استاد اقتصاد دانشگاه تهران: ما جامعه را با فرستادن به دانشگاه جهانی کرده ایم/ اگر 6 سال نرخ رشد 8 درصدی تجربه کنیم تازه به سال 90 می رسیم/ سرانه مصرف گوشت گوسفند به 234 گرم در ماه رسیده است

گروه اقتصاد و درآمد جماران- میلاد شیراوند: شاخه اقتصادی فرهنگستان علوم اقدام به برگزاری سلسله نشست هایی با موضوع «ارزیابی تحولات اخیر کشور و ریشه های اقتصادی آن» کرد.

ابوالقاسم مهدوی زاده، استاد اقتصاد و عضو هیات علمی دانشگاه تهران اولین سخنران این نشست ها در ابتدای سخنان خود با اشاره به اینکه بررسی ریشه های اقتصادی اتفاقات رخ داده در روزهای اخیر تقلیل دادن اصل مساله به حوزه ای خاص نیست، گفت: باید ماندن زندگی یک انسان در هر جامعه ای و تصویری که شهروند آن جامعه از آینده دارد، باهم در نظر گرفته شود یعنی زندگی باید با تعالی ارتباط داشته باشد. اگر انسان آینده بهتر را تصویر نکند، احساس سرخوردگی می کند.

وی با اشاره به پیشینه اعتراضات در ایران، افزود: در اواخر دهه هفتاد ماجرای کوی دانشگاه، ماجرای انتخابات سال 1388، اعتراضات معیشتی در سال های 1396 و 1398 و سال 1401 که منسوب به نسل Z  اتفاقاتی است که شاهد آن بودیم. نسل Z زمانی به دنیا آمده اند که تمامی ادوار اینترنت متولد شده بود. در شعارهایشان (به جز آن شعارهایی که توسط حکمرانان ناهنجار خوانده می شود) آینده هراسی دیده می شود. آنها مطالبات فرهنگی دارند و فاقد رهبر، حزب و نهاد هستند. از طرفی نکته ای که در نهایت از مرور سیر تاریخی حوادث می توان دریافت کرد، کاهش فواصل این رخدادها است.

مهدوی زاده در بخش دیگری از سخنان خود به بررسی ریشه های اقتصادی اتفاقات اخیر پرداخت و گفت: از سال 1355 که هر 5 سال یک بار سرشماری داشته ایم، هم اکنون می بینیم حدود 76 درصد جمعیت شهر نشین داریم یعنی جامعه ما مدرن تر شده است و فهم شهری آن بیشتر شده است. تقریبا مرد و زن جمعیتی برابر دارند که نکته جالبی است. جمعیت زنان که در شعار معترضان پدیدار شده، در سال 1355 حدود 5 میلیون نفر باسواد داشته است در حالیکه در سرشماری سال 1395 حدود 33 میلیون نفر آنان سواد داشته اند. باید دید به تناسب این زنان دارای شغل هستند؟ از لحاظ تفکیک جنسیتی، در سال تحصیلی 1358-1357 حدود 30 درصد دانشجویان از زنان بوده اند اما در سال تحصیلی 1399-1400 بیش از 50 درصد دانشجویان از زنان هستند.

در بهار 1401 حدود 7.8 درصد نرخ بیکاری مردان 15 سال و بیشتر است درحالیکه نرخ بیکاری زنان 16.1 است لذا نابرابری در بیکاری زنان حدود دو برابر است.

در سال 1395 نرخ مشارکت اقتصادی زنان 16.4 بوده است که در سال 1400 به حدود 13 درصد تنزل پیدا کرده است. نتیجه کلی در تغییرات جمعیتی عبارت از این بود ما در روزگاری از 230 نفر یک دانشجوی زن و الان از هر 20 نفر یک دانشجو داریم. ما جامعه را با فرستادن به دانشگاه جهانی کرده ایم. همین دانشگاه آزاد بخش زیادی از جامعه را ارتقا داده است حالا با چه کیفیتی که انجام داده موضوع سخنان من نیست.

وی با اشاره به شاخص های حکمرانی که ازسوی بانک جهانی مطرح شده اند، خاطرنشان کرد: در تمامی سال های مورد بررسی من در شاخص های حق اظهار نظر، اثربخشی دولت، ثبات سیاسی، کیفیت مقررات، حاکمیت قانون و کنترل فساد در اغلب سال ها در محدوده منفی قرار داشته ایم. فساد فولاد مبارکه 91 هزار میلیارد تومان است درحالیکه تشکیل سرمایه ثابت خالص سال 1400 ما 99 هزار میلیارد تومان بوده است. حجم فساد را ببینید! این تحفه نیست؟ تمام این شاخص ها برای عبرت گرفتن است و معنی دارند. شهروندان ما این فسادها را می دانند و از بی حجاب تا با حجاب و از بی سواد تا با سواد آنها ماجرای بیرون کشیدن خلخال از پای زن یهودی و برخورد مولا علی(ع) با برادر خود را حفظ هستند بنابراین به طور طبیعی دچار تناقض می شود چراکه می گویند آنچه که چهل سال در منابر و مساجد برای ما گفته شده را در همه این افراد می بینیم. چطور جان او ملول نشود؟ چطور دل شان نگیرد؟

