خیر؛ همان طور که آقای روحانی در نخستین مصاحبه خود در نیویورک تصریح کردند ایران هیچ درخواستی برای مذاکره با آمریکا مطرح نکرده است. یکی دیگر از مشکلات آقای ترامپ و دولت ایشان آن است که تمرکزی در بیان سیاست‌های خود ندارد؛ مثلا آقای ترامپ زمانی می‌گوید برای مذاکره با ایران هیچ پیش‌شرطی ندارد، اما کمتر از یک ساعت بعد، وزیر خارجه او ۱۲ شرط برای مذاکره با ایران تعیین می‌کند. اظهارات اخیر ترامپ در جلسه شورای امنیت نیز از دیگر مصادیق متمرکز نبودن ترامپ در بیان سیاست‌هایش است؛ آقای ترامپ در نشست اخیر شورای امنیت در جایی از ایران، ترکیه و روسیه به خاطر اقدامات‌شان در سوریه انتقاد می‌کند، اما در جایی دیگر از این سه کشور به دلیل آنکه مانع ایجاد خونریزی و درگیری در ادلب شده‌اند، تشکر می‌کند؛ در نتیجه با توجه به اینگونه بیان متناقض مواضع، خیلی نمی‌توان روی اظهارات مقامات عالی‌رتبه ایالات متحده حساب کرد.
از دیگر نکات قابل توجه در سفر اخیر رئیس‌جمهوری به نیویورک آن بود که در دیدارهای رئیس‌جمهوری با نخبگان رسانه‌ای و سیاسی و همچنین مصاحبه‌های اختصاصی با رسانه‌های خارجی، دیدار روسای جمهور ایران و آمریکا با یکدیگر محور اصلی و ترجیع‌بند مباحث مطرح شده، بود؛ این نشان می‌دهد که این موضوع در افکار عمومی آمریکا خیلی مورد توجه قرار دارد و این دیدار بیشتر از آنکه نیاز ما باشد، نیاز آمریکا است؛ آقای روحانی نیز در سخنرانی خود در مجمع عمومی اعلام کردند که برای گفت‌وگو می‌توان از تریبون سازمان ملل این کار را آغاز کرد و در همان مجمع عمومی، سخنِ یکدیگر را شنید.
آیا امسال در در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل، مواجهه‌ای میان هیات ایرانی و هیات ایالات متحده آمریکا مانند اتفاقی که در سال ۹۴ افتاد و منجر به مواجهه آقای ظریف با آقای اوباما شد، اتفاق افتاد؟
-خیر؛ هیچ مواجهه‌ای در سطح روسای جمهور ایران و آمریکا و هیات‌های آنها صورت نگرفت؛ زمان سخنرانی آقای ترامپ ساعت ۱۰ صبح بود و سخنرانی آقای روحانی حدود ساعت ۲ بعدازظهر بود به همین خاطر هیچ مواجهه‌ای با هم نداشتند. علت مواجهه وزیر خارجه ایران با رئیس‌جمهوری آمریکا که در گذشته اتفاق افتاده بود نیز فضای محدود دسترسی روسای هیاتها در ساختمان سازمان ملل است؛ به دلیل این فضای محدود در خارج از سالن اصلی، رفت‌و آمدهای مقامات بسیار زیاد است و احتمال مواجهه با سران کشورهای مختلف وجود دارد. حتی بسیاری از ملاقات‌های از قبل برنامه‌ریزی نشده میان سران کشورها نیز در صندلی‌هایی که در گوشه و کنار ساختمان سازمان ملل قرار دارد، انجام می‌شود و لزوماً همه ملاقات‌ها و مذاکرات در سالن مذاکره انجام نمی‌شود.
آیا در جریان مجمع عمومی امسال آقای روحانی چنین دیدارها و مذاکراتی داشته‌اند؟
- خیر؛ امسال چنین مذاکره‌هایی انجام نشد؛ اما در سال‌های گذشته مواردی از این دست وجود داشت؛ مثلا یک سال در جریان حضور رئیس‌جمهوری در مجمع عمومی سازمان ملل، یکی از روسای پیشین سازمان ملل یا دبیر کل یونسکو ایشان را در محیط بیرونی سالن اصلی دیدند و از ایشان خواستند تا دقایقی به صحبت بنشینند و دکتر روحانی نیز این درخواستها را پذیرفت.
