قاب جادویی تلویزیون دهه‌های بسیار زیادی است که به عضوی جدانشدنی در بین خانواده‌ها تبدیل شده و در استان کوچک ایلام نیز تماشای برنامه‌های تلویزیون یکی از سرگرمی‌های مردم این دیار است.
با راه‌اندازی شبکه محلی ایلام، مردم از طیف‌های مختلف به ویژه بزرگسالان و ساکنان مناطق روستایی بیننده ثابت برنامه‌های سیما شدند چرا که در قالب برنامه‌های بومی محلی، دوباره زندگی‌های سنتی برای آنان تجدید خاطره شد و نسل‌های جدید نیز به نوعی با زندگی‌های قدیمی آبا و اجدادی آشنا شدند به همین دلیل استقبال کم نظیر مردم از برنامه‌های محلی سیمای ایلام به تدریج باعث افزایش کیفی برنامه‌های این شبکه شد.
پیشینه تلویزیون در ایلام
نخستین فرستنده تلویزیونی در نیمه دوم سال ۱۳۵۲ با قدرت یک کیلو وات در ایستگاه نخجیر ایلام افتتاح شد که این فرستنده شهرهای ایلام، مهران و صالح‌آباد را تحت پوشش شبکه اول قرار می‌داد و چند ماه بعد شبکه دوم نیز در این ایستگاه تقویت شد.
تلویزیون ایلام تا سال ۶۴ وامدار برنامه‌های استان کرمانشاه بود و با استفاده از ایستگاه فرستنده کرمانشاه صبح روزهای جمعه اقدام به بازپخش برنامه‌های این استان می‌کرد اما از سال ۶۴ به بعد با ۲ ساعت پخش برنامه در هفته از شبکه استانی کرمانشاه منفک و مستقل شد.
سال ۱۳۶۲ برای اولین بار تولید برنامه‌های رادیویی در این مرکز تجربه شد و سپس با قبول تعهد تولید ۳۰۰ ساعت برنامه در سال ۱۳۶۵ حیات خود را در زمینه برنامه‌سازی مؤثر و با در نظر داشتن اهداف و موضوعات مشخص آغاز کرد. در همین سال مقدمات استقلال مرکز با همکاری مرکز کرمانشاه فراهم شد و در نهایت در سال ۱۳۶۵- ۱۳۶۴ به صورت مرکزی کاملاً مستقل درآمد.
نخستین استودیوی سیمای مرکز ایلام در سال ۱۳۷۱ به‌طور موقت راه‌اندازی شد اما اخبار سیما به صورت ضبطی در محل استودیوی رادیو پخش می‌شد و درهمان سال تولید و پخش برنامه‌های تلویزیونی برای شبکه محلی به میزان سه ساعت در هفته شروع شد.
با توجه به قابلیت‌ها، نیازها و درخواست مردم عملیات راه‌اندازی پروژه ساختمانی شبکه استانی صدا و سیمای مرکز ایلام در سال ۱۳۷۲ آغاز و پس از سه سال تلاش در سال ۱۳۷۵ ساختمان جدید مرکز با مساحتی بالغ بر ۹ هزار و ۴۰۰ متر مربع زیربنا در زمینی به مساحت ۴۰ هزار مترمربع ساخته شد.
هم‌زمان با سفر مرحوم هاشمی رفسنجانی رئیس جمهور وقت و با حضور علی لاریجانی رئیس وقت سازمان صدا و سیما به بهره‌برداری رسید و در نهایت شبکه استانی سیمای ایلام، در تاریخ ۹ تیر ۱۳۸۳ با حضور عزت الله ضرغامی (رئیس آن زمان سازمان صدا و سیما) در شهر ایلام افتتاح رسمی شد و از تیر ١٣٩٦ پخش برنامه‌های سیمای مرکز ایلام به ٢٤ ساعت رسیده است.
اولین برنامه‌های محلی تولید شده در شبکه استانی ایلام بعد از شروع رسمی فعالیت، ۲ برنامه پرمخاطب خومانی بنور و هزارپیشه بود که خومانی‌بنور برنامه‌ای با محتوای مطالبه گرایانه از سوی مردم بود که توسط تهیه‌کنندگان این برنامه مشکلات و خواسته‌های مردم از مسئولان و دستگاه‌های اداری پیگیری می‌شد و هزارپیشه نیز یک برنامه جُنگ شبانه طنز با گویش و پوشش محلی بود.