مهدوی زاده در ادامه بیان کرد: یکی از مسائل رشد اقتصادی این است که سینوسی نباشد در حالیکه ما چنین روندی نداشته ایم. مرکز پژوهش های مجلس می گوید اگر شش سال(تا سال 1405) نرخ رشد 8 درصدی تجربه کنیم تازه به درآمد سرانه سال 1390 می رسیم. درآمد سرانه عربستان 3.5 برابر ما و درآمد سرانه ترکیه 2 برابر ما است. یک چیزی به اسم نسبت اشتغال داریم یعنی تعداد مشتغلین بر تعداد سن کاری‌ها را می سنجیم که الان 37.1 درصد است که روندی نگران کننده است. معنی آن این است که جوانان در حداقل آثار آن دنبال اعتیاد می روند و افسرده می شوند و در حداکثر آثار این نسبت، به خودکشی رو می آورند. در تمامی سال های بعد از 1380 لغایت 1400 نرخ بیکار فارغ التحصیل بالا رفته که الان 40.3 درصد است. اگر کشور می خواهد اشتغال داشته باشد به سرمایه گذاری نیاز دارد. سرمایه گذاری داخلی ما در انتهای دهه 90 حدود 993 هزار میلیارد ریال است که با تقسیم آن بر نرخ ارز به ابعاد آن پی خواهید برد. آخرین آمار درباره سرمایه گذاری خارجی این است که 1 میلیارد دلار سرمایه گذاری رخ داده است. این با عظمت، قدمت، وسعت، تمدن و جمعیت ما همخوانی ندارد. معمولا می گویند حجم تجارت خارجی ما باید متناسب با سهم جمعیت ما از جهان باشد. جمعیت ایران یک درصد جهان است اما حجم تجارت خارجی ما 0.34 درصد تجارت جهان است.

وی افزود: شرکای عمده ما در تجارت خارجی در دهه 80 شمسی هفت هشت کشور بوده اند و در سال 1399 این هشت کشور به سه کشور تنزل پیدا کرده است. این آمار سازمان توسعه تجارت است. ده درصد ثروتمند کشور را اگر به ده درصد فقرا تقسیم کنیم یک نسبتی به دست می آید که نشان می دهد ثروتمندان در سال 1400 حدود 14 برابر فقرا ثروت داشته اند لذا نابرابری بیداد می کند. سرانه مصرف گوشت گوسفند 234 گرم در ماه است در حالیکه این مقدار در سال 95 حدود 330 گرم بوده است.

عضو هیات علمی دانشگاه تهران در بخش دیگری از سخنان خود به بررسی شاخص های فرهنگی نیز پرداخت و گفت: از افراد 15 سال به بالا حدود 88.5 درصد آنها در واتساپ، 63.8 درصد در اینستاگرام، 66.2 درصد در تلگرام حضور دارند. 65 درصد همین گروه افراد در شبکه های اجتماعی حضور دارند. از جمعیت موجود ایران که بالغ بر 84 میلیون نفر هستند، 86 درصد آنها بعد از انقلاب متولد شده اند. 12.5 میلیون نفر نسل بعد از اینترنت هستند که متولدین اواخر دهه هفتاد به بعد نامیده می شوند. بر اساس آمار 95 درصد افراد در خیابان از همین نسل هستند. لذا بیرون انداختن این جوانان از فضای مجازی راه حل مسئله نیست. این مشکل از جنس گرفتن ماهواره ها است. تکنولوژی عالم انسان را عوض می کند در نتیجه نگاه انسان به عالم و آدم به تعبیر هایدگر عوض خواهد شد.

وی در پایان سخنان خود گفت: با این چالش های چهارگانه ای که گفته شد، اگر مسائل آب، خاک،  اقلیم، ساختار بودجه، ساختار نظام بانکی، خروج سرمایه انسانی و ... را لحاظ کنیم نباید تلاش هایی می‌شد که مشکل جدیدی پیش نیاید؟ برای اینکه بدانیم چه باید کرد به لزوم سرمایه گذاری داخلی و خارجی باید دقت کنیم. باید حجم تجارت خارجی را افزایش داد. نباید اقتصاد را تیول سیاست کرد. اگر تمام سوء مدیریت های موجود به حسن مدیریت تبدیل شود باز ما با کمبود سرمایه گذاری داخلی و خارجی مواجه هستیم لذا ما باید یک تصویر نو خلق کنیم.