در جریان دیدارهای امسال آقای روحانی با سران کشورهای مختلف، در تصاویری که از ملاقات مقامات ایران و فرانسه منتشر شد، روسای جمهور دو کشور در اتاقی کوچک که شباهتی به اتاق ملاقات نداشت، روبه‌روی هم نشسته و در حال گفت‌وگو بودند؛ آیا حضور در چنین اتاقی بر اساس پیش‌بینی قبلی انجام شده است؟
- با توجه به فشرده بودن برنامه‌های هیات‌های مختلف در مجمع عمومی سازمان ملل گاهی اوقات به لحاظ امنیتی امکان تردد چند باره میان هتل محل اقامت روسای جمهور و ساختمان سازمان ملل وجود ندارد. لذا محل ملاقات در برابر محتوای آن چندان اصالتی ندارد. امسال نیز به دلیل آنکه در روز مقرر برای دیدار با رئیس‌جمهوری فرانسه، آقای روحانی در سازمان ملل یک برنامه دیگر داشتند، این دیدار در دفتر نمایندگی فرانسه در سازمان ملل انجام شد، اما دیدار سال گذشته در هتل انجام شد.
بعد از این دیدار، ویدئویی از لحظه مصافحه روسای جمهور دو کشور منتشر شد که انتقاد عده‌ای در داخل را به همراه داشت؛ این منتقدان گفتند که چرا رئیس‌جمهوری در پاسخ به جملاتی که مکرون رئیس‌جمهوری فرانسه به زبان آورده، فقط لبخند زده است؛ پاسخ شما به این انتقادات چیست؟
- ایجاد شایعاتی از این دست از فاصله ۱۰ هزار کیلومتری کار بسیار ساده‌ای است با این وجود در پاسخ به انتقادات مطرح شده باید بگویم که میان آقای روحانی و مکرون رابطه جدی اما بسیار صمیمانه‌ای برقرار است؛ رئیس‌جمهوری نیز به شوخی پاسخ دادند و سریع وارد جلسه شدیم.
از دیگر حواشی مربوط به دیدار اخیر روسای جمهور ایران و فرانسه در نیویورک، انتشار تصویری از اتاق مذاکره روسای جمهور بود که در مقابل هیات فرانسوی کاغذ و پوشه‌های بسیاری قرار داشت، اما در مقابل هیات ایرانی تنها یک کاغذ یادداشت قرار گرفته بود. اظهارات منتقدان در این زمینه است که جمهوری اسلامی ایران بر خلاف فرانسه که با اسناد و مدارک بسیاری در جلسه مذاکره حضور یافته بود، هیچ برنامه‌ای برای این مذاکره نداشته است؛ لطفاً در این باره نیز توضیحاتی ارائه دهید.
هیچ کشوری در مذاکراتی در سطح روسای جمهور است با پوشه های متعدد وارد محل مذاکره نمی‌شود و این گونه نیست که هر کشوری که پوشه و زونکن بیشتری همراه با خود به جلسه مذاکره ببرد، دستش پُرتر و منطق او قوی‌تر است
- آنچه که در مذاکرات سران کشورها انجام می‌شود، این گونه نیست که هیاتها با خود پوشه و زونکن و اسناد و مدارک ببرند؛ چرا که در مذاکرات در سطح سران کشورها، محورهای گفت‌وگو نیز محدود و از پیش تعیین شده بوده و این مقامات در ذهن خود مواضع کشورشان را دارند و حداکثر اقدامی که سران کشورها ممکن است در مذاکرات دو و چند جانبه انجام دهند، آن است که نکاتی را در کارت‌های مذاکره که روبروی آنها قرار می‌گیرد، یادداشت می‌کنند. بسیاری از اوقات روسای جمهور بدون نگاه به هر گونه یادداشتی با یکدیگر مذاکره می‌کنند. پیش از مذاکرات سران کشورها، هیات‌های کارشناسی آنها صحبت‌های لازم و اسناد مربوطه را رد و بدل می‌کنند و در مذاکره نهایی معمولاً مسائلی کلی از جمله روابط دو جانبه، مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی میان سران مطرح می‌شود.