از سال ۱۳۸۱ شبکه استانی ایلام به طور رسمی فعالیت گسترده خود را آغاز کرد و از سال ۹۶ نیز پخش برنامه‌های این شبکه ۲۴ ساعته شده است و برنامه‌های تولیدی این شبکه برای مخاطبان در طول شبانه روز بازپخش می‌شود و همچنین مخاطبان از اقصی نقاط ایران و دنیا بر بستر ماهواره امکان دیدن برنامه‌های سیمای ایلام را دارند.
بعد از شروع فعالیت رسمی شبکه ایلام، از سوی سازمان صدا و سیما تعهداتی در خصوص تولید برنامه‌های محلی برای مرکز ایلام تعریف شد و این شبکه استانی روزانه تعهد تولید چهار ساعت برنامه محلی دارد و در کنار برنامه‌های محلی تولیدات با زبان رسمی و برنامه‌های تامینی و بازپخشی مثل سریال و مستند و فیلم‌های سینمایی برای مخاطبان پخش می‌کند.
روزگاری صدا و سیمای مرکز ایلام آرزوی حضور در یک جشنواره داشت و کسب جایزه را یک رویای دست نیافتنی می‌دانست اما به لطف تولیدکنندگان خلاق و توانمند و نیروهای مستعد در سال‌های اخیر به کرات موفق به کسب جوایز متعددی از جشنواره های معتبر داخلی شده است.
حتی برخی مستندهای شاخص تولید این استان که توسط مستندسازانی چون فتح الله امیری و مهدی نورمحمدی ساخته شده است درجشنواره‌های شاخص جهانی درخشیده‌اند و جوایز و عناوین زیادی را برای استان و صدا و سیمای مرکز ایلام کسب کرده‌اند.
دیگر اکنون کسب جایزه برای مرکز ایلام یک رویا نیست بلکه با شرکت در هر جشنواره‌ای، تولیدات ارزشمند یا نیروهای مستعد صدا و سیمای مرکز ایلام جزو برگزیدگان و دریافت کنندگان جوایز هستند و حضور آنها جلوه‌ای خاص به جشنواره‌ها بخشیده است.
میلیون ها کورد زبان بیننده شبکه استان ایلام هستند
قائم مقام صدا وسیمای مرکز ایلام گفت: مخاطبان صدا و سیمای مرکز ایلام تنها به حوزه ایلام معطوف نمی‌شود بلکه علاوه بر استان‌های همجوار از کشور عراق نیز تعداد زیادی از مخاطبان کورد زبان بیننده همیشگی برنامه‌های سیمای مرکز ایلام هستند.
توفیق عقابی افزود: با توجه به اینکه برنامه‌های سیمای ایلام از طریق ماهواره برای همه مخاطبان حتی خارج از استان نیز قابل دریافت است، شبکه ایلام در نقاط مختلف کشور به ویژه مناطق کوردنشین ایران از جمله کردستان، لرستان، خوزستان، کرمانشاه و استان های کورد زبان عراق که به گویش کوردی فیلی تسلط دارند و کوردهای ساکن در دیگر کشورهای جهان بیننده دارد و بسیاری از این بینندگان تعامل مداوم با شبکه ایلام دارند.
وی افزود: بیش از ۲ و نیم میلیون نفر از مجموع این مناطق با احتساب مردم استان ایلام بیننده پر و پا قرص شبکه استانی ایلام هستند و برنامه‌های محلی این شبکه مورد علاقه و وفاق بیشتر بینندگان است و سیمای ایلام ارتباطی تنگاتنگ با شبکه الاشراق عراق دارد که عمده برنامه‌های این شبکه به زبان کوردی فیلی است.
استقبال بینندگان از برنامه های محلی ایلام بی نظیر است
عقابی یادآور شد: شبکه ایلام در تهیه و پخش برنامه‌های گروه الف و ب ( برنامه‌های فاخر قابل پخش در شبکه‌های سراسری)، دال ( برنامه‌های روتین با گویش محلی یا زبان معیار فارسی) و جیم ( برنامه‌های تامینی و بازپخشی) فعالیت مستمر دارد.
وی اضافه کرد: برنامه خومانی بنور که با گویش محلی پخش می‌شد با اقبال عمومی مردم مواجه شد چرا که این برنامه با زبان کوردی مشکلات مردم را شفاف با حضور خود مسئولان مطرح می‌کرد و این اقبال عمومی باعث تداوم پخش این برنامه به صورت مستمر شده است و برای سال جاری نیز در حال تولید یک برنامه به نام سرزده هستیم که به طور ناگهانی از ادارات مختلف سرکشی و با مراجعان آن ادارات با حضور مسئولان آن نهاد پیگیری می‌شود.
وی افزود: جنگ‌های طنز شبانه با لباس و گویش محلی به سبک‌های متنوع مهمان هرشب مردم بود و استقبال عموم مردم از این برنامه و هنرمندان آن باعث تداوم ساخت آن به شیوه‌های گوناگون شده و همچنان از برنامه‌های مورد علاقه بینندگان است.
عقابی گفت: در راستای برقراری عدالت رسانه‌ای برنامه‌های متعددی نیز در شهرستان‌های مختلف استان ایلام با لهجه و پوشش محلی آن منطقه و با مشارکت هنرمندان شاخص هر شهرستان و به کرات تولید و پخش شده است و این روند ادامه دارد که در این برنامه‌ها آداب، سنن، رسوم، قابلیت‌ها و ظرفیت‌ها، هنر، نقاط دیدنی، گردشگری و مذهبی هر منطقه به مخاطبان معرفی می‌شود.
وی اظهار داشت: در حال حاضر برنامه‌های ریوار (برنامه‌ای با موضوع پرداختن به مسائل روستا)، خومانی بنور و جنگ شبانه، بنه مال(برنامه‌ای با محتوای خانوادگی که بخشی از آن با زبان فارسی تولید می‌شود) از شاخص‌ترین برنامه‌های محلی شبکه استانی ایلام است که در طول مدت فعالیت شبانه‌روزی سیمای ایلام در برابر دیدگان مخاطبان تلوزیون استانی ایلام قرار می‌گیرد.
وی اضافه کرد: سیمای مرکز ایلام در سال‌های اخیر در زمینه تولید سریال‌های محلی به توفیق‌های زیادی دست یافته است که در این مورد می‌توان به سریال‌های پربیننده برا و بش، قال و قواله، گنجی خان، هوز کشمات و خیال ژیان اشاره کرد که هرکدام از این سریال‌ها توانستند بجز بینندگان هم استانی، در بین مخاطبان کردزبان سایر مناطق ایران و کشور عراق و دیگر نقاط دنیا از طرفداران زیادی برخودار شود و این موضوع بیانگر موفقیت استان ایلام در زمینه تولید سریال است.
در جامعه سنتی ایلام، قاطبه مردم جذب سنن و آداب و رسوم اصیل خود می‌شوند و با توجه به تغیر سبک زندگی‌ها در قالب برنامه‌های سیما می‌توانند رسوم و زندگی قدیمی و سنتی استان را مشاهده کنند و هم خاطرات کهنه برای افراد کهنسال زنده می‌شود و هم نسل‌های جدید با شیوه‌های زندگی سنتی اجدادی خود آشنایی پیدا می‌کنند و خورده فرهنگ‌های بومی از فراموشی حفظ می‌شود.
مشکلات فراروی سیمای ایلام
قائم مقام صدا و سیمای مرکز ایلام یادآور شد: استان ایلام از لحاظ هنرمند در زمینه تئاتر و بازیگری فقیر است و سریال‌های تولیدی این خطه محدود به چند بازیگر شده و چهره جدید در حوزه بازیگری در ایلام کم است.
وی توضیح داد: اما نکته قابل ذکر اینکه استان ایلام دارای هنرمندان مستعد و قابلی در زمینه بازیگری است که عمده این افراد به جای گویش محلی به بازی با زبان معیار فارسی گرایش دارند که در سریال‌های محلی گویش فارسی مورد اقبال عموم نیست.
وی گفت: یکی دیگر از معضلات برنامه‌های تولیدی ایلام به ویژه در زمینه ساخت سریال کمبود فیلمنامه نویس با ایده‌های نو اما عامه‌پسند است و در حوزه سناریو نویسی نیز با مشکل مواجه هستیم و عمده فیلمنامه نویسان یا بازیگران مستعد ایلام جذب سازمان در تهران می‌شوند.