هیچ کشوری در مذاکراتی در سطح روسای جمهور است با پوشه های متعدد وارد محل مذاکره نمی‌شود و این گونه نیست که هر کشوری که پوشه و زونکن بیشتری همراه با خود به جلسه مذاکره ببرد، دستش پُرتر و منطق او قوی‌تر است. در جریان دیدار اخیر آقایان روحانی و مکرون با یکدیگر نیز با توجه به اینکه محل مذاکره، دفتر نمایندگی فرانسه در نیویورک بود، اسناد و مدارکی که در جلوی هیات فرانسوی قرار داشت، مربوط به اسناد خود این دفتر بود و هیچ ارتباطی به مذاکره روسای جمهور دو کشور هم نداشت. آقای مکرون هم به پوشه ای مراجعه نکرد و اتفاقا فقط یک برگه یادداشت داشت که گاهی روی آن یادداشت می نوشت. پس هیچ کدام از این پوشه‌ها را نیز جمهوری اسلامی ایران به آنها نداده بود.
بعد از سخنرانی رئیس‌جمهوری در مجمع عمومی سازمان ملل، تصاویری در فضای مجازی منتشر شد که نشان می‌داد هنگام سخنرانی آقای روحانی نمایندگان بسیاری از کشورها در جایگاه خود حضور نداشتند و به نوعی صندلی‌های سازمان ملل خالی بود. آیا این ادعا را تایید می‌کنید؟
- خیر؛ متاسفانه وضعیت فضای مجازی به گونه‌ای شده است که گاهی احساس می‌کنیم برخی به جای رفتار حرفه‌ای، عجولانه، و یا در نگاه بدبینانه از روی نفرت و نگاه منفی اقدام به تولید مطالب و محتوا مختلف می‌کنند؛ تصاویر بسیاری از طریق رسانه‌های دنیا و ایران از سخنرانی امسال رئیس‌جمهوری در مجمع عمومی سازمان ملل منتشر شده است که می‌تواند این ادعا را رد کند، با این وجود من توضیحاتی درباره شرایط سخنرانی سران کشورهای مختلف در مجمع عمومی سازمان ملل ارائه می‌دهم؛ مجموعه و تعداد سخنرانی نمایندگان کشورهای مختلف در سازمان ملل بسیار طولانی است و هر کدام از سران کشورها حدود بیست دقیقه تا نیم ساعت فرصت برای خود قائل می شوند تا پشت تریبون سازمان ملل قرار بگیرند و سخنرانی خود را انجام دهند. سخنرانی‌ها نیز بر اساس سطح نمایندگان کشورها زمانبندی می‌شود. بر اساس این زمانبندی، ابتدا روسای جمهور و نخست وزیران کشور ها سخنرانی خود را انجام می‌دهند و سپس نوبت به وزرای خارجه و سطوح دیگر می‌رسد. طولانی بودن زمان سخنرانی در مجمع عمومی به گونه‌ای است که حتی طی روزهای اخیر نیز شاهد انجام سخنرانی‌هایی از سوی سران کشورهای مختلف در سطوح وزرای خارجه بوده‌ایم. طبیعتاً حجم بسیار فراوان سخنرانی‌ها باعث می‌شود که صندلی‌های مربوط به کشورها همیشه پُر نباشد.
ما جدالی درباره تعداد افراد حاضر در جلسه مجمع عمومی سازمان ملل هنگام سخنرانی رئیس‌جمهوری نداریم؛ پر یا خالی بودن صندلی‌های کشورها هنگام سخنرانی سران سایر کشورها الزاما به معنی توجه یا عدم توجه نیست. هنگام سخنرانی ترامپ یکی از اعضای نمایندگی ما حاضر بود و هنگام سخنرانی دکتر روحانی هم چند نفر از نمایندگی امریکا در سازمان ملل بودند.هیاتها معمولا دیدارها و جلسات فشرده مختلفی دارند که باید به آنها رسیدگی کنند و لذا ممکن است هنگام سخنرانی سران دیگر، در جلسات دوجانبه خود حاضر باشند. بر اساس تجربیاتی که طی سال‌های مختلف از حضور در سازمان‌های بین‌المللی کسب کرده‌ام، می‌گویم که خارجی‌ها به‌ویژه دیپلمات‌ها و بالاخص کارمندان بخشهای مختلف سازمان ملل با این مسایل بسیار عادی برخورد می کنند. متاسفانه زمان سخنرانی‌های رئیس‌جمهوری اسلامی ایران نیز که توسط دبیرخانه معلوم می شود، هر ساله حدود ظهر است. اما در نهایت مهم آنست که در سخنرانی رئیس‌جمهوری، بیانات ایشان از موضع محکم و منطقی مطرح شد و البته بر اساس آن و طبق اصولی، باب گفت‌وگو بسته نماند.