کمبود اعتبار معضل مهم صدا و سیمای ایلام است
عقابی یادآور شد: یکی دیگر از مشکلات شبکه استانی ایلام کمبود شدید اعتبار است و با توجه به اندک بودن بودجه داخلی مرکز، نیاز است استانداری و مسئولان توزیع اعتبارهای استان بخشی از هزینه‌های مالی صدا و سیمای مرکز ایلام را که صرف تولید برنامه و سریال می‌شود، تامین کنند.
وی گفت: سیمای مرکز ایلام توان تولید بیش از یک سریال را در طول سال دارد اما به علت محدودیت‌های مالی تنها تولید یک سریال برای سیمای مرکز ایلام امکان‌پذیر است و همچنین بروز رسانی تجهیزات زیرساختی، سخت و نرم افزاری همگام با تجهیزات نوین جهانی یا استان‌های برخودار برای تولید بهتر و کیفی‌تر تولیدات فاخر از دیگر نیازهای صدا و سیمای مرکز ایلام است.
عقابی تاکید کرد: استان ایلام در حوزه‌های مختلف چون گردشگری، طبیعت، دفاع مقدس، گستره نوار مرزی، آداب وسنن، بازی‌های بومی و محلی، ... دارای پتانسیل‌های زیاد و ناشناخته‌ای است که در قالب تولیدات سیما بیشتر مورد توجه و معرفی عام قرار می‌گیرند ولی به علت کمبود اعتبارات مالی امکان پرداختن جامع به این ظرفیت‌ها برای مرکز ایلام میسر نیست.
وی اظهار داشت: طبق بخشنامه‌های قانونی ادارات موظف هستند یک درصد از اعتبارات خود را برای تولید برنامه‌هایی با محتوای فرهنگی به صدا و سیما اختصاص دهند اما معمولا ادارات مایل به تمکین اختصاص درصدی از اعتبارات خود به مرکز ایلام نیستند.
وی اضافه کرد: داشته‌ها و خورده فرهنگ‌های محلی استان ایلام در قالب سریال و تولیدات بومی قابل معرفی هستند که با کمبود اعتبارات و بودجه امکان تهیه این گونه برنامه‌ها برای سیمای مرکز ایلام زیاد نیست.
قائم مقام صدا و سیمای مرکز ایلام افزود: قرابت‌های نزدیک فرهنگی، مذهبی، قومی مردم استان ایلام با استان‌های کورد زبان عراق که با گویش کوردی فیلی صحبت می‌کنند و استقبال بی‌نظیر آنها از تولیدات محلی شبکه ایلام، یک فرصت و مزیت است که سیمای مرکز ایلام در صورت حمایت مالی مسئولان می‌تواند با توجه به ظرفیت‌ها و توانمندی‌های خود آن را به خوبی انجام دهد.
وی در مورد اینکه چرا برنامه‌های ایلام به لهجه کردی فیلی تولید و پخش می‌شود، یادآور شد: با توجه به اینکه قاطبه بینندگان شبکه ایلام در داخل استان و دیگر استان‌های کشور و به ویژه کشور عراق کورد فیلی هستند برنامه‌های سیما به این گویش تولید می‌شود کما اینکه در دل برنامه‌های تولیدی از لهجه‌های دیگر نقاط استان چون لری، لکی و عربی هم استفاده می‌شود.
سریال‌های تولید سیمای ایلام ۹۱ درصد بیننده دارند
طبق آمار مستند از واحد آمار و پژوهش صدا و سیمای مرکز ایلام، ۹۱ درصد ببینندگان از سریال‌های تولید این شبکه استقبال کرده‌اند.
سیمای مرکز ایلام در سال های اخیر همواره جزو ۱۰ مرکز برتر کشور در زمینه تولید آثار فاخر استانی، ملی و حتی بین‌المللی بوده است.
در داخل استان ۷۶ درصد و در خارج از استان افزون بر ۸۰ درصد برنامه‌های شبکه استانی ایلام مخاطب و ببینده عام دارد.
از این تعداد ببینده، تولیدات سیمای مرکز ایلام مورد رضایت افزون بر ۸۵ درصد از آنها قرار گرفته است.
این آمار توسط مرکز آمار و پژوهش‌های سیمای ایلام و به صورت میدانی و تصادفی از مردم پرسش شده است.