علت آنکه حین سخنرانی رئیس‌جمهوری ایالات متحده، اکثر صندلی‌های سازمان ملل پُر بودند چیست؟
- دلایل مختلفی دارد، از جمله سیاسی. اما سخنرانی رئیس‌جمهوری آمریکا هر سال در روند مراسم افتتاحیه مجمع حدود ۱۰ صبح انجام می‌شود و معمولاً نیز در مراسم افتتاحیه، نمایندگان همه کشورها در جایگاه خود حضور دارند.
سخنرانی رئیس‌جمهوری در مجمع عمومی سازمان ملل در داخل تمجیدهایی را به همراه داشت، چه کسانی متن این سخنرانی را تهیه کردند؟
- نگارش متن سخنرانی کار گروهی در دفتر رئیس‌جمهوری است؛ ما یک تیم هستیم و معمولاً هر کدام متنی برای سخنرانی‌ها پییشنهاد می‌دهیم و در نهایت و پس از بررسی‌های فراوان و انجام چکش‌کاری‌های لازم، متنی به عنوان متن نهایی از سوی رئیس‌جمهوری انتخاب می‌شود. البته در تهیه این متن ها از نظرات نخبگان و اساتید دانشگاه و صاحب‌نظران در حوزه‌های مختلف علوم سیاسی، حقوق، جامعه‌شناسی و ... استفاده می‌شود. که از همین طریق از آنها تشکر می کنم. پس از آنکه متن نهایی و از سوی رئیس‌جمهوری انتخاب می‌شود نیز ممکن است تا زمان قرائت آن از سوی رئیس‌جمهوری بنا به ملاحظات مختلف، تغییراتی در آن اعمال شود.
با وجود آنکه تعداد بسیاری از متن سخنرانی رئیس‌جمهوری در مجمع عمومی سازمان ملل تمجید کردند، اما تعدادی نیز نسبت به آن انتقاداتی داشتند و انتقادات‌شان در این زمینه بود که چرا رئیس‌جمهوری در سخنرانی خود حرفی از مسائل داخلی و مشکلاتی که کشور امروز با آن مواجه است، به زبان نیاورد؛ پاسخ شما به این افراد چیست؟
- ضرب‌المثلی در فارسی است مبنی بر اینکه «هر سخن جایی و هر نکته مکانی دارد». ما نیز باید در مجمع عمومی سازمان ملل حرفی برای زبان بیاوریم که مناسب آنجاست؛ در مجمع عمومی سازمان ملل کشورها مواضع خود نسبت به تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی را مطرح می‌کنند و فکر نمی‌کنم که مقام ارشد کشوری در سخنرانی خود در مجمع عمومی حرفی از مسائل سیاسی و احیانا مشکلات داخلی‌اش بر زبان آورده باشد. اینکه از رئیس‌جمهوری بخواهیم مسائل داخلی را در یک مجمع بین‌المللی موضوع بحث قرار دهد، اقدام شایسته و صحیحی نیست.
در سال‌های قبل معمولاً رئیس‌جمهوری در آستانه سفر به نیویورک، دیداری با مقام معظم رهبری در این باره انجام می‌دادند و گاهی خبری نیز می شد؛ آیا پیش از سفر اخیر نیز این دیدار انجام شد؟
- دیدارهای رئیس‌جمهوری با رهبر معظم انقلاب طبق برنامه منظم هفتگی یا حسب موضوع، اما مداوم و مستقیم انجام می‌شود. در موضوعات مهم و مناسبت‌های مختلف رئیس‌جمهوری با ایشان صحبت می‌کند. و لذا درباره سفر به نیویورک نیز ممکن است صحبت شده باشد. طبعا ضرورتی هم به انتشار خبر از تمام این جلسات نیست. کما اینکه روزانه دیدارهای بسیاری در سطوح مختلف مقامات انجام می‌شود که خبر آن به هیچ وجه در رسانه‌ها منعکس نمی شود.
اگر بخواهید به دستاورهایی که سفر اخیر رئیس‌جمهوری به نیویورک داشته است، اشاره کنید، به چه مواردی اشاره می‌کنید؟
- قطعاً بسیاری از مسائلی که در مذاکرات مطرح می‌شود، در اخبار منتشر نمی‌شود. شاید مهمترین موضوعی که بتوان به آن اشاره کرد، آنست که در سفر اخیر، رئیس‌جمهوری با ۷ تن از سران کشورهای اروپایی دیدار دو جانبه مستقیم داشت که طی آنها همه این کشورها تاکید و اصرار داشتند که برجام به شکل کامل انجام شود؛ هر ۷ کشور رویکرد آمریکا را رد می‌کردند، گرچه ممکن است برخی کشورها در موضوعاتی با ما اختلاف نظر داشته باشند، اما همه یک‌صدا از برجام حمایت کردند؛ حتی یکی از سران کشورهای اروپایی در جلسه گفت که در طول تاریخ سابقه نداشته که اروپا به صورت منسجم و یکپارچه درباره یک پرونده بین‌المللی روبروی آمریکا بایستد و موضعی متفاوت بگیرد؛ او بلافاصله اضافه کرد که این موضوع به کنار، بلکه در طول تاریخ اصلا سابقه نداشته که اتحادیه اروپا در کنار چین و روسیه، در برابر آمریکا بایستند. و این یکی از دلایل استحکام و کارامدی برجام و نیز توانمندی دیپلماتهای مذاکره کننده ماست.
واقعیت‌ها عمدتاً در همین جلسات گفته می‌شود، ولی الزاما خبری و منتشر نمی‌شود. آنچه که به عنوان نکته‌ی دیگری از سفر اخیر می‌توان به آن اشاره کرد وجود این واقعیت است که به لطف خدا نظام و کشور ما در حضور در مجامع بین‌المللی و دیپلماتیک به یک بلوغ، مهارت و تبحر خاصی رسیده و این یک دستاورد بزرگ ملی است که باید مورد احترام و توجه قرار بگیرد؛ اینها جزو مولفه‌های مهم در قدرت ملی ماست. در این سفر همچنین به موضوعاتی از جمله سوریه و یمن پرداخته شد و اتفاقا بسیاری از مقاماتی که با آنها ملاقات داشتیم، اذعان داشتند که امروز همان مسیری که جمهوری اسلامی ایران در سال‌های گذشته پیش‌بینی کرده بود در حال طی شدن است. راه حل یمن، راه حلی سیاسی است و درباره سوریه نیز راه حل نه اقدام نظامی، بلکه سیاسی است. امروز مشاهده می‌کنیم که سازوکار آستانه و ژنو در حال نزدیک شدن به همدیگر هستند، و شاید بیشتر این سازوکار ژنو است که در حال نزدیک شدن به آستانه است.
نتیجه سفر نشان داد که آمریکا در جریان حضور ما در سازمان ملل به انزوای دوباره رسید. همچنین جلسه‌ای که با حضور خانم موگرینی به عنوان نماینده عالی اتحادیه اروپایی و وزرای خارجه کشورهای ۱+۴ و ایران برگزار شد، از اهمیت بسیار بالایی برخوردار بود؛ این جلسه در شبی برگزار شد که فردای آن قرار بود ترامپ در مجمع عمومی سازمان ملل سخنرانی کند. بعد از ۲۳ تیر ۱۳۹۴ (۱۴ جولای ۲۰۱۵) که برجام به تصویب رسید و خانم موگرینی و آقای ظریف به میان خبرنگاران آمدند و یک بیانیه مشترک قرائت کردند دوشنبه هفته گذشته(۲ مهر ۹۷) در نیویورک این دو نفر برای نخستین بار در کنار هم قرار گرفتند و یک بیانیه واحد را قرائت کردند؛ در این بیانیه همان حرفی که آقای روحانی بعد از خروج آمریکا از برجام در مصاحبه تلویزیونی خود انجام دادند، تکرار شد و برجام بدون آمریکا شکل گرفت و کل کشورهای عضو برجام اعلام کردند که به تعهدات خود عمل خواهند کرد و یک مکانیزم مالی برای صادرات و واردات کالاها به‌ویژه در حوزه‌های نفت، میعانات و محصولات پتروشیمی ایجاد خواهند کرد. امروز مهم آن است که این مکانیزم تا ابتدای نوامبر میان بانک مرکزی ما و نهادهای مالی اروپا برقرار و اجرایی شود. این بیانیه محکم در آستانه سخنرانی آقای ترامپ و جلسه شورای امنیت پیامی قوی از سوی دنیا درباره برجام بود و آمریکا را تنها گذاشت. به نظر من به همین دلیل نیز آقای ترامپ در سخنرانی خود، به همه کشورها به جز عربستان، اسرائیل و اردن حمله شدیدی کرد که این خود گویای واقعیتی از نتایج سفر رئیس‌جمهوریی به نیویورک بود.
با توجه به اینکه در حال حاضر دو وزارتخانه دولت (کار و اقتصاد) توسط سرپرست اداره می‌شوند و همچنین با توجه به ابلاغ آئین‌نامه اجرایی قانون منع به کارگیری بازنشستگان، آیا این احتمال وجود دارد که برای این وزارت‌خانه‌ها، افرادی از میان جوانان به مجلس معرفی شوند؟
- آقای روحانی تمایل بسیاری برای معرفی فردی جوان به عنوان وزرای پیشنهادی به مجلس دارند و در این زمینه نیز با افراد بسیاری گفت‌وگو کرده‌اند و به زودی وزرای پیشنهادی به مجلس معرفی خواهند شد. با اجرای قانون منع به کارگیری بازنشستگان دولت در مجموع نفع بسیاری می‌برد، گرچه ممکن است با وجود الزام تغییر مثلا نیمی از استانداران کشور، دولت در کوتاه مدت آسیبی جدی از این موضوع ببیند، اما در مجموع این اقدام موجب روی کار آمدن نسل جدیدی از مدیران جوان و با انگیزه در کشور می‌شود. معرفی آقای جهرمی به مجلس و عملکرد ایشان تجربه‌ای موفق بوده که این تجربه قطعاً می‌تواند تکرار شود.
اخیراً با انتشار ویدئوهایی از وزیر بهداشت در فضای مجازی برخی حواشی درباره آقای قاضی‌زاده هاشمی ایجاد شده است؛ به عنوان سوال آخر نظر شما در این‌باره چیست؟
برخی در فضای مجازی از وزیر بهداشت به عنوان وزیر لاکچری یاد می‌کنند! حال آنکه وزیر اشرافی در اتاقش زیر کولر گازی می نشیند، در گرما به روستاها و بخشهای خوزستان نمی رود.
- اگر بنای کسی بر ایجاد حاشیه باشد، از هر صحبت و سخنرانی می‌توان یک حاشیه ایجاد کرد. و اگر یک رسانه، نهاد مخالفت با دولت یا وزیری شود، با تکنیکهای رسانه ای می تواند حتی حقیقت را ۱۸۰ درجه وارونه جلوه دهد. این قدرت رسانه را متاسفانه ما بیشتر در جهت منفی بکار می گیریم. شاید در میان وزرا، روحیه مردم محور و انسان‌دوستانه‌ای که در آقای قاضی زاده هاشمی می‌شناسم برجسته تر باشد؛ او واقعاً به پیگیری امور مربوط به مردم و رسیدگی به وضع بهداشت و درمان و موضوعاتی که چه بسا کمتر کسی تاکنون به آنها توجه کرده است، توجه دارد؛ آقای قاضی‌زاده هاشمی همان فردی بود که پس از ماجرای منا و آن شرایط سخت سیاسی و احساسی، سریعاً به عربستان رفت و امور را مدیریت کرد. ایشان مرتبا به شهرها و روستاها سرکشی می کند و شاید در این زمینه رکورد دار دولت باشد. همین در روزهای گذشته به مدت بیش از ۴ روز در نقاط مختلف خوزستان بوده و این در حالی است که برخی در فضای مجازی از او به عنوان وزیر لاکچری یاد می‌کنند! حال آنکه وزیر اشرافی در اتاقش زیر کولر گازی می نشیند، در گرما به روستاها و بخشهای خوزستان نمی رود. انتقاد بر هر عملکردی وارد است اما اگر همراه انصاف نباشد، تخریب تلقی می شود و این پذیرفتنی نیست.
